Πολλοί από τους συνθέτες που διαμόρφωσαν τη μουσική ζωή του ελληνικού κράτους δεν προέρχονταν από την ηπειρωτική χώρα. Αρχικά κατάγονταν από τα Επτάνησα, που δεν κατελήφθησαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και παρέμειναν σταθερά στη σφαίρα επιρροής των ιταλικών πόλεων. Τους διαδέχθηκαν συνάδελφοί τους από εστίες του μείζονος Ελληνισμού, άνθρωποι όπως ο Μανώλης Καλομοίρης, ο Πέτρος Πετρίδης, ο Γεώργιος Σκλάβος, ο Γεώργιος Πονηρίδης και αρκετοί ακόμα. Ισως να μην μπορούσε να είναι και διαφορετικά, αφού σε πόλεις όπως η Σμύρνη, η Αλεξάνδρεια, η Κωνσταντινούπολη, η Μπράιλα, η Οδησσός και η Μαριούπολη είχε αναπτυχθεί κατά τον 19ο αιώνα η απαραίτητη αστική τάξη, η οποία επέτρεψε την ανάπτυξη της κλασικής μουσικής, όπως παντού στην Ευρώπη.
Ο Βασίλης Καλαφάτης γεννήθηκε το 1869 στην Κριμαία και λίγα χρόνια αργότερα, το 1875, γεννήθηκε στη Μαριούπολη ο Γεώργιος Αξιώτης, πατέρας της Μέλπως. Η συγκυρία φέρνει και τους δύο στο προσκήνιο. Συγκυρία δεν είναι (μόνο) ο τραγικός πόλεμος που εκτυλίσσεται σήμερα στην περιοχή, αλλά και η συμπτωματική δισκογραφική έκδοση συνθέσεων του Καλαφάτη το 2020 και του Αξιώτη μόλις πριν από λίγους μήνες. Φυσική μητέρα του Αξιώτη υπήρξε μια Ουκρανή, μέλος του υπηρετικού προσωπικού της οικογένειας, καθώς η σύζυγος του πατέρα του δεν μπορούσε να τεκνοποιήσει. Η οικογένεια εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα το 1887, όπου ο Αξιώτης έλαβε τα πρώτα του μουσικά μαθήματα. Συνέχισε στη Νάπολη, στο περίφημο ωδείο Σαν Πιέτρο α Μαγέλα με δάσκαλο τον Πάολο Σεράο, του οποίου μαθητές υπήρξαν γνωστοί συνθέτες όπερας, όπως ο Λεονκαβάλο, ο Τσιλέα, ο Τζορντάνο, ο Αλφάνο, αλλά και ακόμα ένας Ελληνας, ο Γεώργιος Λαμπελέτ.
Η έντονα μελωδική και συναισθηματικά άμεση μουσική του εντάσσεται στην αισθη- τική του «βερισμού».
Η έντονα μελωδική και συναισθηματικά άμεση μουσική του Αξιώτη εντάσσεται στην αισθητική του «βερισμού», ενώ εξίσου σχετίζεται με το δημοτικό μέλος και τους τρόπους του. Εργα όπως το «Δειλινό», οι «Αναμνήσεις ενός χορού» ή το «Λυρικό ιντερμέδιο» είναι εφάμιλλα των ωραιότερων συμφωνικών σελίδων συνθετών του «βερισμού» όπως οι προαναφερθέντες, ενώ σε συνθέσεις όπως η «Τριλογία της αγάπης» ο Αξιώτης εντάσσει με επιτυχία το εθνικό στοιχείο.
Καθώς ήρθε σε αναπόφευκτη σύγκρουση με ισχυρούς κύκλους του Ωδείου Αθηνών, το οποίο στήριζε τη γερμανική μουσική, ο Αξιώτης αποσύρθηκε τελικά στον τόπο καταγωγής της οικογένειάς του, στη Μύκονο. Μέρος του συνθετικού του έργου παραδόθηκε από τον γιο του Πανάγο στον Θεόδωρο Βαβαγιάννη, επί πολλά έτη μόνιμο αρχιμουσικό της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, ενώ σημαντικό μέρος βρέθηκε το 1995.
Τη μουσικολογική αποκατάσταση επιμελήθηκε ο αρχιμουσικός Βύρωνας Φιδετζής, ο οποίος και ηχογράφησε σχεδόν όλα τα έργα σε παγκόσμια πρώτη το 2003 στη Σόφια με τη Νέα Φεστιβαλική Ορχήστρα Οπερας και Συμφωνικής της πρωτεύουσας της Βουλγαρίας. Η έκδοσή τους σχεδόν είκοσι χρόνια αργότερα προσθέτει ακόμη μία ψηφίδα στον μουσικό μας πολιτισμό και θέτει πολλά και κάθε είδους ερωτήματα. Κυρίως, όμως, εκείνα που αφορούν τη στάση μας απέναντι σε μια μουσική κληρονομιά, η οποία δεν υπολείπεται αυτής άλλων λαών και εντέλει είναι η δική μας.