Τζoν Στάινμπεκ
«Ταξίδια με τον Τσάρλι»
μτφρ.: Σώτη Τριανταφύλλου
εκδ. Παπαδόπουλος, σελ. 375
Ακολουθώντας τον Τζον Στάινμπεκ και το κανίς του, τον Τσάρλι, στην εξερεύνηση της Αμερικής γύρω στο 1960 είναι το δίχως άλλο εμπειρία. Το ταξίδι γίνεται με ημιφορτηγό-τροχόσπιτο που ακούει στο όνομα Ροσινάντε και το σώμα της Αμερικής παραδίδεται οικείο και παράδοξο μαζί. Σαράντα πολιτείες θα διασχίσει ο Τζον Στάινμπεκ, θα αγαπήσει τη Μοντάνα («είναι σαν να κάνεις μια βαθιά βουτιά στο μεγαλείο», γράφει), θα στοχαστεί στο Τέξας, στη Νέα Ορλεάνη θα νιώσουμε τον ρατσισμό. Αλλά σε όλες τις διαδρομές του, ο Τζον Στάινμπεκ θα μας επιτρέψει να τον γνωρίσουμε καλύτερα και αυτό είναι ανέλπιστο δώρο. Ο ίδιος προσφέρεται να ταυτιστεί με όλες τις συγκλονιστικές αντιφάσεις της βαθιάς Αμερικής.
Ο Τζον Στάινμπεκ (1902-1968) υπήρξε ίνδαλμα του διεθνούς αναγνωστικού κοινού από τη δεκαετία του 1930 και ώς τη δεκαετία του ’70 τα βιβλία του ήταν πύλες ενηλικίωσης. Ευτυχώς έγινε «κλασικός», τα βιβλία του όχι μόνο άντεξαν αλλά διαβάζονται και πάλι με πάθος. Το «Ανθρωποι και ποντίκια», τα «Σταφύλια της οργής», το «Ανατολικά της Εδέμ» γράφτηκαν στην παγκόσμια συνείδηση και μέσα από τον κινηματογράφο (δύσκολο να διαβάσει κανείς το «Ανατολικά της Εδέμ» χωρίς να φέρει στον νου τον Τζέιμς Ντιν στην ταινία του Καζάν). Αλλά το «Ταξίδια με τον Τσάρλι» είναι ένα αυτοβιογραφικό αφήγημα, ένα οδοιπορικό σε αναζήτηση της Αμερικής και του εαυτού με συνοδοιπόρο τον υπέροχο Τσάρλι.
Ο Τζον Στάινμπεκ εκφράζει αρχετυπικά στοιχεία ανδρισμού με αντιηρωικές ποιότητες. Είναι ένας συμπονετικός γίγαντας, ιχνηλάτης, εξερευνητής, μάστορας, τολμηρός οδοιπόρος, φιλόζωος, συμπεριληπτικός – θα λέγαμε με τη σημερινή ορολογία. Παραμένει προσωποποίηση της Αμερικής του 20ού αιώνα, πριν από τις μεγάλες αλλαγές από τα τέλη του ’60 και μετά.
Ξεκινώντας το ταξίδι του στη μεγάλη πατρίδα διαπιστώνει τις αρχέγονες εκδοχές της, αλλά και την ορμή μιας κοινής αμερικανικής ταυτότητας, σμιλεμένης με ολοένα και μεγαλύτερη συνεκτικότητα στη διάρκεια του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Διαπιστώνει την έκρηξη της αμερικανικής ψυχής, ανεξάρτητα από το αν η προέλευση είναι από την Ιρλανδία, την Ιταλία, τη Σκωτία ή την Πολωνία. Τα συναπαντήματά του στις ερημιές, τα ευτράπελα, οι ανατροπές, η αγωνία για τον Τσάρλι όταν αρρωσταίνει, τα μοτέλ, τα πανδοχεία, τα ποτάμια, τα βενζινάδικα, οι αυτοκινητόδρομοι, οι φορτηγατζήδες, οι πόλεις και τα χωριά, τον οδηγούν να ξαναδεί τον εαυτό του μακριά από την οικογένεια, το σπίτι, τον εκδοτικό κόσμο, τους δημοσιογράφους.
Ο Στάινμπεκ είναι στο ταξίδι αυτό 58 ετών. Ωριμος, κατασταλαγμένος, δοξασμένος. Εχει κατακτήσει την «οικονομία» της πληρότητας. Αρκείται σε όσα του δίνουν αυτήν την αίσθηση. Οπως σε κάθε ταξίδι, πόσο μάλλον σε ένα τέτοιο οδοιπορικό, ο ταξιδιώτης αναστοχάζεται. Τον εαυτό του, τον μικρόκοσμό του, την πατρίδα του, το μέλλον του. Ο Στάινμπεκ ξαναβρίσκει τον εαυτό του. Ξαναβρίσκει όμως και την Αμερική.
Στην Ελλάδα
Οδηγείται σε εκείνον τον αναπόφευκτο πολιτισμικό συγκριτισμό με την Ευρώπη. Ο Στάινμπεκ έχει ταξιδέψει, είναι άλλωστε διάσημος. Γαλλία, Ισπανία, Αγγλία. Αναφέρει και την Ελλάδα. Οταν φτάνει στο Γουισκόνσιν, που τον γοητεύει, λέει πως μόνο στην Ελλάδα είχε συναντήσει αυτό το φως. Στο Τέξας σκέφτεται πώς είναι ένας τόπος «μαγικής σύγχυσης», όπου μύθοι, δοξασίες, αισθήματα, επιθυμίες και προκαταλήψεις μπλέκονται. Γράφει: «Η Ελλάδα είναι μια τέτοια χώρα, όπου επικρατούν οι προσωπικές και υποκειμενικές εικόνες, όπως είναι κι εκείνα τα μέρη της Αγγλίας όπου περπάτησε ο βασιλιάς Αρθούρος – όπως είναι και το Τέξας».
Ο Στάινμπεκ είχε επισκεφθεί την Ελλάδα το 1954 και είχε δώσει συνέντευξη Τύπου. Ο Κλέων Παράσχος γράφει το ρεπορτάζ στην «Καθημερινή». Τον χαρακτηρίζει ως άντρα «φτιαγμένο από γερό και χοντρό υλικό, με κάτι το τραχύ και δυσκολοπλησίαστο». Μάλλον ο Στάινμπεκ είναι δύσπιστος προς τους δημοσιογράφους, έχει μηχανισμό αυτοπροστασίας. Αυτό διαφαίνεται και στο ταξίδι του με τον Τσάρλι. Είναι από μόνος του μια ήπειρος, το σώμα του γεωφυσικός χάρτης, οι παρατηρήσεις του όχι βιαστικές, δίνει χρόνο, πιστεύει στο ένστικτο.
Οι εκδόσεις Παπαδόπουλος συνεχίζουν την έκδοση των έργων του Στάινμπεκ και η Σώτη Τριανταφύλλου, που ξέρει την Αμερική, μας έδωσε μια ωραία μετάφραση ενός βιβλίου που αξίζει να διαβαστεί.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr