Πρώτα ήταν τα «Ηλιοτρόπια» του Βαν Γκογκ, που «λούστηκαν» με τοματόσουπα, και έπειτα εκτοξεύτηκε πουρές στις «Θημωνιές» του Μονέ. Στο Βέλγιο, δύο ακτιβιστές κόλλησαν πρόσφατα ο ένας το κεφάλι και ο άλλος το χέρι του στο «Κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι» του Βερμέερ – εισέπραξαν δύο μήνες φυλάκισης – ενώ το τελευταίο θύμα ήταν στη Ρώμη: ο «Σπορέας», επίσης του Βαν Γκογκ, επίσης «χτυπημένος» με σούπα.
Τα έργα ήταν προστατευμένα, όμως τα μουσεία έχουν θορυβηθεί από τις πρόσφατες ακτιβιστικές δράσεις για την κλιματική αλλαγή. Και η συζήτηση έχει ανοίξει και στην Ελλάδα.
Τι κάνουν τα μουσεία για να προστατεύσουν τα έργα τέχνης τους; Η διευθύντρια της Πινακοθήκης, Συραγώ Τσιάρα, μας λέει ότι τα μέτρα προστασίας στο νέο κτίριο του μουσείου είναι σχεδιασμένα με τις πιο σύγχρονες προδιαγραφές ασφαλείας. «Αφορούν ολοκληρωμένο σύστημα 24ωρης ηλεκτρονικής παρακολούθησης, ενεργοποίησης υπέρυθρων ακτίνων ασφαλείας όταν κάποιος επισκέπτης πλησιάσει σε απόσταση μικρότερη της επιτρεπόμενης, ηχητική προειδοποίηση, καθώς και ανθρώπινο δυναμικό επιφορτισμένο με την ευθύνη της φύλαξης», επισημαίνει, προσθέτοντας ότι δεν υπάρχει εφησυχασμός. Σε μια ιδανική συνθήκη δεν θα ήθελε κανένα εμπόδιο στην απρόσκοπτη θέαση κανενός έργου τέχνης. «Η πραγματικότητα όμως και η ευθύνη μας απέναντι στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς που διαφυλάττουμε το επιβάλλουν κάποιες φορές», καταλήγει.
Ο Κυριάκος Κουτσομάλλης, διευθυντής του Ιδρύματος Γουλανδρή, τονίζει ότι τα τεχνολογικά μέσα ασφαλείας που χρησιμοποιούνται στο μουσείο σύγχρονης τέχνης του ιδρύματος ανταποκρίνονται στις μουσειογραφικές προδιαγραφές. «Το δε ανθρώπινο εποπτικό δυναμικό των φυλάκων εκπαιδεύεται αδιαλείπτως, ώστε στο μέτρο του δυνατού η επαγρύπνηση να γίνεται εμμονή που δεν επιδέχεται στιγμή επανάπαυσης», σημειώνει και προσθέτει ότι τα μουσεία είναι υποχρεωμένα να προστατεύουν τα έργα, «χωρίς υπερβολή», ώστε να μην αποκόπτεται το πνεύμα του δημιουργού από τον επισκέπτη.
«Τα ευπαθέστερα και πιο πολύτιμα έργα της συλλογής βρίσκονται ήδη εντός προθηκών ασφαλείας», λέει ο Γ. Μαγγίνης.
Οι πρόσφατοι βανδαλισμοί απασχόλησαν το Μουσείο Μπενάκη και οι φύλακες, όπως λέει ο διευθυντής Γιώργης Μαγγίνης, εκπαιδεύτηκαν για να αντιμετωπίσουν παρόμοια ενδεχόμενα. «Τα ευπαθέστερα και πιο πολύτιμα έργα της συλλογής βρίσκονται ήδη εντός προθηκών ασφαλείας, όπως π.χ. τα δύο σημαντικά έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου», μας λέει και ελπίζει να μην αναγκαστεί το μουσείο να προβεί σε παρεμβάσεις μεγαλύτερης κλίμακας.
Από τη μεριά της, η Μαρία Τσαντσάνογλου, αναπληρώτρια γενική διευθύντρια του MOMus, σημειώνει στην «Κ» ότι «όλα τα ευαίσθητα έργα του ιδρύματος είναι ήδη σε πλεξιγκλάς ασφαλείας μουσειακών προδιαγραφών». Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα ζωγραφικά έργα και σχέδια της συλλογής Κωστάκη, τα έργα σε χαρτί της συλλογής Ιόλα, όπως ο «Μέγας Αλέξανδρος» του Αντι Γουόρχολ, τα σπάνια σχέδια της Χρύσας, καθώς και οι φωτογραφίες του Φρεντ Μπουασονά στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης. Η κ. Τσαντσάνογλου τονίζει επίσης πως με αφορμή τις ακτιβιστικές δράσεις σε μουσεία του εξωτερικού έγινε ενημέρωση στην εταιρεία security που έχει αναλάβει την ασφάλεια των χώρων του MOMus, ενώ για έργα-εγκαταστάσεις που παρουσιάζονται ελεύθερα στον χώρο, υπάρχει ήδη αυξημένη παρακολούθηση.
Στο Ιδρυμα Θεοχαράκη υπάρχει σύστημα βιντεοπαρακολούθησης, ειδικά εκπαιδευμένοι φύλακες σε κάθε όροφο, καθώς και προστατευτικές μπάρες σε έργα που κρίνονται ως πιο ευαίσθητα και πολύτιμα. Μετά τα πρόσφατα περιστατικά σε μουσεία του εξωτερικού πάντως –και πέρα από μια επισήμανση στους φύλακες να επαγρυπνούν– οι υπεύθυνοι του ιδρύματος δεν θέλησαν να ενισχύσουν τα μέτρα. «Θα πρέπει έπειτα να βάλεις άθραυστο γυαλί και να αποστειρώσεις τελείως την τέχνη», σχολιάζει ο διευθυντής του ιδρύματος, Φώτης Παπαθανασίου, και συμπληρώνει: «Ελπίζουμε ότι αυτές οι πράξεις δεν θα βρουν μιμητές στην Ελλάδα. Αντί να χαλάνε τη λίγη ομορφιά που υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο, οι ακτιβιστές για το κλίμα –ένα τόσο σοβαρό θέμα– θα μπορούσαν να καταδείξουν την ασχήμια».