VAL McDERMID, 1979
μτφρ. Εφη Τσιρώνη
εκδ. Διόπτρα, σελ. 548
Αν βάζαμε στο ένα άκρο μιας κλίμακας συγγραφείς αστυνομικού όπως ο Τζέιμς Ελρόι και στην άλλη τα παλπ μυθιστορήματα, η Βαλ Μακ Ντέρμιντ, η δικαίως επονομαζόμενη και βασίλισσα του «Tartan Noir», του σκωτσέζικου crime, θα ήταν ακριβώς στη μέση. Χωρίς να κάνει «λογοτεχνικό», βαρύ αστυνομικό και χωρίς να παραδίνεται στις ευκολίες και στη μανιέρα του περιπετειώδους ελαφρού αναγνώσματος, γράφει μεγάλα, χορταστικά μυθιστορήματα που αντλούν από την πλούσια παράδοση του είδους, με προσεγμένη, χωρίς ακκισμούς γλώσσα, σταθερό αφηγηματικό τέμπο, και πάντα έχοντας μια ενδιαφέρουσα ιστορία να πει.
Στο «1979» βρίσκουμε όλα αυτά τα χαρακτηριστικά και με το παραπάνω, καθώς το θέμα την ενδιαφέρει και προσωπικά. Το βιβλίο αυτό είναι το πρώτο μιας σειράς από πέντε αυτοτελή μυθιστορήματα, που θα τα χωρίζει μία δεκαετία το ένα από το άλλο. Ετσι, την επόμενη χρονιά θα κυκλοφορήσει και στα ελληνικά το «1989» (μόλις εκδόθηκε στη Μεγάλη Βρετανία), τη μεθεπόμενη το «1999» κ.ο.κ., ακολουθώντας τη ζωή της κεντρικής πρωταγωνίστριας της πενταλογίας, της μάχιμης δημοσιογράφου Αλι Μπερνς, όντας παράλληλα και ένας καθρέφτης μιας τεσσαρακονταετίας γεμάτης από αλλαγές στην καθημερινή ζωή, στις σχέσεις των δύο φύλων, στην πολιτική και βέβαια στη δημοσιογραφία.
Η Αλι Μπερνς, άπειρη αλλά ικανή δημοσιογράφος, έρχεται αντιμέτωπη (και) με τον αφόρητο σεξισμό και μισογυνισμό που επικρατούσε στην αίθουσα σύνταξης εκείνου του καιρού.
Η Μακ Ντέρμιντ δεν αποφάσισε «τυχαία» να βάλει την ηρωίδα της μέσα σε μια εφημερίδα, καθώς το 1979 ήταν και η ίδια δημοσιογράφος στη Γλασκώβη. Ξέρει λοιπόν από πρώτο χέρι τις συνθήκες εργασίας σε μια καθημερινή εφημερίδα, τις ανάγκες του ρεπορτάζ, το γρήγορο, αγχωτικό χτύπημα των πλήκτρων της γραφομηχανής, τις απαιτήσεις του αρχισυντάκτη – αλλά και τον αφόρητο σεξισμό και μισογυνισμό που επικρατούσαν στην αίθουσα σύνταξης εκείνου του καιρού.
Η Αλι Μπερνς, λοιπόν, είναι μια πολύ νέα, άπειρη δημοσιογράφος, κατ’ ανάγκην «μαζεμένη» και πειθήνια, που προσπαθεί να φέρει εις πέρας ό,τι δουλειά τής αναθέσουν, αν και μέσα της βράζει όποτε της φέρονται άσχημα ή υποτιμητικά, μολονότι είναι από τους κορυφαίους συντάκτες της εφημερίδας, παρά την ηλικία της. Είναι εύστροφη, επίμονη και με ωραία πένα, στοιχεία που θα σκεφτεί ότι μπορούν να τον βοηθήσουν ο συνάδελφός της Ντάνι Σάλιβαν, ένας φιλόδοξος δημοσιογράφος που θέλει οπωσδήποτε να βγάλει ένα μεγάλο θέμα: ένα σκάνδαλο. Ο ίδιος είναι σε θέση να κάνει την έρευνα, όμως θα χρειαστεί τη βοήθεια της Αλι Μπερνς για όλα τα υπόλοιπα.
Εκείνη, μολονότι ξεκινά μόνη της μία ακόμη έρευνα σχετικά με το επικείμενο δημοψήφισμα για την εγκατάσταση του αποκεντρωμένου σκωτικού Κοινοβουλίου και τις γυναίκες που διεκδικούν βουλευτική θέση στα δύο μεγάλα κόμματα, των Εργατικών και το Εθνικό, θα δεχτεί αυτή τη συνεργασία, καθώς ο Σάλιβαν, απλούστατα, είναι ο μόνος από τους άντρες συναδέλφους της που της φέρεται ισότιμα.
Και εκεί ξεκινούν όλα. Μια ιστορία που αφορά ένα οικονομικό σκάνδαλο, μια απάτη σχετική με μία ασφαλιστική εταιρεία και με «μαύρο» χρήμα, θα αποδειχθεί κάτι πολύ μεγαλύτερο. Ψάχνοντας τις δύο παράλληλες υποθέσεις, οι δύο συνάδελφοι θα φέρουν στο φως, ανάμεσα στα άλλα, και μια τρομοκρατική οργάνωση. Οι έρευνές τους θα αποκτήσουν επικίνδυνες, και εντέλει θανάσιμες, δια-στάσεις…
Ταραχώδης περίοδος
Καθώς αυτή ήταν μια ταραχώδης περίοδος της βρετανικής ιστορίας, γεμάτη συγκρούσεις, απεργίες, και βέβαια με την άνοδο της Μάργκαρετ Θάτσερ στην εξουσία, το πλαίσιο στο οποίο κινούνται οι ήρωές μας είναι, το λιγότερο, συναρπαστικό. Ταυτόχρονα, η Μακ Ντέρμιντ δεν χάνει ευκαιρία να διανθίζει το κείμενό της με στοιχεία της ποπ κουλτούρας της εποχής, από μουσική και τηλεοπτικές σειρές μέχρι ταινίες και βιβλία. Εχουμε να κάνουμε με μια κατεξοχήν αυθεντική αφήγηση εδώ. Ο αναγνώστης θα ταυτιστεί με τον ενδιαφέροντα χαρακτήρα της Αλι Μπερνς, αλλά και του συναδέλφου της, που έχει επίσης πολλά πράγματα να υπερνικήσει για να «φανεί» – τόσο στη δουλειά του όσο και στην ίδια τη συντηρητική οικογένειά του. Μολονότι το μυθιστόρημα αναφέρεται στην πολιτική και κοινωνική ιστορία της Σκωτίας, είναι εντυπωσιακό το πόσο στενά μιλάει και στον Ελληνα αναγνώστη. Πολλά στοιχεία είναι παρόμοια με αντίστοιχα δικά μας εκείνης της εποχής.
Πολυγραφότατη και πολυβραβευμένη, η Βαλ Μακ Ντέρμιντ δεν επαναπαύεται στις δάφνες της ή στην εμπορικότητά της, αλλά, μαχητική λεσβία η ίδια, είναι μια κοινωνικά ευαισθητοποιημένη συγγραφέας και μια φεμινίστρια με δυναμικό λόγο. Να σημειωθεί, τέλος, η πολύ καλή μετάφραση της έμπειρης Εφης Τσιρώνη.