ΘΟΔΩΡΗΣ ΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Στις εθνικές οδούς
εκδ. Νεφέλη, 2022, σελ. 64
Αποκόμισα την εντύπωση ότι διάβασα πολλές μικρές ιστορίες. Κράτησα στη μνήμη μου παράξενα όνειρα, σφιχτοπλεγμένα χρωματικά και ηχητικά τοπία, ανθρώπους εξωτικών, για εμένα, φυλών να λάμπουν σαν πυγολαμπίδες σε πολιτισμικό σκότος, βούβαλους σε ρόλο κοστουμαρισμένων μαφιόζων, αρσενικούς ερευνητές που βυθίζονται σε μετα-αποικιακές ατμόσφαιρες, επιθυμητές γυναίκες που δεν ξέρουν «από ποίηση και τέτοια». Ισχυρό αποτύπωμα μου άφησαν ποιήματα που αφορούσαν την ανάδυση της παγκοσμιοποίησης, την έλλειψη νοήματος και εκδοχές της ελληνικής ταυτότητας με αφετηρία την πληθωρική, ιδωμένη εκ των υστέρων κάπως ανόητη δεκαετία του ’90. Επανήλθα σε δεύτερη και τρίτη ανάγνωση διερωτώμενη: τι είναι αυτό που καθιστά τούτα τα κείμενα ποιήματα και μάλιστα επιδραστικά; Τι, με άλλα λόγια, είναι αυτό που χαρακτηρίζει εκτενή πεζοποιήματα π.χ. τα «Πάγος» (το είχα ακούσει να απαγγέλλεται πριν από κάμποσα χρόνια σε δημόσια εκδήλωση και δεν το ξέχασα έκτοτε), «Θα σου πω μια ιστορία», «Οταν στα Βαλκάνια», «Στην κοιλιά του κήτους», επιτρέποντάς τους να προταθούν ως ποιήματα, όχι ως μινιμαλιστικά διηγήματα;
Πριν απαντήσω στο ερώτημα, θυμίζω ότι ο Ρακόπουλος (γεν. 1981) έχει διαγράψει μια τροχιά που περνά και τυπικά από το διήγημα, με το «Νυχτερίδα στην τσέπη» (2015) που εξέδωσε μετά τις πρώτες του ποιητικές συλλογές. Στο υπό συζήτηση βιβλίο ξαναγίνεται ποιητής, έχοντας, νομίζω, ενσωματώσει γόνιμα την πεζογραφική εμπειρία. Eνα πεζοποίημα οφείλει να χρησιμοποιεί τις λέξεις με τρόπο ποιητικό. Βρίσκεται πιο κοντά στη λογική ενός πίνακα ζωγραφικής, ενός μουσικού κομματιού ή ενός βίντεο. Μετά την ανάγνωση, κυριαρχεί η ατμόσφαιρα και η συγκίνηση. Η δράση, η «ιστορία», η «υπόθεση» είναι προσχηματικές, σαν κλεισμένες σε κάψουλα. Δεν θα την ανοίξει ο ποιητής αλλά ο αναγνώστης/η αναγνώστρια, αν και εφόσον το επιθυμεί, με τον δικό του/της τρόπο. Ο ποιητής με πλάγιους τρόπους ορίζει πολύ περισσότερα από το αναγνωστικό πλαίσιο μιας ιστορίας. Προτείνει ένα λεξιλόγιο και έναν τόνο. Εν προκειμένω, το λεξιλόγιο είναι καθημερινό, ο τόνος κουρασμένος, οριακά μπλαζέ, αλλά προδίδοντας και μιαν ετοιμότητα να κάνει πέρα τις άμυνες, ξανά και ξανά, για να εκτεθεί σε ριπές καμουφλαρισμένου λυρισμού. Eνας σπαραγμός διέπει απ’ άκρου εις άκρον τα οικουμενικά υποκείμενα των ποιημάτων του Ρακόπουλου ενοποιώντας τα, όποιον τυπικό ρόλο και αν έχουν αναλάβει ζεμένα στον ιστορικό καταναγκασμό. Το ηχόχρωμα της φωνής που μιλάει τα εκπροσωπεί όλα, ακόμη και τα ζώα, με το θάρρος της ιδιοσυγκρασίας, δηλαδή του ποιητικού τρόπου, πράγμα που, όπως γνωρίζουμε, είναι πολύ σημαντικότερο στην ποίηση από το θάρρος της γνώμης, δηλαδή τις ιδέες. Δεν λείπει η παιγνιώδης διάθεση και την απολαμβάνουμε σε ποιήματα όπως ο «Εθνικός Yμνος» αλλά και το έμμετρο «Death by visual». Ο Ρακόπουλος εκθέτει, εξάλλου, τη λύπη και τον φόβο αυτού του ανήσυχου παντεπόπτη χωρίς να εκβιάζει απαντήσεις και συμπεράσματα («Ποίημα για τον Μάικλ Ντάγκλας»). Η θεμελιώδης στάση του ποιητικού εγώ στα ποιήματά του είναι εκείνη του ανθρώπου που με όλη τη θλίψη ενός πολιτισμού που στερείται νοήματος αλλά όχι σκληρότητας παραμένει συναισθηματικά διαθέσιμος να εκπλαγεί, να συγκινηθεί, να αναρωτηθεί χωρίς τη βεβαιότητα προεξοφλημένων απαντήσεων. Παλαιοί άνδρες-σύμβολα, όπως ο Βάρναλης, ο πατέρας που δίνει στις γάτες κοτόζουμο, ο νυχτερινός πιλότος μετά την πτήση, ακόμη και ο Μάικλ Ντάγκλας ή ο επιστημονικός συνεργάτης Γιάκομπ, δίνουν έναν τόνο παράξενης πραότητας. Ποιος άραγε έχει ανάγκη να παρηγορηθεί; Το μόνο «εμείς» που διακρίνεται καθαρά δυσθυμεί, ακολουθώντας «αργή πορεία προς το κράσπεδο», σαν τις χιονονιφάδες στη Σκανδιναβία στο ποίημα «Taxes and death».