Εργο ζωής αλλά και μια χειρονομία υπέρ της πόλης είναι το νεοσύστατο Αθηναϊκό Μουσείο του Συλλόγου των Αθηναίων που περιμένει πλέον το κοινό και τους ερευνητές στην Πλάκα, στην οδό Κέκροπος 10. «Είναι ένα αφήγημα δύο αιώνων», λέει ο Ελευθέριος Σκιαδάς, πρόεδρος του Συλλόγου των Αθηναίων και αντιδήμαρχος, «δείχνει την Αθήνα από τα ύστερα της Τουρκοκρατίας έως τον 20ό αιώνα».
Για τον Ελευθέριο Σκιαδά και τους ανθρώπους του συλλόγου το άνοιγμα του μουσείου είναι μια μεγάλη στιγμή. Οραμα δεκαετιών, το Αθηναϊκό Μουσείο απλώνεται σε μια αίθουσα προσφέροντας σε κοινή θέα κειμήλια και ανεκτίμητα τεκμήρια για την Αθήνα και τις μεγάλες οικογένειες που έθεσαν τις βάσεις της νέας αστικής κοινωνίας μετά το 1830. «Εδώ μπορούμε να σπουδάσουμε όλη την Αθήνα». Και κυρίως να αναλογιστούμε για το πόσα ακόμη τεκμήρια μπορούν να ερευνηθούν στα αρχεία του συλλόγου. Στο μουσείο παρουσιάζονται δειγματοληπτικά και σε χρονολογική σειρά όλα όσα καθόρισαν την εξέλιξη της Αθήνας. Πολύτιμα έπιπλα 100 και 200 ετών αποκαταστάθηκαν ευλαβικά. Θησαυροί ήρθαν στο φως.
Στον Σύλλογο των Αθηναίων, με έτος ίδρυσης το 1895, γίνονται μέλη μόνον οι απόγονοι παλαιών αθηναϊκών οικογενειών και σταδιακά συγκεντρώθηκαν από δωρεές ιδιαίτερα σημαντικά αρχεία. Με σημαντική συμβολή του Ευάγγελου Στασινόπουλου και με κινητήριο δύναμη τον Ελευθέριο Σκιαδά, ο οποίος μελετάει την Αθήνα επί δεκαετίες, το Αθηναϊκό Μουσείο είναι πλέον το νέο αξιοθέατο της πρωτεύουσας. Σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Παναγιώτη Πάγκαλο, το Αθηναϊκό Μουσείο επιχειρεί εν μέρει να ανασυστήσει την ιστορική έκθεση που είχε εγκαινιάσει ο σύλλογος το 1937 στον ίδιο χώρο (στο παλαιό κτίριο που υπήρχε) με όλα τα κειμήλια των Αθηναίων.
Η ξενάγηση από τον Ελευθέριο Σκιαδά είναι ξεχωριστή εμπειρία αλλά και ένας τρόπος να βιώσει ο επισκέπτης το θαύμα των νέων Αθηνών. «Την Αθήνα την έφτιαξαν οι ομογενείς με περιουσίες που ήρθαν εκτός συνόρων», λέει. Στο μουσείο υπάρχει το ίχνος των οικογενειών Σκουζέ, Σερπιέρη, Σουγιουτζόγλου και της Δούκισσας της Πλακεντίας. Ενδεικτικά τα ονόματα, γιατί η αφήγηση αρχίζει από το 1780 και εκτείνεται σε ένα πρώτο στάδιο έως το 1833, όταν έφυγε η τουρκική φρουρά από την Ακρόπολη (υπάρχει το έγγραφο παραλαβής της Ακρόπολης από τον Χριστόφορο Νέζερ). Συγκινητικά όλα τα στοιχεία των πρώιμων εκείνων χρόνων: με συμβολική φιγούρα (ως αθηναϊκό σύμβολο) τον Δημήτριο Καμπούρογλου (σε αγαλματίδιο από τερακότα της Λουκίας Γεωργαντή), καθώς είχε συντάξει τα περισσότερα γενεαλογικά. «Εχουμε 12.500 γενεαλογικά», λέει ο Ελευθέριος Σκιαδάς.
Και πράγματι, η γενεαλογία της Αθήνας πρωταγωνιστεί. Μαζί με ιστορίες, μισοφωτισμένες, ξεχασμένες ή άγνωστες σε εμάς τους σύγχρονους. Η Αγία Φιλοθέη, φιλοτεχνημένη 20 χρόνια μετά τον θάνατό της (δωρεά του Θεοδοσίου Μπενιζέλου). Πάπυρος υπογεγραμμένος από τον Καμπούρογλου. Η καθοριστική συμβολή της οικογένειας Σκουζέ. Η μυθιστορηματική μορφή του Παναγή Σκουζέ που γίνεται ναυτικός, πλουτίζει και επιστρέφει στην Αθήνα για να πάρει πίσω την περιουσία του (εξ ου και ο Λόφος Σκουζέ – υπάρχουν εννέα τοπωνύμια Σκουζέ). Ο Σκουζές άφησε το «Χρονολόγιο της Σκλαβωμένης Αθήνας». Πώς ζούσαν οι Αθηναίοι… Το είχε εντοπίσει ο Τερτσέτης το 1859.
Η οικογένεια Γέροντα σε γάμο με την οικογένεια Σαρρή. Ο Ελαιώνας από τον Πειραιά έως την Κηφισιά. Το λάδι της Αθήνας. Το σαπούνι. Στην έκθεση μπορεί κανείς να μελετήσει την Αθήνα λεπτομερώς, σπίτι σπίτι, πριν από την Απελευθέρωση. Τσότρες για κρασί και νερό, της οικογένειας Τοτόμη. Το όπλο του Γεωργαντά Σκουζέ που πολέμησε στην Ακρόπολη. Το σπαθί με το «Ο» που έφερε ο Οθων.
Οι μεγάλες οικογένειες παντρεύονται μεταξύ τους. Η οικία Παχύ. Η Ελένη Καψάλη που παντρεύτηκε τον Γεώργιο Σκουζέ και ήταν η γραμματικιά της Δούκισσας της Πλακεντίας. Απεικονίσεις της Αθήνας. Η 25ετηρίδα του Γεωργίου Α΄ το 1888 και τα μεγάλα έργα. Φωτισμός, πλατείες, το Ζάππειο. Το αρχοντικό Σκουζέ στη Ρηγίλλης, ένα παλάτι. Η οικογένεια Σουγιουτζόγλου από τη Μικρά Ασία. Τα σαλόνια και οι τραπεζαρίες. Ενας θεός Ερωτας φωτιστικό από την οροφή, 40 κιλά μαντέμι. Πορσελάνες και ασημικά. Λιμόζ και τα αρχικά χαραγμένα στα ασημένια μαχαιροπίρουνα. Πορτρέτα από τον Γερμενή και τον Μαθιόπουλο. Τα βιβλία της Δούκισσας της Πλακεντίας. Επιπλο από τα ανάκτορα του Οθωνα που διέσωσε ο βασιλιάς Αλέξανδρος και το οποίο έδωσε η Ασπασία Μάνου, συγγενής του Αγγελου Γέροντα.
Το ηχητικό αρχείο με 50 προσωπικότητες της Λίζας Σκουζέ, τεκμήριο του 20ού αιώνα. Ο άγνωστος ήρωας Τζώννυ Σερπιέρης και η ολυμπιονίκης το 1924 στο τένις, Ντιντή Σερπιέρη. Ενας κόσμος που αναστήθηκε για να μας πει και πάλι τις ιστορίες του.
