Ελληνικό, αρχές Σεπτεμβρίου 2007. Eνας αδύνατος νέος άνδρας με μια φωτογραφική μηχανή στο χέρι περιπλανιέται στους αχανείς, άδειους χώρους του πρώην εθνικού μας αερολιμένα. Κοιτώντας τα παρατημένα αεροπλάνα, αφημένα εκεί ήδη έξι χρόνια πλέον, από το 2001 που έκλεισε το αεροδρόμιο, νιώθει μια νοσταλγία που έρχεται από κάπου πολύ παλιά. Θυμάται που στις αρχές του ’70, μικρό παιδί τότε, είχε πρωτοπετάξει με τους γονείς του για τον τόπο καταγωγής του, τη Λήμνο, αλλά και όλες τις αμέτρητες φορές που, στην κλασική εκείνη μεγάλη αίθουσα αναμονής του «Ανατολικού Αερολιμένα», περίμενε με ανυπομονησία τον πατέρα του να επιστρέψει από κάποιο ταξίδι του στο εξωτερικό. Ο Αλέξανδρος Λαμπροβασίλης κράτησε για καιρό αυτή τη συνήθεια. Επισκεπτόταν για χρόνια το Ελληνικό, δημιουργώντας φωτογραφικά ντοκουμέντα γεμάτα αναμνήσεις και τη μυρωδιά του Σαρωνικού.
Το 2011 γνώρισε μια Αμερικανίδα συνάδελφό του, την Κάρολιν Ρούσο, που είχε το ίδιο πάθος με αυτόν. Για σειρά ετών φωτογράφιζε και αυτή αεροδρόμια. Η γνωριμία έγινε μέσα από την κοινή τους συμμετοχή στην έκθεση «Focus in the Depth of America» που διοργάνωσε η επιμελήτρια Γιαν Λι στο πλαίσιο του 14ου φεστιβάλ φωτογραφίας της πόλης Λίσουι της Κίνας, και έμελλε να αποτελέσει την αρχή μιας πολύχρονης συνεργασίας.
Το 2014 η Ρούσο, ως επιμελήτρια της Συλλογής Τέχνης του Εθνικού Μουσείου Αεροναυπηγικής και Διαστήματος του Σμιθσόνιαν (National Air and Space Museum) στην Ουάσιγκτον, επέλεξε μια σειρά φωτογραφιών του Λαμπροβασίλη από το Ελληνικό για να γίνουν μέρος της μόνιμης συλλογής του Μουσείου. Και αυτόν τον καιρό συμπεριλαμβάνει έξι πορτρέτα του Ελληνα φωτογράφου σε μια σημαντική διεθνή έκθεση που διοργανώνει το Μουσείο, με τίτλο «Πρόσωπα του πλανήτη μας» («Faces of our Planet»).
Η έκθεση «Πρόσωπα του πλανήτη μας» στο Εθνικό Μουσείο Αεροναυπηγικής και Διαστήματος του Σμιθσόνιαν θα εγκαινιαστεί στις 14 Οκτωβρίου.
Η έκθεση θα εγκαινιαστεί στις 14 Οκτωβρίου και φιλοδοξεί να εξερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει την πολιτισμική, κοινωνική και προσωπική αντίληψη των ανθρώπων ανά τον πλανήτη. Με την αφορμή αυτή, μιλήσαμε με τους δύο φωτογράφους, έναν Ελληνα και μια Αμερικανίδα, που γνωρίστηκαν στην Κίνα, μέσα από την κοινή τους συμμετοχή σε μια διεθνή έκθεση, φτιάχνοντας μαζί ένα μικρό, δημιουργικό επεισόδιο μέσα στο μεγάλο, πολύπλοκο δράμα ενός παγκοσμιοποιημένου πλανήτη.
lambrovassilis.com, airandspace.si.edu
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΛΑΜΠΡΟΒΑΣΙΛΗΣ
Αθήνα, Λήμνος, ΗΠΑ οι τρεις «πατρίδες» μου
– Τι μπορείτε να μας πείτε για τα φωτογραφικά πορτρέτα σας που περιλαμβάνονται στα «Πρόσωπα του πλανήτη μας»;
– Ξεκίνησα να προσεγγίζω το θέμα τον Απρίλιο του ’16 και ολοκλήρωσα τη σειρά τον Οκτώβριο του ’18, έχοντας φωτογραφίσει μεταξύ Αθήνας, Λήμνου και Νέας Υόρκης ανθρώπους από κάθε γωνιά του πλανήτη. Υπέβαλα συνολικά 27 πορτρέτα από τα οποία η επιμελήτρια επέλεξε έξι, εστιάζοντας στην Ελλάδα. Ο Αλέκος Λιάπης, ο Μίριον Γκιόνι, ο Ερνέστος Αργύρης, ο Ανδρέας Κοντέλλης, η Δήμητρα Αγγέλου και ο Κωνσταντίνος Πλούμπης ενσαρκώνουν πτυχές της σύγχρονης Ελλάδας, που συντονίζονται άλλοτε με τον βαθύ χρόνο και άλλοτε με την «οικονομία της προσοχής». Στα πρόσωπά τους συνομιλώ με αρχέτυπα, με τη δύναμη και τη θέληση στη γη, στην τέχνη, στην επιστήμη και την ποίηση. Συνομιλώ οικεία και φιλικά στους γνώριμους τόπους της παιδικής μου ηλικίας, τη Λήμνο και την Αθήνα.
– Πώς αυτές οι πατρίδες –η Λήμνος και η Αθήνα– εμφανίζονται στο έργο σας; Ισως κιόλας, γεωγραφικά και πολιτισμικά, οι ΗΠΑ να είναι μια νέα πατρίδα για σας;
Η προσπάθεια να επικοινωνήσεις κάτι που αποπνέεται, δίχως απαραιτήτως να περιγράφεται, είναι άσκηση και διαρκής ακροβασία.
– Πράγματι, έτσι το νιώθω, σαν να έχω τρεις «πατρίδες». Η Αθήνα είναι η πατρίδα της εφηβείας και της αναζήτησης, η Λήμνος είναι αυτή της ελευθερίας, της περιπλάνησης, του έρωτα και της γαλήνης, και οι ΗΠΑ είναι η πατρίδα του «ονείρου» – εκεί, δηλαδή, που το όνειρο σε πιστεύει. Για τη Λήμνο κιόλας μπορώ να πω πως είναι το σημείο αναφοράς, το μέρος που εδώ και περισσότερα από τριάντα χρόνια φωτογραφίζω και παρατηρώ τον γνώριμο τόπο ξανά και ξανά. Είναι το εργαστήριό μου, εκεί όπου αναζητώ και επεξεργάζομαι την εμπειρία στο τοπίο και την αφηγηματική απόδοση με τη φωτογραφία.
– Πώς θα μπορούσατε να μας περιγράψετε τη σχέση σας με τη φωτογραφία, πώς ξεκίνησε αυτή, τι βρίσκετε συναρπαστικό φωτογραφίζοντας και σε ποια μορφή προτιμάτε να μοιράζεστε με το κοινό τη δουλειά σας;
– Πάντα μου άρεσε και με ηρεμούσε να παρατηρώ τον χώρο και τους ανθρώπους. Αυτή η τοποθέτηση είναι τομή στη ροή των γεγονότων, καθώς όταν συμβαίνει και εστιάζουμε την προσοχή μας, ο χρόνος διαστέλλεται. Η φωτογραφία ήρθε σαν φυσική συνέχεια και εξέλιξη στο παιχνίδι της εστίασης της προσοχής. Επιπλέον, με την επιλογή και οργάνωση του περιεχομένου που επιβάλλει το κάδρο, είναι άσκηση και διαρκής ακροβασία η προσπάθεια να επικοινωνήσεις κάτι που αποπνέεται, δίχως απαραιτήτως να περιγράφεται. Εκεί ακριβώς είναι που αναζητώ και τη σύνδεση με τον θεατή, σε αυτά που αποπνέονται χωρίς να περιγράφονται. Επίσης το βιβλίο, οικείο και διαχειρίσιμο αντικείμενο, είναι, κατά τη γνώμη μου, το ιδανικότερο μέσο σύνδεσης με τον θεατή-συνομιλητή. Εχει σημασία η σωματική σύνδεση την ώρα που κάποιος κρατάει ένα βιβλίο στα χέρια του: η υφή στις άκρες των δαχτύλων ενώ ξεφυλλίζουν σε ρυθμό που υπαγορεύει η αίσθηση και η πληροφορία στο διάβασμα της κάθε εικόνας, εκεί ολοκληρώνεται η συνομιλία με τον θεατή. Κάτι που δεν συμβαίνει με τα έργα στον τοίχο, έχει απόσταση αυτή η θέαση, εκ της σύμβασης. Ιδανικά, λοιπόν, για να μιλήσουν για όλα αυτά που δεν φαίνονται, νομίζω πως είναι τα βιβλία.
ΚΑΡΟΛΙΝ ΡΟΥΣΟ
Νιώθουμε τυχεροί που έχουμε την Ελλάδα στην έκθεσή μας
– Oλη αυτή η πολύχρονη έρευνα σχετικά με τις πτήσεις, τα εργαλεία, τα αρχέτυπα, τους ανθρώπους της – από πού ξεπήδησε αυτό το πάθος;
– Η πρώτη μου αγάπη ήταν η φωτογραφία και ήρθα στο μουσείο για μια καριέρα στον τομέα αυτό. Στην πορεία όμως κατέληξα να μαθαίνω τα πάντα σχετικά με τις πτήσεις και το Διάστημα. Περιέργως πώς, όμως, πριν έρθω σε αυτή τη δουλειά, είχα μια εμπειρία που έμοιαζε σαν προοικονομία του μέλλοντός μου: ως φοιτήτρια, για την πρώτη μου εργασία στο μάθημα της φωτογραφίας, διάλεξα για θέμα νεκρής φύσης ένα αεροπλανάκι, έναν παγκόσμιο χάρτη και ένα κολιέ από πέρλες – αντικείμενα που αργότερα θα συμβόλιζαν σημαντικά κομμάτια της ζωής μου.
– Τι συνδέει εσάς και τον Αλέξανδρο; Το σίγουρο είναι πως έχετε το ίδιο παθιασμένο ενδιαφέρον για τα σύμβολα της πτήσης.
– Πράγματι, με τον Αλέξανδρο μας συνδέει ένα κοινό πάθος για τα αεροπλάνα και τα αεροδρόμια, αλλά και τις τοπιογραφίες και τα πορτρέτα. Μας συνδέει, επίσης, εκείνη η κοινή εμπειρία που είχαμε στην Κίνα, εκθέτοντας και οι δύο φωτογραφίες μας σε ένα φεστιβάλ. Αλλά, αυτό που νομίζω πως με συνδέει περισσότερο μαζί του είναι η παθιασμένη του φύση και το χιούμορ του.
– Tο 2014, επισκεφθήκατε την Ελλάδα, για να φωτογραφίσετε το αεροδρόμιο της Λήμνου αλλά και το Ελληνικό, για το μεγάλο σας πρότζεκτ «Η τέχνη των πύργων ελέγχου» («Art of the Airport Tower», Smithsonian Books, 2015). Τι θυμάστε από αυτήν την εμπειρία;
Η ατέλειωτη περιέργεια και η αβίαστη ικανότητα του Αλέξανδρου να καταλαβαίνει τους ανθρώπους, προδίδονται ολοφάνερα μέσα στις εικόνες του.
– Μία από τις αγαπημένες μου φωτογραφίες είναι αυτή που απεικονίζει το τότε διαλυμένο παλιό αεροδρόμιο της Λήμνου. Αραγε, θα αφηνόταν έτσι, να το ρημάζει ο χρόνος, ή θα είχε την τύχη να αποκτήσει μια δεύτερη νιότη; Αυτοί οι παλιοί πύργοι ελέγχου, μέσα στην εγκατάλειψή τους, έχουν μια στοιχειωμένη γοητεία. Αυτό όμως που κάνει εκείνη τη φωτογραφία ακόμα πιο ξεχωριστή, είναι το ότι φαίνεται μέσα της και ο Αλέξανδρος, ο φωτογράφος που έγινε γνωστός για τις φωτογραφίες του στα ερείπια του Ελληνικού.
– Τι σας οδήγησε στην ιδέα της έκθεσης «Πρόσωπα του πλανήτη μας» και τι ελπίζετε να δείξετε στο κοινό με αυτήν;
– Η έκθεση αυτή έρχεται να δώσει ζωή σε μια νέα γκαλερί στο μουσείο, που λέγεται «Συνδεδεμένος Κόσμος» (One World Connected). Εκεί, θελήσαμε να φτιάξουμε μια μουσειακή συλλογή με αντικείμενα που σχετίζονται με την αεροπορία και το Διάστημα που να εκπέμπει παράλληλα ένα μήνυμα σχετικό με τους ανθρώπους και τη μεταξύ τους σύνδεση. Αμέσως καταλάβαμε πως για να γίνει αυτό έπρεπε να επικοινωνήσουμε στο κοινό μερικές προσωπικές ανθρώπινες εμπειρίες. Και, μια ομαδική έκθεση φωτογραφικών πορτρέτων ανθρώπων από όλο τον πλανήτη, από κορυφαίους φωτογράφους του πλανήτη, έμοιαζε σαν η φυσική επιλογή.
– Τι μπορείτε να μας πείτε για την επιλογή των φωτογράφων, καθώς και αυτήν του Αλέξανδρου Λαμπροβασίλη;
– Συνέταξα μια λίστα από φωτογράφους με διαφορετικά στυλ, εθνικότητες και προσωπικότητες, ώστε να καταφέρνουν μέσα στην πολυποικιλότητά τους –ακριβώς όπως και το ίδιο τους το θέμα– να υποστηρίζουν το κεντρικό μήνυμα της έκθεσης. Ο Αλέξανδρος Λαμπροβασίλης επιλέχθηκε για την εμπειρία του στα πορτρέτα, τον επαγγελματισμό του καθώς και για την ευκολία με την οποία συνδέεται με τους ανθρώπους. Είναι ένας φωτογράφος που, μέσα από τον φακό του, βλέπει τον κόσμο με ανοιχτή σκέψη και καρδιά. Η ατέλειωτη περιέργεια και η αβίαστη ικανότητά του να καταλαβαίνει τους ανθρώπους είναι πράγματα που προδίδονται ολοφάνερα μέσα στις εικόνες του. Νιώθουμε τυχεροί που έχουμε την Ελλάδα στην έκθεση αυτή, να εκπροσωπείται με εικόνες του από την Αθήνα και τις εξοχές της Λήμνου.