Ασήκωτες αποσκευές

Μια βαλίτσα τοποθετημένη σε μια μυθοπλασία ανοίγεται σε πολλαπλές εκδοχές αναχωρήσεων και αφίξεων. Πόσο μάλλον πενήντα μία βαλίτσες, όσες κυκλοφορούν στο μυθιστόρημα της Eλενας Μαρούτσου

2' 43" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ
Το εξιλαστήριο θαύμα
εκδ. Κίχλη, σελ. 344

Μια βαλίτσα τοποθετημένη σε μια μυθοπλασία ανοίγεται σε πολλαπλές εκδοχές αναχωρήσεων και αφίξεων. Πόσο μάλλον πενήντα μία βαλίτσες, όσες κυκλοφορούν στο μυθιστόρημα της Eλενας Μαρούτσου. Συγγραφέας εφευρετική, που τη διακρίνει η κινητικότητα και η πολυσυλλεκτικότητα της θεματολογίας της, η Μαρούτσου στο πρόσφατο βιβλίο της διερευνά τις ετερόκλητες σημάνσεις μιας αποσκευής. Αξεσουάρ ταξιδιού αναψυχής, χνάρι εκτοπισμού, τραγική σμίκρυνση μιας ζωής σε μετάβαση, σημάδι ενός τελεσίδικου αποχαιρετισμού κι άλλοτε υπόμνηση μιας αναβαλλόμενης φυγής, κάποτε μετωνυμία φερέτρου, η βαλίτσα περιέχει ως σύμβολο όλο το φάσμα μεταξύ ελπίδας και απόγνωσης. Η εκδοχή που επικρατεί στο μυθιστόρημα είναι εκείνη της εξορίας, της ανεπίστρεπτης αποχώρησης. Ο έφηβος Μουσά διέφυγε από την εμπόλεμη Σομαλία με ένα κόκκινο σακίδιο και βρέθηκε έγκλειστος σε δομή φιλοξενίας προσφύγων στη Λέρο. Στην οικογένεια που θα τον φιλοξενήσει για σύντομο διάστημα σε ένα διαμέρισμα της Αθήνας, φθάνει με μια σακούλα σκουπιδιών. Η παρείσδυσή του στη μικροαστική καθημερινότητα της τετραμελούς οικογένειας αφυπνίζει στο μυαλό των μελών περασμένα ταξίδια, «εκτοπισμούς», αναχωρήσεις και μετεγκαταστάσεις. Η Ραχήλ, η μητέρα, αναπολεί την εποχή που διαρκώς έφευγε, μια εποχή φρενήρους μετακίνησης, από πόλη σε πόλη και από εραστή σε εραστή. Η εβραϊκή καταγωγή φαίνεται να συδαυλίζει το πεπρωμένο της διασποράς. Αν και η Ραχήλ δεν είναι θρησκευόμενη, την απασχολεί η απώλεια της πίστης, την οποία εγκατέλειψε μαζί με τον ρομαντισμό. Στα πενήντα της βίωνε την εμμηνόπαυση σαν εκτοπισμό, διωγμό από «τη χώρα της νεότητας», «χωρίς μάλιστα τη δυνατότητα της προσφυγής σε μια άλλη γη», γιατί «μια γυναίκα που γερνάει, γερνάει παντού». Ο Νίκος, ο σύζυγός της, ήταν συλλέκτης δελταρίων εξορίστων, που του θύμιζαν την αλλοτινή του εξορία. Ο πατέρας του τον είχε βάλει εσώκλειστο στο οικοτροφείο των Αναβρύτων, ξεχνώντας τον πόνο που και ο ίδιος ένιωσε, όταν καταμεσής του Εμφυλίου αναγκάστηκε να μπει οικότροφος στις Βασιλικές Τεχνικές Σχολές της Λέρου, προς σωφρονισμό των οικογενειακών φρονημάτων. Η Λέρος επανέρχεται στις σελίδες, προβαλλόμενη σαν τοπόσημο εκτοπισμού, ένα νησί «κηλιδωμένο από κάθε λογής εγκλεισμό». Τόπος εξορίας, σημαδεμένος από το διαβόητο ψυχιατρείο, και πρόσφατα κέντρο υποδοχής προσφύγων. Eκανα λόγο προεισαγωγικά για την ευχέρεια της Μαρούτσου στις μυθοπλαστικές εμπνεύσεις. Και μόνο από την τιτλοφόρηση των επιμέρους κεφαλαίων μπορεί κανείς να διαπιστώσει τη μέριμνά της για ρηξικέλευθες εξεικονίσεις. Η συγγραφική της ευρηματικότητα, ωστόσο, δεν είναι ικανή να την απαγκιστρώσει από τον μαχητικό αναστοχασμό του γυναικείου ψυχισμού. Στο ζήτημα αυτό η συγγραφέας φαίνεται να χάνει την πρωτοτυπία της και να εγκλωβίζεται στο στερεότυπο δίπολο ισχυρού και αδύναμου. Ο άντρας ο κυρίαρχος και η γυναίκα δέσμιά του. Η αποδοκιμασία του πατριαρχικού μοντέλου προκειμένου να αναδειχθούν φεμινιστικά αιτήματα καθηλώνει την αφήγηση σε παρωχημένες αντινομίες μεταξύ φαλλού και αιδοίου. Ακόμη και η πιο ελεύθερη σεξουαλικότητα δεν μπορεί να αποδεσμευτεί από τα κλισέ που ορίζουν τα δύο φύλα. Το ορθωμένο όργανο, «το έξαλλο ζώο που δεν γνώριζε από συμπάθεια ή ενοχή» και το «σαρκοβόρο άνθος». Ο «ανδρικός πόθος», η στύση, ενάντια στη «γυναικεία αγκαλιά». Την προβληματική του φύλου επιτείνει η έφηβη κόρη του ζευγαριού, η οποία, γοητευμένη εξίσου από τη φεμινιστική λογοτεχνία και από μια φίλη της, ελκόταν από την ταυτότητα του «ουδέτερου», τόσο δημοφιλούς πλέον σε ακτιβιστές και στις σπουδές φύλου. Μολονότι οι πενήντα μία βαλίτσες του βιβλίου αποτυπώνουν εύστοχα και στοχαστικά την πολυεπίπεδη έννοια της αποσκευής, οι κεντρικοί ήρωες αποδεικνύονται αδύναμοι να απαλλαγούν από το έμφυλο φορτίο τους, στο οποίο συνοψίζουν την υπόστασή τους.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή