Η αρχιτεκτονική έκθεση που αυτή την περίοδο παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «μετα-έκθεση». Αποτελεί ανασύνθεση και σχολιασμό δύο παράλληλων παρουσιάσεων που έγιναν στη Βενετία και στη Θεσσαλονίκη την προηγούμενη χρονιά. Και οι δύο αναφέρονται στον άξονα της οδού Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη.
Καθώς βαδίζουμε ανάμεσα στα εκθέματα, με τις τεράστιες αρχιτεκτονικές μακέτες να δημιουργούν μέσα στην αίθουσα την εντύπωση ενός θεατρικά σκηνογραφημένου χώρου, ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ Νίκος Καλογήρου μας εξηγεί όσα θέλουμε να γνωρίζουμε για το έργο «Boulevard de la Société des Nations (Λεωφόρος της Κοινωνίας των Εθνών). Μια μεγάλη χειρονομία για τη Θεσσαλονίκη».
«Οι δράσεις είχαν ως αφετηρία τη μεγάλη χειρονομία αστικού εκσυγχρονισμού, που σχεδιάστηκε με επικεφαλής τον Γάλλο αρχιτέκτονα-πολεοδόμο Ερνέστ Εμπράρ πριν από 100 χρόνια, ως “Λεωφόρος της Κοινωνίας των Εθνών”», σχολιάζει ο κ. Καλογήρου. «Επιχειρώντας μιαν εναλλακτική απάντηση στο κεντρικό ερώτημα της Μπιενάλε “Πώς θα ζήσουμε μαζί;”, επισημάναμε ότι ο άξονας λειτουργεί σήμερα ως μοναδικός αστικός συμπυκνωτής για διαφορετικούς πληθυσμούς και κοινωνικές ομάδες: ντόπιους, επισκέπτες, μετανάστες, και πρόσφυγες. Η ιδιαιτερότητα της ελληνικής συμβολής πηγάζει από τη διαπίστωση ότι οι νέες γεωγραφίες συνάφειας, ενταγμένες στην αναπόφευκτη παγκοσμιότητα, οφείλουν να κατανοούν τις ιστορικές, γεωγραφικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες», προσθέτει.
Αναπτύσσοντας τη συγκεκριμένη κεντρική ιδέα, κινήθηκε η ελληνική συμμετοχή στη 17η Μπιενάλε (Mostra Internazionale di Architettura 2021), με τον κ. Καλογήρου να αποτελεί μέλος της ομάδας των επιμελητών μαζί με τους Μ. Δούση, Δ. Θωμόπουλο, Δ. Κονταξάκη, Σ. Κωτσόπουλο, Θ. Χατζηγιαννόπουλο – όλοι διδάσκοντες στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ. Στο ειδικό εντατικό εργαστήριο που προηγήθηκε των δύο εκθέσεων, στην υλοποίηση της έρευνας καθώς και στις προσκεκλημένες συμμετοχές-εργαστήρια συμμετείχαν ερευνητές, διδάσκοντες και φοιτητές από τις περισσότερες αρχιτεκτονικές σχολές της χώρας.
Η μετα-έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς αποτελεί ανασύνθεση και σχολιασμό δύο παράλληλων παρουσιάσεων.
Χωρική συνύπαρξη
Η έκθεση στο Ελληνικό Περίπτερο της Βενετίας «επικεντρώθηκε στη σημερινή λειτουργία του άξονα της Αριστοτέλους, επιχειρώντας να αναδείξει τη χωρική συνύπαρξη κοινωνικών ομάδων και χρήσεων σε ένα ιδιαίτερο περιβάλλον ενιαίας αρχιτεκτονικής σύνθεσης», εξηγεί ο κ. Καλογήρου. Τα επιμέρους θέματα παρουσιάστηκαν με τη μορφή διαδοχικών ψηφίδων σε κάνναβο. Αναρτήθηκαν σε ένα γραμμικό ξύλινο ικρίωμα, δημιουργώντας ένα εσωτερικό «μέτωπο» όπως το ονομάζει ο ίδιος, το οποίο, συνδυασμένο με την εξωτερική «νεοβυζαντινή» όψη του Περιπτέρου, παρέπεμπε στις παρόδιες στοές της Αριστοτέλους. Φιλοξενήθηκαν, επίσης, σε ανεξάρτητες «βαλίτσες», οι προτάσεις των προσκεκλημένων συμμετοχών. Την ίδια χρονική περίοδο –Μάιος – Νοέμβριος 2021– εκτέθηκε στο Μπέη Χαμάμ της Θεσσαλονίκης το δεύτερο σκέλος του έργου, επικεντρωμένο στα αποτελέσματα της έρευνας του ΑΠΘ. Παρουσιάστηκε ένα πρόπλασμα του αρχικού άξονα της Αριστοτέλους, σύμφωνα με τα σχέδια των αρχείων και μια συγκριτική αποτύπωση των σημερινών προσόψεων, σε αντιπαραβολή με φωτορεαλιστική απεικόνιση του αντίστοιχου μετώπου, όπως είχε αρχικά σχεδιαστεί. Στη συνέχεια παρουσιάστηκαν οι επιμέρους ενότητες, που πλαισίωναν ένα μεγάλο πρόπλασμα της μελέτης του Εμπράρ για το δημαρχείο. Για αυτή την παρουσίαση επαναχρησιμοποιήθηκαν διάτρητα ξύλινα πλαίσια, που εντάχθηκαν αρμονικά, ώστε να επιτρέπουν τη θέαση του μοναδικού εσωτερικού του μνημείου.
Επίσης κυκλοφόρησαν δύο εκδόσεις: το βιβλίο για «Το Παλίμψηστο της Αριστοτέλους: βυζαντινά οράματα και εκλεκτικός τοπικισμός» και δίγλωσσος κατάλογος, εμπλουτισμένος με απόψεις ειδικών, προτάσεις των προσκεκλημένων συμμετοχών και σχολιασμένων απεικονίσεων από τις δύο εκθέσεις. Η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη/Πειραιώς 138 δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να δει από κοντά όλο το σχετικό υλικό, μια ευκαιρία που πέρυσι στερήθηκαν πολλοί λόγω των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας.
Εως 22/5.