Οταν ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και μουσικός Γιώργος Παπαγεωργίου προσκλήθηκε από τη νέα καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου για να σκηνοθετήσει μια παράσταση, γνώριζε μεν το έργο «Ο Αυτόχειρ!» του Νικολάι Ερντμαν, το οποίο έπεσε ως πρόταση, αλλά μόνον ως τίτλο. Χρειάστηκε να το διαβάσει και παρότι η διαδικασία ενίοτε δεν τον ενθουσιάζει, συνέβη το αντίθετο. Κατάλαβε ότι το έργο, γραμμένο το 1928 στη Σοβιετική Ενωση και απαγορευμένο από το καθεστώς, τον αφορά με διάφορους τρόπους. «Ας πούμε ότι ήταν πολύ του γούστου μου», λέει ο Γιώργος Παπαγεωργίου στην «Κ» και συνεχίζει: «Ηταν μια αποκάλυψη για μένα, όπως και ο ίδιος Ερντμαν, που κάτω από αυτή την κωμωδία έκρυβε ένα μεγάλο ζόρι: του ίδιου του συγγραφέα και των αντιφρονούντων διανοουμένων στο σταλινικό καθεστώς».
Ο Σεμιόν
Ο «Αυτόχειρ!», που παίζεται στη σκηνή «Μαρίκα Κοτοπούλη» μέχρι τις 15 Μαΐου (με μία διακοπή τις ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας), παρακολουθεί τον Σεμιόν, έναν άνθρωπο που ενώ δεν έχει εξουσία πάνω σε τίποτα, ξαφνικά βλέπει όλους τους προβολείς στραμμένους πάνω του, επειδή σε μια κρίση απογοήτευσης υπονοεί ότι θα αυτοκτονήσει. Το ενδεχόμενο προσελκύει ένα σωρό εκπροσώπους της εξουσίας, της κοινωνίας, της θρησκείας ή της διανόησης, που θέλουν να καπηλευθούν ιδεολογικά τον θάνατό του. Με πρωταγωνιστές τους Μανώλη Μαυροματάκη, Αγορίτσα Οικονόμου, Ναταλία Τσαλίκη, Μάκη Παπαδημητρίου, Νίκο Καρδώνη κ.ά., με χιούμορ, ρυθμό και ζωντανή μουσική, η παράσταση καταγράφει την παλινδρόμηση του ήρωα ανάμεσα στη δίψα για μεγαλείο και στη λαχτάρα για ζωή.
Αν και γραμμένο το 1928 στη Σοβιετική Ενωση και απαγορευμένο από το καθεστώς, μας αφορά με διάφορους τρόπους.
Ποιο είναι τελικά το βαθύτερο «θέλω» του Σεμιόν; «Θέλει να ζήσει», αποκρίνεται ο Γιώργος Παπαγεωργίου, «παρότι σε όλη την παράσταση λέει το αντίθετο. Και θέλει να ζήσει μια ζωή ελεύθερη, ενδεχομένως όπως την είχε ονειρευτεί ως παιδί. Τρώει από παντού σφαλιάρες, είναι άνεργος, με τη γυναίκα του βρίσκονται σε ερωτικό τέλμα και μέσα από μια παρεξήγηση, όλος ο περίγυρός του προσπαθεί να εργαλειοποιήσει την ενδεχόμενη αυτοκτονία του. Εκείνος πείθεται, σαν πρόβατο επί σφαγή, να έρθει στο επίκεντρο, να γίνει διάσημος. Από εκεί που έχει περάσει μια ζωή σαν παρατηρητής, του δίνεται η ευκαιρία να γίνει ο πρωταγωνιστής για τον οποίο θα μιλούν όλοι. Τέτοια είναι η λαχτάρα του να τον αγαπούν, να τον υπολογίζουν, που είναι έτοιμος να αυτοκτονήσει θριαμβευτικά, δηλώνοντας την αντίθεσή του στην κατάσταση που βιώνει. Είναι μια πολιτική πράξη, χωρίς ίχνος κομματικής ταυτότητας, μια πράξη καθαρά ανθρώπινη, κάποιου που έχει φτάσει στον πάτο και προσπαθεί να πει σε όλους “δείτε με, είμαι κι εγώ εδώ”».
Γενιά των 700 ευρώ
Γιατί είναι σημαντικό να παίζεται ένα τέτοιο έργο στο σήμερα; Η σύνδεση που επιχειρεί ο Γιώργος Παπαγεωργίου έχει να κάνει με τη γενιά του, τη γενιά των περίπου 40 ετών και των μετά βίας 700-800 ευρώ, που έπειτα από μια κρίση, μια πανδημία και έναν πόλεμο «έχει καταστραφεί, χωρίς να της έχει μείνει κάτι να ελπίζει». Το αίσθημα ματαιότητας που διατρέχει το έργο το συνδέει με τη σημερινή εποχή: «Εχει γραφτεί σε μια συνθήκη ολοκληρωτισμού», καταλήγει ο σκηνοθέτης, «όπου οι άνθρωποι χωρίζονταν σε μεν και δε. Εμείς σίγουρα δεν ζούμε κάτι τέτοιο, την ίδια στιγμή όμως δεν υπάρχουν ιδεολογίες, αλλά μια κατάλυση της πολιτικής ιδέας, κάτι που με στενοχωρεί βαθιά. Είμαστε μια γενιά που γύρω της σαν να μην υπάρχει ουσιαστικός αντίλογος. Σαν να βαδίζουμε σε ένα μονοπάτι, χωρίς εναλλακτική οδό».