Ενα χρονικό πόνου αλλά και ελπίδας. Ξεριζωμού από την πατρίδα, όμως και αδελφικής αγάπης και μνήμης στα αθώα θύματα όλων των πολέμων. Αυτό –και πολλά ακόμα– είναι «Το χρονικό των 10 ημερών» που έγραψε κάποτε σαν ημερολόγιο η Αγάπη Μολυβιάτη-Βενέζη και τώρα μεταφέρει στη θεατρική σκηνή η Μάνια Παπαδημητρίου. «Εκατσα σ’ ένα καφέ και το διάβασα μονομιάς. Η πράξη της Αγάπης Μολυβιάτη-Βενέζη, της αδελφής του Ηλία Βενέζη, να ορμήσει μέσα στους δρόμους της φλεγόμενης πόλης για να βρει και αν μπορέσει να σώσει τον αδελφό της, η αυταπάρνηση και το όριο της αγάπης της με συγκλόνισαν. Κι όταν ήρθε η στιγμή να βρεθεί μπροστά στην εξαιρετική τύχη να συναντήσει έναν άνθρωπο από την πλευρά των εχθρών που αντί να γίνει ο δήμιός της, όπως θα ήταν το αναμενόμενο, εκείνος έγινε σωτήρας, αισθάνθηκα τόση αγαλλίαση και έκπληξη που άρχισα να κλαίω με λυγμούς. Πρόκειται για μια πραγματική ιστορία, μια μαρτυρία ζωής. Πραγματικά αισθάνθηκα ότι αυτή την ιστορία πρέπει να την ακούσει όσο περισσότερος κόσμος γίνεται», σημειώνει η σκηνοθέτις του έργου.
Στην παράσταση που ανεβαίνει από την προσεχή Δευτέρα (17 Οκτωβρίου) στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και για έξι παραστάσεις, την Αγάπη υποδύεται η Αγγελική Καρυστινού. Γύρω της σε ρόλο αφηγητών υπάρχει επίσης η ίδια η Μάνια Παπαδημητρίου, μαζί με τον Βαγγέλη Ψωμά, συν δύο μελωδικούς συνοδοιπόρους: την Ηρώ Σαΐα και τη Μαρίνα Χρονοπούλου. «Είδα την παράσταση στο πρώτο της ανέβασμα και το παίξιμο της Αγγελικής με συγκίνησε. Ηταν σαν να έβλεπα τη γιαγιά μου πάνω στη σκηνή», μου λέει η Λώρα Μολυβιάτη, εγγονή της Αγάπης και κόρη του πρώην υπουργού Πέτρου Μολυβιάτη.
Και συνεχίζει: «Από το 1969 έως το 1972 ζήσαμε στην Τουρκία, στην Αγκυρα, λόγω της δουλειάς του πατέρα μου και τότε η γιαγιά μάς επισκεπτόταν συχνά. Αυτό που μου έκανε περισσότερη εντύπωση ήταν η άρνησή της να μιλήσει τουρκικά. Τότε το ’72 πήγαμε στο Αϊβαλί κι εκεί βρήκε το σπίτι της, που είναι βέβαια και το γνωστό σήμερα σπίτι του Ηλία Βενέζη. Θυμάμαι ότι χτύπησε, άνοιξαν οι τότε Τούρκοι κάτοικοι και μόλις τους εξηγήσαμε την ιστορία της είπαν “περάστε, αυτό είναι το δικό σας σπίτι”. Εκείνη πήγε στο δωμάτιό της, στην παλιά χτιστή ντουλάπα κι εκεί στο βάθος ξετρύπωσε γραπτά της που είχε κρύψει όταν έφυγε στα 22 της. Οταν πέθανε πια, εγώ βρήκα μια κούτα με όλα τα γραπτά της, ανάμεσά τους πολλά ποιήματα αλλά και τα γράμματα στον Κεμαλετίν, τον άνθρωπο που την έσωσε τότε. Οπότε όσα αφηγούνται εδώ είναι 100% αληθινά».
Η συγκινητική αυτή ιστορία, παρόμοια και με άλλες τόσων και τόσων θυμάτων της Καταστροφής, φτάνει έως εμάς έναν αιώνα μετά ως γνώση αλλά και δίδαγμα. «Η αλήθεια είναι πως έναν αιώνα μετά μπορεί κανείς να διαβάσει αυτές τις ιστορίες-μαρτυρίες με μεγαλύτερη νηφαλιότητα και αντικειμενικότητα, πέρα από προκαταλήψεις και αγκυλώσεις και ίσως να μπορέσει να επικοινωνήσει καλύτερα με την πραγματικότητα εκείνων των στιγμών», επισημαίνει η κ. Παπαδημητρίου.
Η αδελφή του Ηλία Βενέζη έγραψε στο ημερολόγιό της πώς σώθηκε η ίδια και η οικογένειά της στη Μικρασιατική Καταστροφή.
Η ίδια έχει επίσης καταγωγή από τη Μικρά Ασία, από την πλευρά της γιαγιάς της, η οποία όσο ζούσε δεν έλεγε λέξη για την Καταστροφή. «Μόνο έλεγε, “εμείς παιδί μου ήμασταν φίλοι με τους Τούρκους”. Κι όταν ρωτούσα “και τι έγινε μετά;” δεν απαντούσε τίποτα, μόνο έλεγε: “Αυτές δεν είναι ιστορίες για παιδιά”. Αυτό το ερώτημα του πώς από τη μια στιγμή στην άλλη οι φίλοι μες στην ίδια γειτονιά γίνονται εχθροί είναι πολύ δύσκολο· αν έβρισκε κανείς ακριβώς τη λύση του ίσως σταματούσαν πολλοί πόλεμοι. Αυτό το αφελές ερώτημα, όπως και το ερώτημα, αν είναι δυνατόν μέσα στη δίνη του πολέμου να παραμείνει κανείς άνθρωπος και να μη μεταβληθεί σε θηρίο προκειμένου να επιβιώσει, είναι θεμελιώδη όχι μόνο για τη Μικρασιατική Καταστροφή αλλά για κάθε πόλεμο, κηρυγμένο ή ακήρυκτο που ξέσπασε εκεί όπου συμβίωναν οι λαοί σε ένα πολυπολιτισμικό μέρος. Οι μαρτυρίες βοηθούν στην κατανόηση των βαθύτερων κινήτρων των ανθρωπίνων πράξεων και της αδιανόητης μεν πλην όμως απολύτως ρεαλιστικής συνθήκης. Εκτός από ιστορικά κειμήλια είναι και κειμήλια, κοινωνιολογικής, ανθρωπολογικής και ψυχαναλυτικής θεώρησης της Ιστορίας και άρα και των συλλογικών τραυμάτων των λαών», συμπληρώνει η ίδια.
Οσο για το τι θα ήθελε να αποκομίσουν οι θεατές της παράστασης, απαντά τα εξής: «Δεν ξέρω τι αναζητά ο καθένας που πάει να ακούσει μια ιστορία σαν κι αυτή. Αν όμως ζητάει να θεραπευτεί η ψυχή του από την ανασφάλεια και τον τρόμο που μας γεννούν τα ΜΜΕ και οι πάσης φύσεως πληροφορίες της εποχής μας για το τέρας που είναι ο άνθρωπος και την κακία που μπορεί να κρύβει μέσα του, αυτή η ιστορία θα τον βοηθήσει. Οχι δεν γεννηθήκαμε τέρατα ούτε είμαστε όλοι θηρία. Κι αυτό είναι εξίσου αλήθεια με τις φρικτές αλήθειες των ημερών. Η πραγματική αυτή ιστορία είναι ένα δώρο της οικογένειας Βενέζη για ένα ηπιότερο μέλλον με στόχευση στην ενσυναίσθηση και την ευσπλαχνία. Πιστεύω ότι όλοι το έχουμε ανάγκη τουλάχιστον ως ελπίδα».
«Το χρονικό των 10 ημερών», 17-18, 24-25, 31 Οκτωβρίου και 1 Νοεμβρίου στο ΙΜΚ.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr