ΘΩΜΑΣ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ
Στοχασμοί για την Κοινότητα
εκδ. Εστία, σελ. 274
Ο Θωμάς Συμεωνίδης μάς εισάγει στην Κοινότητα, την οποία στοχάζεται, με μια ζωγραφιά. Βασικές γεωμετρικές μορφές σε έντονα χρώματα και άλλες αφαιρετικές υποδεικνύουν τα τοπόσημα ενός παράξενου κόσμου, επέκεινα του πραγματικού. Η Κοινότητα είναι μια κατασκευή, θα μπορούσε να είναι εικαστική εγκατάσταση. Οι κάτοικοί της βρίσκονται σε «μια ενδιάμεση κατάσταση, μετα-ανθρώπινη». Εχουν σκέψεις, αισθήματα, πάθη, αλλά κάθε έκφανση ιδιοσυστασίας φαίνεται ότι ελέγχεται από έναν τεχνολογικό προγραμματισμό. Αγνοούν ότι τους συνέχει και τους ορίζει ένας αλγόριθμος, ο «Αλγόριθμος του Συγγραφέα». «Είμαστε μέσα στην πραγματικότητα χωρίς ποτέ να καταφέρνουμε να είμαστε πραγματικά μέσα σε αυτήν». Αντλώντας μοτίβα από το «Dogville» του Λαρς φον Τρίερ και αφομοιώνοντας συνάμα μες στη λογοτεχνική του σύνθεση την αρχιτεκτονική και φιλοσοφική του κατάρτιση, ο Συμεωνίδης σχεδιάζει ένα περίκλειστο αρχιτεκτόνημα, ρυμοτομημένο από αλυσιτελή ερωτήματα, υποθέσεις και πολλαπλές εκδοχές ανθρωπινότητας. Η Κοινότητα εξεικονίζει τους συλλογισμούς του συγγραφέα για μια ιδεατή πολιτεία και το ανέφικτο της εγκαθίδρυσής της. Ανατρέχοντας σε διαβάσματα λογοτεχνικά και φιλοσοφικά, αλλά και μνημονεύοντας καλλιτέχνες και έργα τέχνης που γνώρισε σε γκαλερί και μουσεία, ο Συμεωνίδης συλλογίζεται τους τρόπους, αισθητικούς και διανοητικούς, με τους οποίους επινοείται ένα σύστημα αλληλένδετων σημείων, ένας αστερισμός σημαντικών πραγμάτων και σημάτων. Πυρήνας της προβληματικής είναι η απόκλιση ανάμεσα στην πραγματικότητα και την αναπαράστασή της, ανάμεσα στο πρωτότυπο και το αντίγραφο. Τα πρόσωπα της Κοινότητας ζουν μια ζωή μετά τη ζωή. Ο θάνατος υποσημαίνεται με ένα Ανοιγμα στο έδαφος και η απόγνωση με ένα Κενό. Το «Ανοιγμα ήταν η πιο βαθιά πληγή στην Κοινότητα», όλοι υπέφεραν «από την τυραννία του Ανοίγματος». Αρκετοί έπεφταν στο Κενό. Υπάρχει δυστυχία στην Κοινότητα, και πένθος και οδυρμός· «η δυστυχία είναι γεγονός, αλλά μπορεί να είναι και εικόνα και κατάσταση και ερμηνεία των πραγμάτων». Το ζήτημα της ερμηνείας δυναστεύει τα πλάσματα της μυθοπλασίας. Αισθάνονται αποπροσανατολισμένα μέσα στο χάος άπειρων δυνητικοτήτων. Υποψιασμένα για την παραπλάνηση της αληθοφάνειας, αναζητούν τα αληθινά πρότυπα, διότι καθετί ορατό το προσλαμβάνουν σαν ψευδαισθητικό. Η σύγχυση και η απροσδιοριστία αναχαιτίζουν κάθε προσπάθεια της πολιτικής, του πολιτισμού και του ορθολογισμού. Παραδέρνουν ανάμεσα στην καθημερινή εκδοχή του εαυτού τους και σε μια τέλεια εκδοχή, που με τη σειρά της κερματίζεται σε δυνητικά εντελέστερες μορφές. Αποζητούν διακαώς έναν θεό, μια υπέρτατη αρχή, αλλά πουθενά δεν αντικρίζουν κάποια ενσάρκωση του απόλυτου. Οι έλεγχοι της διάνοιας και της ηθικής υποστέλλονται από την επικυριαρχία του βλέμματος. Τα πάντα είναι βλέμμα και ο καθένας βλέπει εντέλει ό,τι θέλει. «Ολα είναι ψευδαίσθηση. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να δεις τι είναι η πραγματικότητα». Το πιο σοβαρό πρόβλημα της Κοινότητας εντοπίζεται στην απογοήτευσή της από αυτό που είναι και μπορεί να γίνει ο άνθρωπος. Με το τρίτο του μυθιστόρημα ο Συμεωνίδης ενισχύει τη σοβαρότητα με την οποία προσέρχεται στη συγγραφή. Μολονότι προσδίδει ιδιαίτερο, ενίοτε υπερβολικό, βάρος στην αναστοχαστική διάσταση της μυθοπλασίας, καταφέρνει να αναδεικνύει σπαρταριστά τα αδιέξοδα της πνευματικής μεγαλοσχημοσύνης. Απολαυστικά, λόγου χάριν, είναι τα ξεσπάσματα των ηρώων όταν πλαντάζουν από τις αβαρίες του έρωτα. Καλός και αγαθός ο στοχασμός πάνω στην αγάπη, αλλά τα δύσκολα έρχονται όταν συζείς με τον άλλον, όταν τον ποθείς και εκείνος φεύγει, όταν εκείνος θέλει να μείνει και εσύ να τον διώξεις. Εστιάζοντας τον προβληματισμό του στην απόκλιση μεταξύ ιδεατού και αληθινού, μεταξύ φαντασίωσης και συνειδητοποίησης, για να συλλάβει μια τελεολογία της ευδαιμονίας, ο Συμεωνίδης οραματίζεται με λέξεις, σκέψεις και εικόνες ένα περίτεχνο, ενδοστρεφές αρχιτεκτόνημα.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr