Σηκώνοντας το πέπλο της σιωπής

Σηκώνοντας το πέπλο της σιωπής

Αγνωστες ποιήτριες του αραβικού και μουσουλμανικού κόσμου

3' 15" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ανθολογία ποίησης σύγχρονων και νέων γυναικών του Aραβικού Κόσμου
ανθολόγηση – επιμέλεια – μετάφραση: Πέρσα Κουμούτση
εκδ. Νίκας, σελ. 152

«Γι’ αυτό δημιουργήθηκε η ποίηση:/ για να σκουπίζει τα δακτυλικά αποτυπώματα απ’ τα σώματα».

Η λογοτεχνία, ιδίως η ποίηση, και μάλιστα η ποίηση που γράφεται από γυναίκες που προέρχονται από τον μουσουλμανικό και αραβικό κόσμο είναι κατά βάσιν αόρατη. Στοιχηματίζω ότι με εξαίρεση τη Μαρζάν Σατραπί του «Περσέπολις», το μόνο γυναικείο όνομα που θα ανακαλούσε από τα λογοτεχνικά συμφραζόμενα αυτών των πολιτισμών ο μέσος αναγνώστης στη χώρα μας θα ήταν εκείνο της μυθικής Σεχρεζάντ, από τις «Χίλιες και μία νύχτες». Χάρη στην αξιέπαινη προσπάθεια της Πέρσας Κουμούτση έχουμε ωστόσο εδώ και λίγο καιρό στη γλώσσα μας την υπό συζήτηση ανθολογία, που περιλαμβάνει 63 ποιήματα 27 ποιητριών από 14 αραβικές χώρες. Ο προσδιορισμός «σύγχρονες» και «νέες» του υπότιτλου σημαίνει αφενός καθιερωμένες ποιήτριες, γεννημένες από τη δεκαετία του ’40 και έπειτα, αφετέρου έναν μεγάλο αριθμό πολύ νεότερων γυναικών, όπως η κουρδικής καταγωγής Σύρια Ουεντάντ Νάμπι που γεννήθηκε το 1985 στο ηρωικό Κομπάνι. Οι εισαγωγικές επισημάνσεις της ανθολόγου-μεταφράστριας είναι εύστοχες: «το παλιό εξωτικό περίβλημα που κυριαρχούσε στο παρελθόν καθρεφτίζοντας τη μαγεία της Ανατολής ήδη αργοσβήνει λόγω των κοινωνικών και πολιτικών μεταβολών των τελευταίων δεκαετιών» και «αντικαθίσταται πλέον από τον αισθησιασμό και μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση του έρωτα και των διαπροσωπικών σχέσεων». Τα ποιήματα, σύμφωνα με την ίδια, έχουν επιλεγεί με βάση τέσσερις άξονες: «ελευθερία, έρωτας, πόλεμος αλλά και ξενιτιά: μετανάστευση και προσφυγιά».

Σηκώνοντας το πέπλο της σιωπής-1

Υπάρχουν στον λόγο των ανθολογημένων ποιητριών αμεσότητα, ευθύτητα αλλά και μια οξύτητα, που θυμίζει έντονα τις ποιήτριες και τους ποιητές από τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. Οι στίχοι απηχούν σκληρότητα ανάμεικτη με υπερχειλίζουσα συγκίνηση, ενώ ο τόνος είναι σαφώς επαναστατημένος· ο συνδυασμός προσδίδει στον λυρισμό τους μιαν ιδιαίτερη χροιά. Ακόμη και ο περί την ποίηση αδαής θα κερδίσει τουλάχιστον τη μαρτυρία, δηλαδή την πολύτιμη αίσθηση και γνώση της αναδυόμενης, εξεγερμένης θηλυκής ταυτότητας. Αλλες φορές πάλι επικεντρώνονται στην υβριδική συνθήκη ενός νέου κοσμοπολιτισμού, όπως η παλαιστινιακής καταγωγής Γαλλο-αμερικανίδα Ναταλί Χαντάλ, που γεννήθηκε στην Καραϊβική και ποιήματά της περιλαμβάνονται στο σημαντικό αρχείο του αμερικανικού «Poetry Foundation». Στο ποίημά της με τίτλο «Δήλωση ανεξαρτησίας» αναρωτιέται με χιούμορ: «Υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν περισσότερες από μία πατρίδες;/ Μα φυσικά-/ δεν είναι δα και όπερα». Η εκ μέρους των ποιητριών αυτών διαπραγμάτευση της σεξουαλικότητας είναι ρητή και απερίφραστη, καταρρίπτοντας ασφαλώς «το στερεότυπο της λάγνας Ανατολής», όπως επισημαίνει στο εισαγωγικό σημείωμά της η Τασούλα Καραγεωργίου. Το ποίημα «κοντό φουστάνι» της Τυνήσιας Λαμιά Μακάνταμ που γεννήθηκε το 1971 στη Σους και ζει πλέον στο Αμστερνταμ, όπως και το «Η ποίηση δημιουργήθηκε για την επίλυση οικογενειακών προβλημάτων» της ίδιας πετυχαίνουν έναν σπάνιο συνδυασμό πολιτικής καταγγελίας και ποιητικού αναστοχασμού, που στην Ελλάδα δεν θα μας θυμίσει τόσο γυναικείες φωνές όσο τον καθαρό τόνο των μεταπολεμικών: «Πρέπει να λέμε τα πράγματα απλά, τόσο απλά σαν την ανάσα./ Γι’ αυτό δημιουργήθηκε η ποίηση:/ για να σκουπίζει τα δακτυλικά αποτυπώματα απ’ τα σώματα». Το βιβλίο θα κέρδιζε σημαντικά αν συμπληρωνόταν από σύντομα εργοβιογραφικά σημειώματα για τις ποιήτριες που περιλαμβάνει, ώστε να αποκτούσαμε κάποιες πρώτες απαντήσεις σε εύλογα ερωτήματα, όπως: οι ταλαντούχες και γενναίες αυτές γυναίκες μπορούν άραγε να ζήσουν και να δημοσιεύσουν στις πατρίδες τους; Αν αρκεστώ στις πληροφορίες που μπόρεσα να συγκεντρώσω από το Διαδίκτυο, πολλές από αυτές αναγκάστηκαν εδώ και πολλά χρόνια να εγκαταλείψουν τις χώρες τους. Πρόκειται λοιπόν για ποίηση γυναικών-προσφύγων; Γυναικών πολιτικών-προσφύγων; Πόση αναγνώριση και πόση ελευθερία απολαμβάνουν όσες από αυτές παραμένουν στον μουσουλμανικό κόσμο;

Η συνεχιζόμενη εξέγερση των γυναικών του Ιράν, παρά την υποτονική προβολή της από τα ΜΜΕ, μπορεί να λειτουργήσει αφυπνίζοντας το ενδιαφέρον της αναγνωστικής κοινότητας προς τις δημιουργούς όχι μόνο από τις αραβικές χώρες αλλά και από το Ιράν, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν. Γράφοντάς τα αυτά συνειδητοποιώ με τρόμο ότι δεν μπορώ να υποδείξω ούτε μία σύγχρονη ποιήτρια από τη γειτονική Τουρκία. Δεν πρόκειται λοιπόν για πέπλο, αλλά για αληθινό, χοντρό τείχος σιωπής. Η υπό συζήτηση ανθολογία παρέχει οπωσδήποτε τη συνειδητοποίηση της πρόσκρουσής μας επάνω του.

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή