ΛΕΥΚΟ ΠΟΥΛΙ
κείμενο και εικονογράφηση:
R.J. Palacio σε συνεργασία
με τον Kevin Czap
μτφρ.: Μαρίζα Ντεκάστρο
εκδ. Παπαδόπουλος, σελ. 219
Το βιβλίο αφηγείται τη μοίρα μιας εβραιοπούλας, που σήμερα είναι γιαγιά και δίνει στον εγγονό της μαθήματα ζωής.
Ο,τι έγινε δεν μπορεί να αναιρεθεί, μπορείς όμως να το εμποδίσεις να συμβεί ξανά, έγραφε η Αννα Φρανκ στο ημερολόγιό της. Αυτή η φράση βρίσκεται βαθιά χαραγμένη στο μυαλό και την καρδιά της Ρ.Χ. Παλάθιο, της γυναίκας που εμπνεύστηκε πριν από μερικά χρόνια το πολύ επιτυχημένο βιβλίο με τον τίτλο «Θαύμα» και τώρα μας χαρίζει την ελπίδα μέσα από το «Λευκό πουλί», σε μετάφραση της Μαρίζας Ντεκάστρο. Δυστυχώς στις μέρες μας όλα δείχνουν ότι πρέπει να αντισταθούμε στη βαρύτητα που δίνει η ψευδαίσθηση της ασφάλειας του σπιτιού μας, για να δούμε ότι ακόμη και στη γειτονική Ιταλία, μετά την εκλογή της Μελόνι, υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι για την ανθρωπότητα, ιδίως εάν σφίξουν και άλλο τα πράγματα. Οπότε, αν κάποτε λέγαμε τι θα μας πει άλλο ένα βιβλίο για τον αντισημιτισμό, σήμερα ίσως να σκεφτούμε καλύτερα πριν εκστομίσουμε κάτι τέτοιο.
Η ιστορία στο «Λευκό πουλί» είναι η ιστορία της Σάρας, ενός κοριτσιού που μεγαλώνει καλομαθημένο στην ασφάλεια της οικογένειάς του, μέχρι να αλλάξει για εκείνο, όπως και για όλους, ο ρους της Ιστορίας. Γιατί η Σάρα είναι ένα κορίτσι που ονειρεύεται, που ζωγραφίζει πουλιά, που θέλει να πετάξει προς τη ζωή, ελεύθερη και μακριά από το βάρος της στενοχώριας, μακριά από τα γκρίζα σύννεφα. Ομως η Σάρα, μαζί με όλα αυτά, είναι και Εβραία. Το βιβλίο αφηγείται τη μοίρα μιας εβραιοπούλας, που σήμερα είναι γιαγιά και δίνει στον εγγονό της μαθήματα ζωής. Πώς στην ηλικία του αναγκάστηκε εκείνη να κρυφτεί, να δυστυχήσει χάνοντας τους αγαπημένους της ανθρώπους, να ενηλικιωθεί βίαια μέσα από τη μοίρα του αφανισμού. Και έκτοτε να ζήσει με αυτό.
Αυτό που έχει όμως σημασία είναι ότι η συγγραφέας Ρ.Χ. Παλάθιο δεν είναι Εβραία. Εχει παντρευτεί Εβραίο, η οικογένεια του οποίου έζησε από μακριά την οδύνη τού να ξεκληρίζεται όλη η οικογένεια. Εκείνοι είχαν προλάβει να μεταναστεύσουν στην Αμερική, χωρίς όμως ποτέ να μπορέσουν να ξεπεράσουν το συγκλονιστικό τραύμα του Ολοκαυτώματος. Η συγγραφέας κάνει μια ενεργητική επιλογή να γράψει για κάτι που δεν έχει εκείνη ζήσει. Οχι γιατί θέλει να εκμεταλλευθεί τον πόνο των ανθρώπων, αλλά κυρίως για να αναδείξει ότι το Ολοκαύτωμα ανήκει σε όλους μας. Δεν υπάρχουν δικά μας ή δανεικά θέματα. Είτε χάσαμε ανθρώπους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης είτε όχι, αυτή η κηλίδα στην Ιστορία είναι το σημείο πάνω στο οποίο θα πρέπει να επαγρυπνούμε, να τροχίζουμε συνεχώς τα αντανακλαστικά μας και φυσικά τα αντανακλαστικά των παιδιών μας. Πώς όμως θα γίνει αυτό; Πώς θα εμπνεύσουμε τα παιδιά μας; Αν θέλουμε να κάνουμε τα παιδιά να μισήσουν την ανάγνωση είναι να τα υποχρεώνουμε σήμερα να διαβάζουν βιβλία με μικρή γραμματοσειρά, χωρίς ανάσες, με πυκνή γραφή χωρίς εικονογράφηση. Διότι ο κόσμος των παιδιών σήμερα και των εφήβων είναι προσανατολισμένος στην εικόνα, είτε μας αρέσει είτε όχι. Την εικόνα αναζητούν στην οθόνη του κινητού τους για να ανταλλάξουν μηνύματα με τους φίλους τους, για να παίξουν παιχνίδια στο τάμπλετ τους, ακόμη και να διδαχθούν τα μαθήματά τους. Μην ξεχνάμε ότι για δύο ολόκληρα χρόνια τα παιδιά εκπαιδεύθηκαν λόγω του κορωνοϊού στην τηλεκπαίδευση.
Δεν δυσκολεύονται όμως μόνο τα παιδιά με την ανάγνωση, μια ολόκληρη κοινωνία δυσκολεύεται, διότι αν κάτι χαρακτηρίζει την εποχή μας είναι η διάσπαση της προσοχής. Και η ανάγνωση απαιτεί προσήλωση, προσοχή, αφοσίωση. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι τα παιδιά και οι έφηβοι δεν ενδιαφέρονται για τα θέματα των βιβλίων. Δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να τους κεντρίσουμε το ενδιαφέρον μιλώντας τους για σημαντικά ιστορικά γεγονότα, όπως είναι το Ολοκαύτωμα για παράδειγμα, η πιο μελανή σελίδα της Ιστορίας μας. Πρέπει όμως εμείς να βρούμε τον τρόπο. Πρέπει εμείς να αφουγκραστούμε τον τρόπο τους να μαθαίνουν. Να καταλάβουμε ότι έχουν τις ίδιες ανάγκες αλλά αλλάζουν τα μέσα με τη δική μας ενδεχομένως παιδική ηλικία.
Ανοίγει την «όρεξη»
Το graphic novel είναι ένας εξαιρετικός τρόπος μύησης των παιδιών και των εφήβων. Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά θα βρουν μια οδό να συναντηθούν ακόμη και με κλασικά κείμενα, που αλλιώς δεν θα συναντούσαν τα περισσότερα. Το «Λευκό πουλί» δεν είναι φυσικά το μόνο που κυκλοφορεί, ανοίγει όμως την όρεξη. Η ανάγνωση, άλλωστε, δεν πρέπει να γίνεται ψυχαναγκαστικά, μόνο ως απόλαυση μπορεί να γίνει συνήθεια. Και για αυτόν τον λόγο το «Λευκό πουλί» με τις ζωγραφιές της Σάρας και της Παλάθιο είναι ίσως ο τρόπος να διαβαστούν τα δύσκολα θέματα. Ο σκοπός άλλωστε είναι ιερός.