Από τα ορεινά Τζουμέρκα και το γεφύρι της Πλάκας, μέσω εργαστηρίων πέτρας, πηλού και ξύλου και με την καθοδήγηση μαστόρων, το «Μπουλούκι» κατασκεύασε καλντερίμια, ξυλόφουρνους, δεντρόσπιτα και κρήνες, εξ-ερευνώντας την κατασκευαστική μας παράδοση.
Αρχές Ιουνίου υλοποίησε εργαστήριο κατασκευής μικροφραγμάτων για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, τη διαχείριση του νερού και την ενίσχυση της βιοποικιλότητας στον Καβουροπόταμο Πάρου. Επιβεβαιώνοντας ότι τα τοπικά φυσικά υλικά και οι ιδιαίτερες οικοδομικές πρακτικές –πεζούλες, ξερολιθιές και στέρνες– συμβάλλουν στο ελάχιστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα και στην οικολογική ισορροπία.
Το «Μπουλούκι», η διεπιστημονική συλλογικότητα που σκοπό έχει να διαφυλάξει τη γνώση για τα παραδοσιακά υλικά και τις τεχνικές δόμησης, προέρχεται από πολλαπλά πεδία: αρχιτεκτονική, επιστήμη υλικών, συντήρηση, πολιτιστική διαχείριση, αρχαιολογία, καλές τέχνες. Σε σταθερή συνεργασία με τεχνίτες.
«Μπουλούκι είναι τα σινάφια των μαστόρων που ταξίδευαν σε αναζήτηση εργασίας. Σημαίνει ομάδα, συνεργασία και ταξίδι», αναφέρουν στην «Κ» η Ιωάννα Ντούτση, ο Ιωνας Σκλαβούνος και η Ελένη Μεντεσίδου, μέλη της πολυπληθούς ομάδας.
Σ’ ένα σκληρά παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, το «Μπουλούκι» επιμένει να μελετά την παραδοσιακή αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, στα Βαλκάνια και στη Μεσόγειο, ειδικότερα των μικρών ορεινών και νησιωτικών περιοχών. «Η μελέτη προσφέρει διδάγματα γύρω από πιο ήπιες οικοδομικές πρακτικές. Πώς μπορούμε να σχεδιάζουμε και να χτίζουμε σε κλίμακες και χρονικότητες που σέβονται το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο κάθε τόπου».
«Η βιωσιμότητα των παραδοσιακών συστημάτων διαχείρισης φυσικών πόρων πηγάζει από μια πραγματικά λαϊκή γνώση. Οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις διαπλέκονται πυκνά με το φυσικό περιβάλλον σε μια ιδιαίτερα δυναμική ισορροπία. Σύγχρονες προσεγγίσεις στον κατασκευαστικό τομέα, από τον βιοκλιματικό σχεδιασμό μέχρι το zero-transport και τη χρήση οικολογικών υλικών, διδάσκονται πολλά από την παραδοσιακή γνώση».
Το τελευταίο τους πρότζεκτ, «Κάτω από το τοπίο», εστιάζει στην ανάκτηση της ξεχασμένης μαστορικής γνώσης που κρύβεται στις υπόσκαφες και θολωτές κατασκευές του σαντορινιού αρχιπελάγους. «Με αφορμή τη θηραϊκή γη, θα μάθουμε “από τα κάτω” πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε το παρελθόν προς όφελος του μέλλοντος».
Υποστηρίζουν ότι πρέπει να χτίζουμε με τη φύση, όχι απλώς στη φύση. «Πρέπει να την αφουγκραστούμε. Δεν αρκεί να επισκεπτόμαστε νησιά και βουνά και να τα θαυμάζουμε ως τοπία και τόπους αναψυχής. Πρέπει να παλέψουμε για τον πλούτο της γνώσης που έχουν να προσφέρουν. Οχι την υποτιθέμενη “ουδέτερη” γνώση της μοντέρνας επιστήμης και τεχνολογίας, αλλά τη γνώση που συνδέεται άρρηκτα με ηθικά και πολιτικά ερωτήματα».
Οσοι βρεθείτε στη Σαντορίνη έως τις 24 Ιουλίου επισκεφθείτε την έκθεση, όπου προβάλλονται τα αποτελέσματα δύο χρόνων έρευνας και πρακτικής της ομάδας. Στο Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας «Δ. Νομικός» στη Βλυχάδα –σε επιμέλεια της μουσειολόγου Ερατούς Κουτσουδάκη– συντελείται ένας μοναδικός διάλογος ανάμεσα στο υπερανεπτυγμένο τοπίο της Σαντορίνης και στην ημιεγκαταλελειμμένη Θηρασιά. Μας αφορά σήμερα η θηραϊκή γη; Και αν ναι, γιατί και πώς;
«Η έκθεση είναι ένα ταξίδι στην Ιστορία. Ξεκινάει 30.000 χρόνια πριν, περνά από σπηλιές και αμπελώνες, ακούει τραγούδια του τρύγου, δοκιμάζει “άσπα” με γυμνό χέρι, μαθαίνει τι είναι το χοχλίδι, σε ποια λιμάνια χρησιμοποιήθηκε η γη της Θήρας και αν οι Ρωμαίοι είχαν μπετόν».
Η «θηραϊκή γη»
Από τη Σαντορίνη, ταξιδέψτε στη Θηρασιά. Σε ένα τυπικό υπόσκαφο κτίσμα του οικισμού της Αγριλιάς ξεδιπλώνεται η έκθεση «In/Ex Situ» με γλυπτά των φοιτητών της ΑΣΚΤ που πειραματίστηκαν με τοπικά υλικά, όπως η «θηραϊκή γη» και ο ασβέστης. Μην ξεχάσετε να δείτε τη φωτιστική εγκατάσταση του κεντρικού μονοπατιού που υλοποίησε το «Μπουλούκι».
Προηγήθηκε συμπόσιο όπου συγχρωτίστηκαν πολιτιστική γεωγραφία, αρχιτεκτονική τοπίου, περιβαλλοντικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, φιλοσοφία. Αρχιτέκτονες, μηχανικοί, καλλιτέχνες, φοιτητές, τεχνίτες. Ολοι μαζί. Θήρα και Θηρασιά γίνονται φέτος τόπος συνάντησης της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και της σύγχρονης γλυπτικής.
«Στον πυρήνα του πρότζεκτ τέθηκε η βιωματική εκπαίδευση στις παραδοσιακές τεχνικές της περιοχής και η επιστημονική έρευνα γύρω από τα τοπικά δομικά υλικά, μέσα από έργα συμμετοχικής αποκατάστασης στον υπόσκαφο οικισμό της Αγριλιάς». Συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, φοιτητές της αρχιτεκτονικής σχολής του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης.
«Η γνώση ανιχνεύθηκε μέσα από συνεντεύξεις με παλαιούς μάστορες που μοιράστηκαν μνήμες. Γνώση καθοριστική για την κατανόηση της ιδιαίτερης υλικότητας της θηραϊκής γης και τη βαθύτερη προσέγγιση της αφηγηματικής δύναμης του τοπίου του σαντορινιού αρχιπελάγους».
«Σχεδιάζουμε την έκδοση εγχειριδίου για τις παραδοσιακές τεχνικές δόμησης της Θηρασιάς, με έμφαση στην ξερολιθική τεχνική και στη χρήση θηραϊκής γης στις υπόσκαφες κατοικίες, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Τεχνικών Υλικών του ΕΜΠ».
Με ακτιβιστική περισσότερο παρά σχεδιαστική προσέγγιση, επενδύουν στην ενεργό συμμετοχή της τοπικής κοινότητας: από τις έρευνες πεδίου μέχρι τη συνεργασία με μάστορες και φορείς της περιοχής, ενώ βασίζονται πολύ στη συμμετοχική χρηματοδότηση.
«Η αρχιτεκτονική μπορεί να γίνει πιο κοινωνική, πολιτική και οικολογική. Να βρει ένα αστείρευτο πεδίο έρευνας και πειραματισμού. Να οδηγήσει στην πολιτική δράση που απαιτείται για την ανάκτηση των τοπίων στα οποία ζούμε, καθώς και των κοινωνικών σχέσεων από τις οποίες θα πηγάσει και τις οποίες θα θρέψει».
Με έντονη κοινωνικοπολιτική συνείδηση, πιστεύουν στην αξία της συλλογικότητας. Σε μια «άλλη» αρχιτεκτονική, πιο δίκαιη και βιώσιμη. «Στα έργα μας συναντιούνται άνθρωποι που συνυπάρχουν σε ένα πλαίσιο βαθιάς εμπιστοσύνης και αλληλοσεβασμού, που φροντίζουν συλλογικά κοινούς πόρους, εργάζονται με τα χέρια τους, μαθαίνουν βιωματικά ο ένας από τον άλλο, συνδιαμορφώνουν τον δημόσιο χώρο διατηρώντας ζωντανή τη συλλογική μνήμη κάθε τόπου μέσα από ιστορίες, εμπειρίες και ξεχασμένες λαϊκές πρακτικές».
Eκθεση «Κάτω από το τοπίο», έως τις 24 Ιουλίου.
«Knowing from below», Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας «Δ. Νομικός», Σαντορίνη. Τρ.-Κυρ.: 10.00-18.00.
«In/Ex Situ», Αγριλιά, Θηρασιά.Τρ.-Παρ. και Κυρ.: 09.00-13.00,Σαβ.: 18.00-22.00.
https://el.boulouki.org/.