Το εντυπωσιακό αστικό «θαύμα» της Ερμούπολης του 19ου αιώνα συνοδευόταν πάντοτε από ένα άλλο θαύμα, προερχόμενο από τη θάλασσα και τη ναυτοσύνη.
Η ναυτιλιακή πρωτοπορία της Σύρου αποτέλεσε διαχρονικό στήριγμα στην πρωτοφανή ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας και οικονομίας. Ωστόσο, στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, οι δύο καταστροφικοί παγκόσμιοι πόλεμοι υποβάθμισαν τον ρόλο του νησιού ως οικονομικού κέντρου και ο Εμφύλιος που ακολούθησε έκανε ακόμα πιο δεινή την κατάσταση. Αποκομμένοι ουσιαστικά από την ενδοχώρα, οι κάτοικοι της Σύρου βρέθηκαν αντιμέτωποι με την ανεργία και την ανέχεια. Τα περίφημα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας που έδιναν πνοή στην τοπική οικονομία, απασχολώντας ένα σοβαρό μέρος του τοπικού πληθυσμού, αντιμετώπιζαν πλέον προβλήματα και άρχισαν να κλείνουν, ενώ η ναυτιλιακή δραστηριότητα μειώθηκε δραστικά.
Ο ρόλος της ναυτιλίας
«Μόλις επτά από τα 33 νηολογημένα στη Σύρο φορτηγά πλοία είχαν επιβιώσει του πολέμου. Παράλληλα, το σύνολο του ακτοπλοϊκού στόλου της χώρας είχε καταστραφεί κατά την εισβολή των Γερμανών τον Απρίλιο του 1941. Ενόψει αυτής της ζοφερής συγκυρίας και ενός καταστροφικού εμφυλίου πολέμου, ο ρόλος που άρχισε να διαδραματίζει η εμπορική ναυτιλία μέσω πρωτοβουλιών που ανέπτυξαν διάφοροι εφοπλιστές αποδείχθηκε καθοριστικός για την οικονομία του νησιού και κατ’ επέκταση την επιβίωση των κατοίκων του, ιδιαίτερα της Ερμούπολης», επισημαίνει χαρακτηριστικά ένας ειδικός πάνω στη ναυτιλιακή ιστορία, και δη στη ναυτική ιστορία της Σύρου, ο ιστορικός – ερευνητής Γιώργος Μ. Φουστάνος. Με βαθύ ναυτιλιακό αποτύπωμα στο DNA του, άφησε πίσω του μια εικοσαετή καριέρα στον εφοπλισμό για να αφοσιωθεί στην έρευνα της σύγχρονης ιστορίας της ναυτιλίας μας. «Δεν μπορούσα να δεχτώ ότι διαχειριζόμαστε τη μεγαλύτερη ναυτιλία του κόσμου και αγνοούμε ακόμα και βασικές παραμέτρους της ιστορίας της», μας λέει.
Το βεληνεκές της έρευνάς του γίνεται ολοφάνερο αν κανείς επισκεφθεί τον λαβύρινθο του αρχείου του. Εκεί, ανάμεσα σε συστοιχίες από σπάνιες ναυτικές εκδόσεις και φωτογραφικά τεκμήρια, προσπαθεί σε καθημερινή βάση να δώσει μια άλλη διάσταση στη νεότερη ναυτική μας ιστορία. «Οι διαχρονικές επιδόσεις της ποντοπόρου εμπορικής ναυτιλίας των Ελλήνων άλλαξαν σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και τη ροή της ιστορίας του κόσμου, και αυτό οφείλουμε να το γνωρίζουμε», τονίζει εμφατικά και προσθέτει ότι το ίδιο ισχύει και για την ιστορία της Ερμούπολης. Γνωρίζοντας πως όλα αυτά ίσως ακούγονται υπερβολικά, συμπληρώνει: «Αφαιρέστε από την εικόνα της μεταπολεμικής Σύρου και μέχρι το 1980 ό,τι έχει σχέση με τη ναυτιλία και θα δείτε μια Ερμούπολη κυριολεκτικά “Ερημούπολη”».
Σπάνιες εικόνες από καθελκύσεις εμπορικών πλοίων και από τη ζωή στα ναυπηγεία θα παρουσιαστούν στην έκθεση.
Κοιτώντας μια εκπληκτική φωτογραφία από το αρχείο του, με πρωταγωνιστή τον Κασιώτη εφοπλιστή και μεγάλο ευεργέτη της Σύρου, Νικόλα Ρεθύμνη, στο Νεώριο, κατά την καθέλκυση ενός δεξαμενόπλοιου, αντιλαμβάνεται κανείς μέσα από μία μόνο εικόνα τη δύναμη της ελληνικής ναυτιλίας αλλά και την αστική και ναυτική ισχύ της Ερμούπολης.
Καθημερινή ζωή
Στην έκθεση φωτογραφίας του Γιώργου Μ. Φουστάνου, με τίτλο «Η εμπορική ναυτιλία στη μεταπολεμική Ερμούπολη», που έχει διοργανώσει η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία ΝΑΒΙΡΑ, θα παρουσιαστούν σε εντυπωσιακές, μεγάλες εκτυπώσεις, σπάνιες εικόνες από εμπορικά πλοία νηολογημένα στη Σύρο, το Νεώριο του νησιού, στιγμές της καθημερινής ζωής στα ναυπηγεία και πρόσωπα που έπαιξαν ρόλο στην ανάπτυξη της ναυτιλίας, από τις αρχές της δεκαετίας του ’50 έως το ’80. «Η έκθεση επιχειρεί να φωτίσει μια άγνωστη στους περισσότερους, ακόμα και στους σημερινούς Ερμουπολίτες, πραγματικότητα την οποία οφείλουμε να γνωρίζουμε», τονίζει ο δημιουργός της. Αυτή την άγνωστη πτυχή της ιστορίας της πρωτεύουσας των Κυκλάδων θα έχει την ευκαιρία να δει το κοινό στην Αίθουσα Τέχνης «Γ. & Ε. Βάτη» στο δημαρχείο της Ερμούπολης.
«Η εμπορική ναυτιλία στη μεταπολεμική Ερμούπολη», από 9 Ιουλίου έως 2 Αυγούστου, Ερμούπολη, Σύρος.