Γεννήθηκε στην πόλη Κοπρζίβνιτσε, στη Μοραβία, στις 19 Σεπτεμβρίου 1922. Είχε έξι αδελφούς και μία αδελφή, και η οικογένειά του ζούσε σε ένα σπιτάκι με δυο δωμάτια, που ήταν ταυτόχρονα και το ξυλουργείο του πατέρα του. Ο δάσκαλος τον έστελνε να κάνει τα θελήματα, επειδή ήταν ο πιο γρήγορος από όλα τα αγόρια.
Αλλά ο μεγαλύτερος φόβος των φτωχών οικογενειών εκείνη την εποχή ήταν η φυματίωση. Κι έτσι ο ξυλουργός Ζάτοπεκ έστειλε τον δεκαπεντάχρονο γιο του να μάθει την τέχνη του υποδηματοποιού σε ένα μεγάλο εργοστάσιο στην πόλη Ζλιν, αφού τον έβαλε να του υποσχεθεί πως θα ξεχάσει το ποδόσφαιρο και το τρέξιμο ώστε να μην ταλαιπωρεί τους πνεύμονές του.
Ο Εμίλ Ζάτοπεκ έδωσε τον λόγο του. Αλλά μετά τον πήρε πίσω κι εντέλει έγινε ένας από τους πιο διάσημους αθλητές του κόσμου, για πολλούς ο καλύτερος δρομέας όλων των εποχών.
Το γκράφικ νόβελ «Ζάτοπεκ. Αν δεν μπορείς άλλο, τρέξε πιο γρήγορα», που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη, αφηγείται τη ζωή του. Και κατά τη γνώμη μας είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα κόμικς της χρονιάς: μια βιογραφία με ξεκάθαρη σχεδιαστική ταυτότητα και συγγραφική πληρότητα.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ελσίνκι (1952), πραγματοποίησε το ακατόρθωτο: κατέκτησε τρία χρυσά μετάλλια, στα δέκα χιλιόμετρα, στα πέντε χιλιόμετρα και στον Μαραθώνιο.
Ο Εμίλ Ζάτοπεκ, η «τσέχικη ατμομηχανή» όπως τον ονόμαζαν, αποτελεί θρυλική φυσιογνωμία του σύγχρονου παγκόσμιου αθλητισμού, φαινόμενο στις κούρσες μεγάλων αποστάσεων. Το 1948, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου, κέρδισε τον αγώνα των δέκα χιλιομέτρων κάνοντας ολυμπιακό ρεκόρ και χαρίζοντας στην Τσεχοσλοβακία το πρώτο της χρυσό μετάλλιο στον στίβο. Δεν ικανοποιήθηκε, όμως, απολύτως από τον εαυτό του, επειδή στον αγώνα των πέντε χιλιομέτρων τερμάτισε δεύτερος.
Ετσι, στην επόμενη διοργάνωση, το 1952 στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ελσίνκι, πραγματοποίησε το ακατόρθωτο: κατέκτησε τρία χρυσά μετάλλια, στα δέκα χιλιόμετρα –το άθλημά του–, στα πέντε χιλιόμετρα και στον Μαραθώνιο, που έτρεξε για πρώτη φορά. Ηταν τότε 30 ετών. Το 1954 έγινε ο πρώτος αθλητής που έτρεξε τα πέντε χιλιόμετρα κάτω από 14 λεπτά. Εκείνη την εποχή κατείχε όλα τα παγκόσμια ρεκόρ σε όλες τις αποστάσεις – από τα πέντε έως τα τριάντα χιλιόμετρα.
Η τελευταία μεγάλη διοργάνωση στην οποία συμμετείχε ήταν το 1956, οι Ολυμπιακοί της Μελβούρνης, όπου και πάλι έτρεξε στον Μαραθώνιο – τερμάτισε στην έκτη θέση. Τον επόμενο χρόνο αποσύρθηκε από την ενεργό δράση.
Το βιβλίο ωστόσο διαβάζεται απνευστί ακόμη και από αναγνώστες που δεν ξέρουν πολλά ούτε για τον στίβο ούτε για τους σπουδαίους ολυμπιονίκες. Ο συγγραφέας και ο σχεδιαστής του συγκεκριμένου γκράφικ νόβελ είναι και αυτοί Τσέχοι. Ο πρώτος, ο Γιαν Νόβακ, εργάζεται επίσης ως μεταφραστής, σεναριογράφος και δημιουργός ντοκιμαντέρ – μεταξύ άλλων έχει συνεργαστεί με τον σκηνοθέτη Μίλος Φόρμαν στην έκδοση της αυτοβιογραφίας του. Ο δεύτερος, ο Γιάρομιρ 99 (ψευδώνυμο του Γιάρομιρ Σβέιντικ), μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στη μουσική και στα κόμικς. Η τεχνική της εικονογράφησης που έχει δημιουργήσει θυμίζει χαρακτική. Η εκφραστικότητα στα αδρά λαξευμένα πρόσωπα και στους τεντωμένους μυς αποτυπώνουν τον πόνο και την προσπάθεια που απαιτούσαν τόσο ο αθλητισμός όσο και η ζωή, ιδιαίτερα στα δύσκολα χρόνια που έζησε ο Εμίλ Ζάτοπεκ.
Αυτή η βιογραφία απεικονίζει έναν ήρωα, πρότυπο σθένους και πειθαρχίας, αλλά επίσης υπονοεί τις αδυναμίες του. Περιγράφει έναν άνθρωπο που πέτυχε λόγω της θέλησής του, αλλά ταυτόχρονα περπατούσε σε τεντωμένο σχοινί και προσπαθούσε να ελιχθεί ανάμεσα στις μυλόπετρες της Ιστορίας. «Βάδιζε πάνω από μια άβυσσο», έγραψε μία Τσέχα κριτικός του βιβλίου, «όπου μόνον η τσέχικη πονηριά του τον βοήθησε να κρατήσει την ισορροπία του».
Οι «αδυναμίες» του: δεν είχε τυφλή υπακοή στο Κομμουνιστικό Κόμμα
Ο Ζάτοπεκ έγινε ένας εκπληκτικός δρομέας, ξεπερνώντας τα όρια του εαυτού του. Στη ζωή του είχε μόνον ένα προπονητή. Στο ξεκίνημά του τον συμβούλευε ο γιατρός Γιαν Χάλουζα, αλλά πολύ σύντομα αποφάσιζε ο ίδιος για την προετοιμασία του. Στις προπονήσεις συχνά χρησιμοποιούσε ασυνήθιστες μεθόδους και εφάρμοζε τις δικές του ιδέες για να αυξήσει την αντοχή του, σπρώχνοντας το σώμα του πέρα από τον πόνο. Το 1957 ήταν αξιωματικός του τσεχοσλοβακικού στρατού, μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος και υπάλληλος του υπουργείου Αμύνης. Μετά την καταστολή της «Ανοιξης της Πράγας», επειδή είχε ταχθεί ανοιχτά στο πλευρό του Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ, τον απέταξαν από τον στρατό και τον διέγραψαν από το κόμμα. Ούτως ή άλλως, ήδη από την εποχή των μεγάλων νικών του, οι ιθύνοντες του κόμματος θεωρούσαν ότι ποτέ δεν θα γινόταν αρκετά καλός εκπρόσωπος του τσεχοσλοβακικού στίβου λόγω «σοβαρών αδυναμιών στον χαρακτήρα του», λέει ο συγγραφέας στο βιβλίο. Αυτές οι «αδυναμίες» στην τυφλή υπακοή τον οδήγησαν σε μια εξίσου σημαντική νίκη –ηθική– κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1952. Στάθηκε ενάντια στο καθεστώς επιμένοντας να επιτραπεί η συμμετοχή στον συνάδελφό του Στανισλάβ Γιούνγκβιρτ, στον οποίο αρχικά είχε απαγορευθεί να ταξιδέψει στο Ελσίνκι για πολιτικούς λόγους, και το πέτυχε. Το 1957 ο Γιούνγκβιρτ έσπασε το παγκόσμιο ρεκόρ στα 1.500 μέτρα. Τέλος, το βιβλίο δεν ξεχνάει την προσωπική ζωή του Ζάτοπεκ, περιγράφοντας τη σχέση του με τη Ντάνα Ζατόπκοβα, ακοντίστρια, ρεκορντγούμαν, ολυμπιονίκη και αγάπη της ζωής του.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr