Μια απόκοσμη βόλτα στις Βερσαλλίες

Μια απόκοσμη βόλτα στις Βερσαλλίες

Η παράξενη ιστορία δύο Αγγλίδων ακαδημαϊκών το 1901, οι οποίες περιέγραψαν μια εμπειρία επιστροφής στον χρόνο

5' 48" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στην πολυκαιρισμένη ράχη ενός παλιού βιβλίου, σχηματίζονται με χρυσά γράμματα δύο λέξεις: «An Adventure» («Μια περιπέτεια»). Στις πρώτες σελίδες του αναγράφονται ο τόπος και ο χρόνος της έκδοσης: Λονδίνο, 1911. Στον πρόλογο, μια αφήγηση σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο, σαν κοινή εξομολόγηση που ακούγεται με παράσιτα από έναν αιώνα πίσω: «Ηταν μεγάλο τόλμημα να μιλήσουμε ανοιχτά για μια προσωπική εμπειρία, και το κάνουμε μόνο για τους παρακάτω λόγους. Πρώτον, προτιμούμε η ιστορία μας, την οποία κάποιοι γνωρίζουν εν μέρει, να γίνει ολόκληρη γνωστή από εμάς τις ίδιες. Δεύτερον, έχουμε συλλέξει τόσες πληροφορίες πάνω στο θέμα, που τώρα πλέον είναι εφικτό να το θεωρήσουμε στην ολότητά του. Τρίτον, οι συνθήκες αλλάζουν στις Βερσαλλίες, και σε μικρό χρονικό διάστημα, λεπτομέρειες που ήταν άγνωστες και καταστάσεις που ήταν ασυνήθιστες, μπορεί σύντομα να γίνουν κοινότοπες και να χάσουν τη δύναμή τους ως τεκμήρια πως κάποιες παράξενες ψυχολογικές συνθήκες πρέπει να ήταν παρούσες, είτε μέσα σε εμάς είτε μέσα σε εκείνον τον τόπο».

Τι συνέβη στις Βερσαλλίες και ποιες είναι αυτές οι «παράξενες συνθήκες» που αναφέρονται;

Αυτό το παλιό βιβλίο ξεκινά σαν μυστηριώδης, παλιά ασπρόμαυρη ταινία, και εμείς πιθανολογούμε για τη συνέχεια. «Δεν είναι δουλειά μας να εξηγήσουμε ή να κατανοήσουμε, και ούτε προσποιούμαστε πως καταλαβαίνουμε τι ήταν αυτό που μας συνέβη και μας έβαλε σε επικοινωνία με τόσα αληθινά γεγονότα – τα οποία, εννιά χρόνια πριν, κανείς δεν θα μπορούσε να μας τα πει σε όλη τους την έκταση. Αλλά, για να μπορέσει το κοινό να κρίνει καθαρά όλες αυτές τις συγκυρίες, προσπαθήσαμε να καταγράψουμε ακριβώς τι συνέβη, όσο πιο απλά και ολοκληρωμένα μπορούσαμε».

Η γυναίκα και το κορίτσι που έμοιαζαν «κέρινες», ο τρομακτικός, βλογιοκομμένος άντρας και τα δισδιάστατα, χωρίς ζωή, δέντρα.

Το κείμενο υπογράφεται από τα αρχικά «Ε.Μ» και «Φ.Λ.» και η λίστα των περιεχομένων σκιαγραφεί μια μυστήρια υπόθεση: «Τρεις επισκέψεις στο Μικρό Τριανόν», «Αποτέλεσμα μιας έρευνας», «Μια ονειροπόληση». Σε αυτήν την αγγλική έκδοση ηλικίας εκατόν έντεκα ετών, εξιστορούνται παράξενα φαινόμενα που βίωσαν στους κήπους των Βερσαλλιών δύο Αγγλίδες ακαδημαϊκοί, που, τα αληθινά τους ονόματα (τα οποία δεν αποκάλυψαν πριν από το 1931) ήταν Ελεανόρ Ζουρντέν και Σαρλότ-Αν Μόμπερλι. Αμφότερες κόρες κληρικών και εκπαιδευτικοί σε κολέγιο θηλέων της Οξφόρδης, ήταν δύο τυπικές εκπρόσωποι των διανοούμενων γυναικών της βικτωριανής Αγγλίας, που είχαν το παρατσούκλι «bluestockings».

Οταν στις 10 Αυγούστου του 1901, τουρίστριες ούσες στο Παρίσι, έφτασαν στις Βερσαλλίες, βρήκαν βαρετά τα ανάκτορα και θέλησαν να επισκεφθούν το κτήμα του Τριανόν, ελπίζοντας εκεί να βρουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Και σε αυτόν τον ιδιωτικό «κήπο αναψυχής» για τους μονάρχες της προεπαναστατικής Γαλλίας, έναν ονειρικό μικρόκοσμο με λίμνες, γλυπτά και σιντριβάνια, σπηλιές, θαυμαστά υπαίθρια περίπτερα θερινής αναψυχής και μια μικρογραφία παραδοσιακού χωριού, βρήκαν ίσως περισσότερο ενδιαφέρον απ’ όσο ήλπιζαν.

Ψάχνοντας το «Μικρό Τριανόν» (μια εξοχική έπαυλη νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, που χτίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα από τον Λουδοβίκο ΙΕ΄ για την ερωμένη του Μαρκησία ντε Πομπαντούρ, αλλά συνδέθηκε με τη διαβόητη Μαρία Αντουανέτα, σύζυγο του επόμενου βασιλιά, Λουδοβίκου ΙΣΤ΄) έχασαν τον δρόμο και, σαν την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων που έπεσε στη λαγότρυπα, συνάντησαν μια σειρά αλλόκοτα πρόσωπα και ένιωσαν υποβλητικά, απόκοσμα συναισθήματα, σε μια διάσταση που έμοιαζε ονειρική και ταυτόχρονα αλλόκοτη και απειλητική.

Μια απόκοσμη βόλτα στις Βερσαλλίες-1
Η Σαρλότ-Αν Μόμπερλι.

Μια απόκοσμη βόλτα στις Βερσαλλίες-2
Η Ελεανόρ Ζουρντέν.

Φαντάσματα ή θεότρελοι Γάλλοι;

Το διάβα τους αρχικά διασταυρώθηκε με δύο κηπουρούς από τους οποίους ζήτησαν κατευθύνσεις. Εμοιαζαν, όπως περιγράφουν, με «σεβάσμιους επίσημους, με μακριά γκρι-πράσινα παλτά και τρίκογχα καπέλα». Ενδυμασίες, που, μετέπειτα έμαθαν, ανήκαν σε έναν αιώνα πριν. Επειτα είδαν ένα παλιό αγροτόσπιτο, που στην πόρτα του στέκονταν μια γυναίκα κι ένα κορίτσι. Εμοιαζαν ψεύτικες, «σαν κέρινα ομοιώματα», όπως αναφέρουν. «Ξαφνικά όλα έμοιαζαν αφύσικα, δυσάρεστα. Μέχρι και τα δέντρα έμοιαζαν να έχουν γίνει δισδιάστατα, χωρίς ζωή, σαν σχέδιο πάνω σε ύφασμα. Δεν υπήρχε εναλλαγή φωτός και σκιάς, δεν φύσαγε αέρας ανάμεσα στα κλαδιά», γράφουν με τόνο που θυμίζει τον Αμερικανό μάστορα του τρόμου Χ. Φ. Λάβκραφτ.

Λίγο αργότερα, σε ένα υπαίθριο περίπτερο, συνάντησαν έναν ακόμη παράξενο χαρακτήρα. Φορούσε μανδύα και ένα μεγάλο καπέλο και το πρόσωπό του ήταν σκαμμένο από την ευλογιά. Οταν γύρισε απότομα και τις κοίταξε, ένιωσαν μέσα τους έναν ανεξήγητο τρόμο. Τότε, εμφανίστηκε ξαφνικά ένας ακόμη άντρας, συμβουλεύοντάς τες να μην πάνε προς το περίπτερο. «Κυρίες μου, δεν πρέπει να περάσετε από εκεί» τους είπε, δείχνοντάς τους προς την άλλη κατεύθυνση. Ακολουθώντας τη συμβουλή του έφτασαν τελικά στο Μικρό Τριανόν, όπου βρήκαν μια νέα γυναίκα με ένα παλιομοδίτικο καλοκαιρινό φόρεμα να ζωγραφίζει. Σύντομα ένα πλήθος τουριστών τις γύρισε πίσω στην πραγματικότητα.

Λίγους μήνες μετά, αποφάσισαν να γράψουν γι’ αυτή τη σύντομη αλλά αξέχαστη συνάντησή τους με τα «φαντάσματα του Τριανόν». Πιθανολόγησαν πως εκείνη η γυναίκα που βρήκαν να ζωγραφίζει ήταν η Μαρία Αντουανέτα, ενώ ο τρομακτικός άντρας με το βλογιοκομμένο πρόσωπο ο Κόμης του Βοντρέιγ, μέλος της Αυλής που διατηρούσε σχέση αγάπης – μίσους με τη βασίλισσα. Παρατήρησαν, επίσης, πως η ημερομηνία εκείνης της ημέρας συνέπιπτε με την ημερομηνία της εισβολής των επαναστατών στο παλάτι του Κεραμεικού, κατοικία του βασιλιά, και την πτώση της μοναρχίας. Υποστήριξαν τη θεωρία πως γύρισαν πίσω στον χρόνο, συντονισμένες, ίσως, με τις αναμνήσεις της Μαρίας Αντουανέτας, λίγο καιρό πριν από την εκτέλεσή της στην γκιλοτίνα το 1793. Εκείνο το παλιό βιβλίο, με τα σχεδιαγράμματα που θυμίζουν αστυνομικές νουβέλες μυστηρίου τύπου Αγκαθα Κρίστι, πούλησε 11.000 αντίτυπα μέσα σε δύο χρόνια και δώρισε στη λαϊκή φαντασία μία από τις πιο δημοφιλείς ιστορίες φαντασμάτων. Μια ιστορία που έφτασε μέχρι και σε αμερικανικά περιοδικά όπως το Dime Mystery Magazine (1949), που έκανε δημοσίευμα με τίτλο «Περιπέτειες μέσα στο Αγνωστο: το στοιχειωμένο Τριανόν», καθώς και το World of Wonder Magazine (1970), με αφιέρωμα που ρωτάει τους αναγνώστες: «Εθεάθη η Μαρία Αντουανέτα στις Βερσαλλίες το 1901;». Μάλιστα, το 1981, έγινε και ταινία μεγάλου μήκους για τη βρετανική τηλεόραση με τίτλο «Miss Morison’s Ghosts».

Φυσικά, υπήρξε και η απομυθοποίηση: κάποιοι είπαν πως οι δύο συντηρητικές Αγγλίδες ακαδημαϊκοί απλώς έπεσαν πάνω σε μερικούς… θεότρελους Γάλλους, που έκαναν εκεί ένα εκκεντρικό πάρτι με κοστούμια εποχής (κάτι που όντως έκανε συχνά ο δανδής ποιητής Ρομπέρ ντε Μοντεσκιού, ο οποίος ζούσε κοντά στους κήπους). Αλλοι είπαν πως όλο αυτό ήταν έκφραση του ψυχιατρικού φαινομένου «συμβιωτική ψύχωση» («folie a deux»).

Η ερμηνεία του Alleau

Υπήρχε όμως και ο Γάλλος συγγραφέας και ιστορικός René Alleau –αυτός ο λαμπρός διανοούμενος του μεταφυσικού– που είχε παρουσιάσει το 1968 μιαν άλλη, πολυσήμαντη και απολαυστική ερμηνεία, που όχι μόνο στέκεται δίπλα στα «οράματα» των δύο Αγγλίδων, αλλά αποδίδει και στους ίδιους τους κήπους ρόλο πρωταγωνιστή και «υποκινητή» του μυστηρίου. Οπως είχε γράψει, «αν οι δύο Αγγλίδες τουρίστριες δεν είχαν δει τίποτα, δεν θα είχαν θυσιάσει χρόνια της ζωής τους προσπαθώντας να καταλάβουν αυτά που έζησαν μέσα σε μία ώρα περιπάτου, κάνοντας μια έρευνα που θα μπορούσε να δηλητηριάσει την υπόληψή τους. Επιπλέον, πρέπει να θυμόμαστε ότι ο κήπος του Μικρού Τριανόν δεν μοιάζει με τους άλλους κήπους των Βερσαλλιών. Είναι ένας κήπος “μαγικός”, για να μνημονεύσουμε την έκφραση του Μορέλ στη “Θεωρία των Κήπων” του 1776. Η αιτία των παραισθήσεων των δύο Αγγλίδων ήταν, κατά τη γνώμη μου, η απροσδιόριστη γοητεία του αγνώστου εκείνου εδάφους στο οποίο εισχώρησαν για πρώτη φορά, τη 10η Αυγούστου του 1901».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή