Λεπτουργήματα μνήμης

Οι σπάνιοι, εκλεκτοί συγγραφείς χρειάζονται τη φροντίδα του βιβλιόφιλου χώρου, χρειάζονται την αμέριστη προσοχή εκδοτών, βιβλιογράφων, κριτικών και ασφαλώς των αναγνωστών

2' 42" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος
Ο Γενικός Αρχειοθέτης
εκδ. Κίχλη, σελ. 128

Οι σπάνιοι, εκλεκτοί συγγραφείς χρειάζονται τη φροντίδα του βιβλιόφιλου χώρου, χρειάζονται την αμέριστη προσοχή εκδοτών, βιβλιογράφων, κριτικών και ασφαλώς των αναγνωστών. Συνεπώς είναι αξιέπαινη η επιμέλεια με την οποία οι εκδόσεις Κίχλη μάς υπενθυμίζουν την παρουσία στα ελληνικά γράμματα ενός σπουδαίου πεζογράφου, του Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλου. Μετά τις επανεκδόσεις των έργων «Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη» και «Θερμά θαλάσσια λουτρά», σειρά τώρα έχει ο «Γενικός Αρχειοθέτης» (1989), μια συλλογή δώδεκα μικρών πεζών. Στις σελίδες ξαναβρίσκουμε το μελανό χιούμορ, τη διαφυγή στο όνειρο, τον καταιονισμό μνημονικών θρυμμάτων, την αιφνίδια παρείσδυση εξαίσιων εκλάμψεων, τους επισκέπτες από το επέκεινα, «σαν να μην είχε μεσολαβήσει ολόκληρος ο κάτω κόσμος», και πάνω απ’ όλα τη λεπτότεχνη γραφή που αντιστέκεται στη φλυαρία αλλά και στη θρηνωδία της νοσταλγίας. Τη χαμηλότονη ατμόσφαιρα των διηγήσεων διαρρηγνύουν άλλοτε η ειρωνεία και άλλοτε η θλίψη. Στο εναρκτήριο πεζό, μια σπαρταριστή επισκόπηση των ποδιών, άκρων ενίοτε ιδιαίτερα δυσωδών, αλλά και ένδειξη, διά του πλυσίματός τους, άκρας χριστιανικής αγάπης, καταλήγει σε μια ξεπλυμένη ερωτική επιθυμία. Στο ομότιτλο της συλλογής πεζό, η αναδίφηση του επαρχιακού Τύπου και ιδιαίτερα δύο εφημερίδων του γενέθλιου Πύργου κατατείνει σε κλίμα ευφρόσυνο στην είδηση της αυτοκτονίας του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Διαβάζοντας για τις κυρίες των τοπικών αρχόντων, ο Παπαδημητρακόπουλος επισημαίνει τις «τάσεις για γράψιμο στίχων» και «απόπειρες ζωγραφικής», ενώ τέσσερις σελίδες αργότερα θυμάται πως είχε φυλάξει το φύλλο της εφημερίδας που ανήγγειλε την αυτοκτονία του ποιητή. Στα έργα του Παπαδημητρακόπουλου «τα συμβαίνοντα, τα διαδραματιζόμενα, ή, τα επαπειλούμενα» διαγράφονται αχνά, ποντίζοντας σε θολά νερά το πλεόνασμα λύπης. Το πέρασμα, λόγου χάριν, της φιλαρμονικής από τα οδόσημα της γενέτειρας διαχέει επιμνημόσυνες αντηχήσεις μέχρι να σταθμεύσει στο πατρικό σπίτι, απ’ όπου λείπει διά παντός ο πατέρας. Εξίσου σπαρακτικό αποβαίνει το πέρασμα του ποδηλάτη στο επιλογικό πεζό, που παίρνοντας ενδότατες, ατελεύτητες στροφές σβαρνίζει, θαρρείς, τον χρόνο του συγγραφέα-παρατηρητή. Ο κατεξοχήν χώρος συμπύκνωσης του χρόνου είναι η γραφική, ηθογραφική αυλή. Καμία σχέση με αυτή που ανακαλεί ο Παπαδημητρακόπουλος, όπου καταμεσής του ανθοστόλιστου σκηνικού έζεχνε ο βόθρος, ανασαίνοντας με βρωμερές «φυσαλίδες αέρος». Ωστόσο, η δυσφορία του αφηγητή έχει άλλη αιτία, είναι ο χρόνος που συσσωρευόμενος λιμνάζει, καθηλώνοντας τους θνητούς στην απόπνοια του γήρατος. Το πένθιμο χτύπημα της καμπάνας ήταν αναστάσιμο για τα παιδιά, που λόγω Κατοχής έκαναν μαθήματα σε μια εκκλησία. Κάθε κηδεία ήταν στιγμή γιορτής και σχόλης, καθώς «ενώ το μάθημα βρισκόταν στο φουλ της πλήξης του, ακούγαμε ξαφνικά μακρόσυρτες ψαλμωδίες και σε λίγο η καμπάνα άρχιζε να χτυπάει σιγανά και πένθιμα πάνω από τα κεφάλια μας». Το στιγμιότυπο είναι ενδεικτικό της τρομερής ζεύξης στην οποία διαπρέπει ο Παπαδημητρακόπουλος, του ζόφου με το ιλαρό. Αυτή η σύμμειξη διαλάμπει στην «Εγχείρηση κήλης», όπου ο φόβος του θανάτου, επικρεμάμενος σε κάθε νοσοκομειακή αίθουσα, συγκρούεται μετωπικά με την οχλοβοή της καθημερινότητας που εγείρει τις δικές της, κατεπείγουσες αιτιάσεις. Τη γραφή του Παπαδημητρακόπουλου αναπάλλει μια αίσθηση αποχαιρετισμού. Ο συγγραφέας δεν πενθεί, επιστρέφει για να αποχαιρετίσει, διαπνεόμενος από την απαντοχή του ανταμώματος. Τα περασμένα είναι πάντοτε εκεί, τον περιμένουν, επίμονα τον «ξαναρυμουλκούν σε εκείνες τις μνήμες». Και η γραφή με την έξοχη λεπτουργική της τέχνη μνημειώνει τις επισκέψεις-επιστροφές, που μοιάζουν σαν εκκρεμότητες με το επέκεινα. Ταλαντευόμενα αριστοτεχνικά στη ζυγαριά ζωής και θανάτου, τα έργα του Παπαδημητρακόπουλου γέρνουν με ένα ειρωνικό, θλιμμένο περιγέλασμα προς τη ζωή, αφήνοντας όμως να τα διαταράσσουν και οι τριγμοί στο άλλο ζύγι.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή