Γιατί Ψυχανάλυση, κύριε Γιωσαφάτ;
Ο ψυχίατρος Ματθαίος Γιωσαφάτ απαντά στη Βίκυ Φλέσσα
εκδ. Αρμός, σελ. 342
Είχε όραμα για την Ελλάδα. Αν το πέτυχε θα κριθεί από την Ιστορία.
Πήρα στα χέρια μου το τελευταίο βιβλίο του Ματθαίου Γιωσαφάτ λίγες μέρες πριν λάβω το τηλεφώνημα της αναγγελίας του θανάτου του. Hμουν ενήμερη της ασθένειάς του, που επιδεινώθηκε τον τελευταίο χρόνο, κανείς όμως δεν διανοείται τελικά ότι η αρρώστια μπορεί να καταβάλει και να νικήσει έναν άνθρωπο τόσο ζωντανό, όπως ήταν ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Ματθαίος Γιωσαφάτ. Κανείς δεν μπορεί να συλλάβει ή και να αποδεχθεί ότι το πνεύμα του χάθηκε, ότι η αίσθηση που είχαμε όλοι εμείς που υπήρξαμε μαθητές του αλλά και οι θεραπευόμενοί του και όλοι όσοι τον γνώρισαν με αρνητικό ή θετικό πρόσημο, μπαίνοντας στο ιατρείο του στο Κολωνάκι, τώρα έχει εξατμιστεί. Γιατί η πραγματικότητα είναι ότι είτε τον αγάπησες αυτόν τον άνθρωπο είτε σε δυσαρέστησε, παραμένει ένας άνθρωπος που πέρασε από χιλιάδες ζωές και δημιούργησε το προσωπικό του αποτύπωμα. Και αυτό μόνον ένας πραγματικά ζωντανός και γενναιόδωρος άνθρωπος μπορεί να το κάνει.
Eπρεπε να μπει το φθινόπωρο για να ξεκινήσω το βιβλίο-συζήτηση του Γιωσαφάτ με τη δημοσιογράφο Βίκυ Φλέσσα. Μάλλον ο αναγνώστης γνωρίζει τι να περιμένει από αυτό το βιβλίο. Aλλωστε η B. Φλέσσα τον είχε προσκαλέσει αρκετές φορές στην εκπομπή στην κρατική τηλεόραση, με τίτλο «Στα άκρα», και είναι αναμενόμενη η συμπάθεια που είχε αναπτυχθεί μεταξύ τους, μετά από αυτές τις εκπομπές. Το βιβλίο το οφείλουν οι αναγνώστες σε εκείνη, ως μια μάλλον δική της επιθυμία προκειμένου να γίνει αυτή η συζήτηση και να ολοκληρωθεί. Ισως δεν ήταν εύκολο εγχείρημα και πήρε στη δημοσιογράφο αρκετό καιρό για να το ολοκληρώσει, όπως αναφέρει και η ίδια στο βιβλίο. Λίγο έλειψε να κυκλοφορήσει χωρίς να καταφέρει να το δει ο ψυχίατρος όσο ήταν ζωντανός. Αυτό προφανώς προσδίδει ιδιαίτερη αξία στο εν λόγω βιβλίο, η ζωντάνια του είναι το τελευταίο ίχνος που διατηρείται στις σελίδες του.
Ο Γιωσαφάτ σε όλα τα βιβλία του είχε το χάρισμα της ζωντανής γλώσσας. Και τα δύο προηγούμενα που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αρμός αποτελούν το υλικό των ομιλιών και συζητήσεών του, κυρίως ελήφθησαν από τις ομιλίες που έδωσε για κάποια χρόνια ο γνωστός ψυχαναλυτής στο Ιδρυμα Θεοχαράκη. Η συνθήκη της μεταφοράς της προφορικής ομιλίας σε γραπτή διαθέτει το εξής σημαντικό πλεονέκτημα, ιδίως μετά τον θάνατό του. Τα διαβάζεις και είναι σαν να τον ακούς. Διέθετε ανέκαθεν αυτό το χάρισμα του δικού του προσωπικού ύφους στην ομιλία, το ιδιότυπο χιούμορ και τον αυτοσαρκασμό, μιλώντας ακόμα και για τραυματικά γεγονότα, που κατορθώνει να σε φέρει τόσο κοντά σε ένα βίωμα που πια να μην το φοβάσαι.
Τι απασχολούσε πάντοτε τον Ματθαίο Γιωσαφάτ; Η οικογένεια φυσικά. Τι απασχολεί την ίδια τη δημοσιογράφο Βίκυ Φλέσσα, που είναι γυναίκα, μητέρα, σύντροφος, μέρος της σύγχρονης ελληνικής ζωής; Αυτά τα δύο παντρεύτηκαν σε μια ροή συζήτησης 33 κεφαλαίων, όπου το ιδιωτικό της ζωής του Ματθαίου Γιωσαφάτ διαπλέκεται με το κοινωνικό, της Ελλάδας που αλλάζει, αλλά και με το πολιτισμικό και κυρίως με το ψυχικό. Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ λόγω και της καταγωγής του και των χρόνων που έζησε στην Ελλάδα και στην Αγγλία καλύπτει ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης Ιστορίας. Πριν από αυτόν υπήρχε η ψυχανάλυση στην Ελλάδα, αλλά εν σπέρματι, οι πρώτες σοβαρές απόπειρες των Κουρέτα – Ζαβιτσάνου – Εμπειρίκου δυστυχώς δεν καρποφόρησαν και έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια, μέχρι την πιο πρόσφατη δεκαετία του ’70 και κυρίως του ’80 για να γίνει ξανά μια σοβαρότερη προσπάθεια από μεγάλες προσωπικότητες, όπως η Αλεξανδρή, ο Γιαννακούλας, ο Σακελλαρόπουλος, ο Τσιάντης, ο Γιωσαφάτ κ.ά. Για να μπορούμε με συνέχεια και συνέπεια να συζητάμε για την ψυχανάλυση στην Ελλάδα, τις εταιρείες, τους θεσμούς, την κοινωνία και τα κλινικά μας γραφεία.
Ο Γιωσαφάτ στο βιβλίο διατρέχει μια περίοδο 80 ετών από την παιδική του ηλικία, τη σχέση με τη μητέρα του και τα αδέλφια του, τη ζωή του στην Αγγλία, τη δημιουργία οικογένειας αλλά και το επιστημονικό και κοινωνικό όραμά του για την Ελλάδα. Ο Ματθαίος Γιωσαφάτ είχε όραμα για την Ελλάδα. Αν το πέτυχε θα κριθεί από την Ιστορία. Σήμερα όμως αυτό δεν μας εμποδίζει να τον αγαπάμε και να τον ευγνωμονούμε για τον δρόμο που άνοιξε σε όλους εμάς τους νεότερους. Το βιβλίο άλλωστε συναντιέται ήδη με τους αναγνώστες του. Στη μνήμη του!
