Η συγγραφέας Λένε Αντερσεν στην «Κ»: Το σκανδιναβικό μυστικό

Η συγγραφέας Λένε Αντερσεν στην «Κ»: Το σκανδιναβικό μυστικό

Η συγγραφέας Λένε Αντερσεν μιλάει στην «Κ» για τα λαϊκά σχολεία που άλλαξαν τη μοίρα των βόρειων χωρών πριν από 175 χρόνια

4' 46" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Το σκανδιναβικό μυστικό», μου λέει η Λένε Αντερσεν, η οποία συνυπογράφει με τον Τόμας Μπγιόρμαν το σπουδαίο βιβλίο «Το σκανδιναβικό μυστικό. Μια ευρωπαϊκή ιστορία ομορφιάς και ελευθερίας» (2017), «είναι τόσο μυστικό που ακόμα και άνθρωποι εδώ, στη Δανία, δεν το γνωρίζουν. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα είδος εκπαίδευσης ενηλίκων που εφευρέθηκε στη χώρα μας πριν από 175 χρόνια. Οταν το εφηύραμε, η Δανία, η Νορβηγία, η Σουηδία και η Φινλανδία ήταν ανάμεσα στις πιο φτωχές χώρες στην Ευρώπη. Αλλάξαμε τη μοίρα μας μέσα απ’ αυτό το είδος της εκπαίδευσης. Το ονομάσαμε λαϊκή μόρφωση, αντλώντας έμπνευση απ’ τη γερμανική έννοια του Bildung, η οποία άνθησε τον 18ο αιώνα πάνω στην ελληνική έννοια της παιδείας. Μιλάμε ουσιαστικά για ένα ευρωπαϊκό φαινόμενο που ξεκινά από τους Ελληνες φιλοσόφους».

Αυτός που μεταλαμπάδευσε την ιδέα του Βildung και την επέκτεινε στα πιο λαϊκά στρώματα της κοινωνίας ήταν ένας Δανός πάστορας. «Ο Γκρούντβιχ συνειδητοποίησε ότι ήταν απαραίτητο να έχουν παιδεία οι χωρικοί, να γνωρίζουν δηλαδή την ιστορία, τον πολιτισμό και τον εαυτό τους. Εφτιαξε λοιπόν ένα είδος “λαϊκού γυμνασίου”, στο οποίο πήγαιναν νεαροί μετά τα 18 τους, για να μελετήσουν Ιστορία και να καταλάβουν ποιοι ήταν. Επειτα από μερικούς πολέμους, κι απ’ την αναγκαιότητα οικοδόμησης εθνικής ταυτότητας, τα λαϊκά σχολεία έγιναν απαραίτητα».

Η συγγραφέας Λένε Αντερσεν στην «Κ»: Το σκανδιναβικό μυστικό-1
Η Λένε Αντερσεν συνυπογράφει με τον Τόμας Μπγιόρμαν το σπουδαίο βιβλίο «Το σκανδιναβικό μυστικό. Μια ευρωπαϊκή ιστορία ομορφιάς και ελευθερίας».

Στον πυρήνα αυτών των σχολείων ήταν ο διάλογος και οι ερωτήσεις. Δεν υπήρχε συγκεκριμένο curriculum, ούτε βαθμοί ούτε εξετάσεις. «Δεν πήγαινες εκεί για να μάθεις αλήθειες, αλλά για να εξερευνήσεις – κάτι ριζοσπαστικό για την Ευρώπη εκείνης της εποχής. Ηταν ένα νεανικό κίνημα. Μάθαιναν καινούργια εκκλησιαστικά άσματα και τα μετέφεραν στα χωριά τους όπως σήμερα μαθαίνει κάποιος ένα βίντεο στο YouTube και του κάνει πρώτος like στο Facebook. Μεταξύ 1844 και 1900 άνοιξαν στη Δανία 130 σχολεία αυτού του είδους. Απ’ αυτά, έως το 1900 επιβίωσαν περίπου 100 σχολεία. Το καθένα είχε από 20 έως 100 μαθητές. Υπολογίζεται ότι τα ακολούθησε η κρίσιμη μάζα ενός 10% με 15% των νέων της υπαίθρου. Εως τότε, η πορεία των νέων ήταν προδιαγεγραμμένη. Μετά το σχολείο, πήγαιναν αμέσως να δουλέψουν ή να παντρευτούν. Τα μαθήματα διαρκούσαν τρεις με πέντε μήνες. Μπορούσαν επίσης να εργάζονται, γιατί στα σχολεία υπήρχαν και φάρμες. Πέραν των τραγουδιών, μελετούσαν λογοτεχνία, μάθαιναν Ιστορία, γλώσσες, καθώς επίσης και επιστημονικά νέα. Οι δάσκαλοι τους έκαναν διαρκώς ερωτήσεις κι έτσι ανέπτυσσαν τη δική τους φωνή. Εμαθαν να κοιτάζουν τους άλλους στα μάτια, κάτι που έκανε τεράστια διαφορά. Επιστρέφοντας στα χωριά τους άρχισαν να οργανώνουν διάφορα πράγματα. Δημιουργήθηκε ένα νέο είδος αυτοπεποίθησης σε ανθρώπους που είχαν συνηθίσει να εκτελούν διαταγές, και να τιμωρούνται εάν δεν το έκαναν».

Το πρώτο σχολείο ιδρύθηκε το 1844 και δεν πέτυχε λόγω μεγάλου κόστους κι έλλειψης τεχνογνωσίας. «Μετά ήρθε ένας δάσκαλος, ο Κρίστεν Κολντ, ο οποίος ξεκίνησε ένα σχολείο στον δικό του χώρο με 25 νεαρούς αγρότες. Τους έλεγε ηρωικές ιστορίες, αφού κατάλαβε ότι μόνον έτσι κέρδιζε την προσοχή τους. Τα παιδιά έλεγαν ότι ήθελαν να μοιάσουν σε αυτούς τους ήρωες και να κάνουν το σωστό. Ακούγεται πολύ εθνικιστικό αυτό σήμερα, αλλά τότε ήταν το καινούργιο πράγμα. Εως τότε, οι άνθρωποι ένιωθαν ότι ανήκαν στο χωριό και στην εκκλησία τους. Ηταν μεγάλη αλλαγή να νιώσουν ότι ανήκουν σε μια χώρα, ότι είναι πολίτες. Ο πόλεμος του 1864 έστρεψε ακόμη περισσότερους ανθρώπους στα λαϊκά σχολεία. “Αν έρθουν οι Γερμανοί και πάρουν την υπόλοιπη χώρα”, έλεγαν, “ας ξέρουν τουλάχιστον οι χωρικοί ότι είναι Δανοί”. Και αυτό ενέπνευσε τους Νορβηγούς, επίσης, να ξεκινήσουν τα δικά τους λαϊκά σχολεία. Κάπως έτσι, σαν οχήματα ανεξαρτησίας, τα είδαν και οι Φινλανδοί. Η προσέγγιση των Σουηδών ήταν διαφορετική, διότι οι Σουηδοί δεν αντιμετώπισαν ποτέ εξωτερικές απειλές. Η Δανία, η Νορβηγία και η Φινλανδία είχαν πάντοτε να αντιμετωπίσουν κίνδυνο εισβολής», τονίζει η Δανή συγγραφέας.

Η Ελλάδα θα μπορούσε να το κάνει αυτό γιατί έχει όλους τους απαραίτητους θεσμούς. Είναι η καλύτερη επένδυση που θα μπορούσε να κάνει μια χώρα για το μέλλον της.

Ενα μέρος της ανάπτυξης των Σκανδιναβών οφείλεται στη δεξιότητα της αυτοοργάνωσης που διδάχθηκαν σε αυτά τα σχολεία. Ακόμη και το κράτος πρόνοιας από τα κάτω ξεκίνησε. Η Αντερσεν πιστεύει ότι αυτή η ιστορία έχει πολλά να μας διδάξει, και προτείνει όλοι οι νέοι μετά το σχολείο να παίρνουν μια εξάμηνη άδεια (Sabbatical), όπου θα εξερευνούν τα ενδιαφέροντά τους. «Θα μελετούν όμως και ευρωπαϊκή ιστορία, τους Ελληνες φιλοσόφους, την ιστορία της περιοχής μας. Θα μπορούν να πηγαίνουν μερικούς μήνες στο εξωτερικό με υποτροφία, να μάθουν κάτι νέο, και όταν επιστρέφουν για να ξεκινήσουν τις σπουδές τους, θα έχουν μια καλή ιδέα για τις επιλογές και τους εαυτούς τους. Η Ελλάδα θα μπορούσε να το κάνει αυτό γιατί έχει όλους τους απαραίτητους θεσμούς. Είναι η καλύτερη επένδυση που θα μπορούσε να κάνει μια χώρα για το μέλλον της. Θα μπορούσε φυσικά να γίνει και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Να δώσουμε σε όλους τους νέους της Ε.Ε. την ευκαιρία να εξερευνήσουν τη ζωή και να βρουν μια κοινή γλώσσα», καταλήγει.

Ο όμιλος σκέψης

Η Αντερσεν ηγείται ενός ομίλου σκέψης, του Nordic Bildung, ο οποίος διοργανώνει την Ευρωπαϊκή Ημέρα Bildung. Φέτος, το θέμα της είναι η παιδεία του 21ου αιώνα. «Ζούμε σε μια μεταβατική εποχή», τονίζει καθώς ολοκληρώνουμε τη συνομιλία μας, «λίγοι συνειδητοποιούν το μέγεθος αυτής της μετάβασης, από τις βιομηχανοποιημένες κοινωνίες, στις παγκοσμιοποιημένες κοινωνίες. Πέραν της ψηφιοποίησης, χρειαζόμαστε νέους θεσμούς και νέους νόμους. Μια χώρα μόνη της δεν μπορεί να κάνει πολλά. Η Δανία είναι πάρα πολύ οργανωμένη, μπορεί να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά μια πανδημία, αλλά όλο αυτό το κύμα των τεχνολογικών αλλαγών δεν μπορεί να το αντιμετωπίσει μόνη της. Είναι τόσο καλή όσο και οι υπόλοιπες χώρες. Στην Ε.Ε., όμως, υπάρχουν κάποιοι πολύ έξυπνοι άνθρωποι που έχουν δει τη μεγάλη εικόνα και κάνουν κινήσεις προς τη σωστή κατεύθυνση. Η Ευρώπη είναι η ελπίδα μας».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή