ΔΙΟΝΥΣΗΣ Π. ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Ουρανός της Ελλάδας.
Οδηγός για τα άστρα και
τους αστερισμούς: Φθινόπωρο
εκδ. Μεταίχμιο, 2022, σελ. 208
Αρχές του 2002, με τον φυσικό Μάνο Δανέζη σχεδιάζαμε σειρά τεσσάρων αφιερωμάτων στα άστρα και στους αστερισμούς για το ένθετο της «Κ» «Επτά Ημέρες». Τότε, πέρασα για πρώτη φορά την πόρτα του γραφείου του Διονύση Σιμόπουλου, στο Ιδρυμα Ευγενίδου, προκειμένου να συζητήσουμε τη δική του συνεργασία στα τέσσερα αυτά τεύχη: θα κυκλοφορούσαν ένα ανά εποχή, αρχής γενομένης από την άνοιξη εκείνης της χρονιάς. Η ιδέα του Διονύση Σιμόπουλου ήταν να έχει σε κάθε ένθετο ένα «σαλόνι» (δισέλιδο δηλαδή), όπου θα περιέγραφε τον ελληνικό έναστρο ουρανό ανά εποχή. Το κείμενο συνόδευε και ο σχετικός αστρικός χάρτης.
Ηταν η πρώτη μου επαφή με έναν άνθρωπο που γνώριζα κατ’ όνομα από τα παιδικά μου χρόνια: ο Διονύσης Σιμόπουλος, μέσα από σειρά παιδικών επιμορφωτικών (μα και ψυχαγωγικών) τηλεοπτικών εκπομπών, μυούσε τους μικρούς της γενιάς μου στη σαγήνη της αστροφεγγιάς.
Περισσότερο από το να επεξηγεί και να περιγράφει, ο Σιμόπουλος αφηγείται επιδέξια ιστορίες-μέσα-σε-ιστορίες.
Από τότε συνεργαστήκαμε πολλές φορές και με διάφορες αφορμές, και κάθε μας συνάντηση και συνεργασία ήταν για μένα πηγή χαράς. Ετσι, όταν άρχισαν να κυκλοφορούν, σε τόμους πια, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, οι εποχιακοί ουρανοί της Ελλάδας (εδώ η αρχή έγινε με τον χειμώνα), αισθάνθηκα, όσο να ‘ναι, μια κάποια συγκίνηση.
Η συγκίνηση, δυστυχώς όμως συνδυασμένη με μια βαθιά λύπη, γίνεται ακόμη πιο έντονη τώρα, που ο «Ουρανός του Φθινοπώρου» κυκλοφορεί λίγους μήνες μετά τον θάνατο του συγγραφέα (τον περασμένο Αύγουστο και έπειτα από ένα γενναίο κονταροχτύπημα με τον καρκίνο). Ηταν ένα ακόμα βιβλίο –εικονογραφημένο– στην πλούσια βιβλιογραφία του, που ο ίδιος δεν πρόλαβε, δυστυχώς, να δει τυπωμένο.
Τι έκανε, λοιπόν, εδώ ο Σιμόπουλος; Αυτό που ήξερε να κάνει καλύτερα από τον καθένα: εκλαϊκευτική αστρονομία και μάλιστα με οδηγίες χρήσης. Με άλλα λόγια, όλα όσα θα θέλατε να γνωρίζετε για το τι μπορείτε να παρατηρήσετε τέτοια εποχή τη νύχτα, υπό την προϋπόθεση να είναι καθαρός ο ουρανός.
Και επιπλέον, τα επιστημονικά, ιστορικά, πολιτισμικά δεδομένα πίσω από κάθε αστερισμό και τα σημαντικότερα άστρα του. Ο συγγραφέας ξεκινά από τους τρεις μήνες του φθινοπώρου για να μπει, στη συνέχεια, στο μεδούλι του περιεχομένου: το αστρικό σύμπαν της εποχής. Τι ξεχωρίζουμε από όλα όσα αφηγείται; Ας δοκιμάσουμε μερικές στάσεις: Πρώτα, στους αστερισμούς του Περσέα και της Ανδρομέδας. Οπως πάντοτε, ο τρόπος που γράφει ο Σιμόπουλος έχει κάτι σαγηνευτικό: «Σήμερα, η Ανδρομέδα και ο Περσέας, αστερισμοί βουβοί, κατάσπαρτοι με νεφελώματα και παράξενες λάμψεις, ταξιδεύουν πλάι πλάι και σέρνουν μαζί τους στον ουρανό όλες τις αναμνήσεις της επίγειας ζωής τους. Ο Περσέας κρατά ακόμη το “γοργόνειον” και η Ανδρομέδα είναι δεμένη όχι πια στην έρημη ακτή της Αιθιοπίας, αλλά στις πελώριες σπείρες του μαγικού της πέπλου, μιας τεράστιας αστρικής πολιτείας, ενός γαλαξία, που έχει πάρει το όνομα του αστερισμού στον οποίο φαίνεται να ανήκει: είναι ο γαλαξίας της Ανδρομέδας, που οι αστρονόμοι τού έχουν δώσει δύο πιο πεζά ονόματα: Μ 31 ή NGC 224».
Το φθινόπωρο μπορούμε επίσης να δούμε από την ελληνική ύπαιθρο τον αστερισμό του Κήτους. Λέει ο Σιμόπουλος: «Το δεύτερο ενδιαφέρον άστρο του ουράνιου τέρατος είναι το άστρο Ταυ του Κήτους, το έβδομο πλησιέστερο άστρο στη Γη μας, σε απόσταση 11,4 ετών φωτός. Επειδή είναι του ιδίου είδους με τον Ηλιο μας με 90% της διαμέτρου του, θεωρήσαμε ότι ίσως να ήταν ένας πολύ καλός υποψήφιος για να συλλάβει τα μηνύματα που στέλνουμε σε πιθανούς εξωγήινους πολιτισμούς. Ο αστρονόμος Φρανκ Ντρέικ, μάλιστα, στη διάρκεια του προγράμματος Οζμα, το 1959, έστειλε το πρώτο κωδικοποιημένο του μήνυμα προς το άστρο αυτό. Μέχρι σήμερα όμως δεν έχουμε πάρει απάντηση!».
Η ανακάλυψη του 1054
Εχουμε επίσης την υπέροχη ιστορία της ανακάλυψης του σουπερνόβα του αστερισμού του Ταύρου που εντόπισε στις 4 Ιουλίου του 1054 ο Γιανγκ Γουέι-Τε, ο αστρονόμος του Κινέζου αυτοκράτορα: «Η επιθανάτια έκρηξη ενός τεράστιου γέρικου άστρου, το οποίο στα τελευταία στάδια της ζωής του μετατράπηκε σε σουπερνόβα». Περισσότερο από το να επεξηγεί και να περιγράφει, ο Σιμόπουλος αφηγείται επιδέξια ιστορίες-μέσα-σε-ιστορίες, εκκινώντας από έναν αστερισμό και τα άστρα του, από το φυσικό του «σπίτι» δηλαδή. Λείπει, αλλά έχουμε τα κείμενά του.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr