Και όμως, ο Γιοχάνες Βερμέερ (1632-1675) δεν ζωγράφιζε τους πίνακές του με τον τρόπο που μέχρι τώρα πιστεύαμε, δηλαδή πολύ αργά και πάντοτε με εξαιρετική ακρίβεια. Χάρη στη μεγάλη έκθεση που το Rijksmuseum του Αμστερνταμ ετοιμάζει για τον δάσκαλο του 17ου αιώνα και στις νέες έρευνες που έγιναν σε πολλά έργα του, νέο φως πέφτει στον ίδιο, στη σχέση του με τους συγχρόνους του και κυρίως στη μέθοδο της δουλειάς του.
Προφανώς αυτό δεν μειώνει το μεγαλείο της ζωγραφικής του ούτε πόντο. Ισα ίσα, μάς τον κάνει περισσότερο γοητευτικό και πιο οικείο, αφού έπειτα από αιώνες σιωπής, εκείνος που ονόμαζαν «Η σφίγγα του Ντελφτ» –εκεί έζησε και εργάστηκε– ήρθε η ώρα να αποκαλύψει μερικά μυστικά της τέχνης του.
Από τη στιγμή που, για πρώτη φορά στην ιστορία του, το εθνικό μουσείο της Ολλανδίας αποφάσισε να αφιερώσει στον Βερμέερ μια αναδρομική έκθεση, κινήθηκε σε δύο κατευθύνσεις. Αφενός ετοιμάστηκαν να διοργανώσουν τη μεγαλύτερη έκθεση που έχει παρουσιαστεί ποτέ για τον διάσημο καλλιτέχνη, με δάνεια από όλο τον κόσμο. Το ίδιο το μουσείο διαθέτει τέσσερα αριστουργήματά του και ενώνει τις δυνάμεις του με το Mauritshuis στη Χάγη και επίσης με μουσεία και συλλογές από την Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία. Ο Ολλανδός δάσκαλος έχει κληροδοτήσει στον ευρωπαϊκό πολιτισμό ένα εντυπωσιακά μικρό σε όγκο έργο: 35 ή, κατά άλλους, 37 πίνακες. Τουλάχιστον 28 από αυτούς θα εκτεθούν στο Αμστερνταμ, πίνακες που θεωρούνται οι πιο πολύτιμοι θησαυροί κάθε μουσειακής συλλογής και γι’ αυτό σπάνια δανείζονται.
Ετσι, η έκθεση «Vermeer», που ξεκινάει στις 10 Φεβρουαρίου θα προβάλει ό,τι έχουμε θαυμάσει ώς τώρα από τη ζωγραφική του, συνήθως μέσα από τις σελίδες των βιβλίων τέχνης. Ενδεικτικά αναφέρουμε «Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι», τον «Γεωγράφο», τη «Γυναίκα με τη ζυγαριά», την «Κυρία που γράφει ένα γράμμα με την υπηρέτριά της». Και βέβαια την εξαιρετική «Γαλατού», που ολοκληρώθηκε πριν από περίπου 350 χρόνια.
Αυτή ακριβώς η νεαρή υπηρέτρια, που ρίχνει γάλα σε μια πήλινη λεκάνη, λουσμένη στο χαρακτηριστικό φως του ζωγράφου, με την ηρεμία που χαρακτηρίζει τις εσωτερικές σκηνές του, αποκάλυψε πολλά για την τέχνη του δημιουργού της.
Θα παρουσιαστούν 28 από τα συνολικά 35 έργα του Ολλανδού ζωγράφου, που δεν έχουν ξαναβρεθεί μαζί σε ένα μουσείο.
Ενόψει της έκθεσης, μια ομάδα συντηρητών και επιστημόνων από το Rijksmuseum και το Mauritshuis διεξήγαγαν έρευνες στους πίνακες του ζωγράφου και στη «Γαλατού». Οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν περιλαμβάνουν τις προηγμένες τεχνολογίες σάρωσης Macro-XRF και RIS που εφαρμόστηκαν επίσης στην έρευνα και την αποκατάσταση του πίνακα «Νυχτερινή περίπολος» του Ρέμπραντ. Αυτές οι τεχνολογίες αιχμής ανακάλυψαν άλλες πινελιές και σχέδια πίσω από την επιφάνεια της «Γαλατούς». Κάτω από το αριστερό χέρι της κοπέλας διακρίνεται μια βιαστική παχιά γραμμή μαύρης μπογιάς. Αυτό δείχνει ξεκάθαρα ότι ο καλλιτέχνης πρώτα ζωγράφισε γρήγορα τη σκηνή σε ανοιχτόχρωμους και σκοτεινούς τόνους και ύστερα προχώρησε στη σύνθεση των λεπτομερειών. Ενα παρόμοιο προκαταρκτικό σκίτσο με μαύρο χρώμα φαίνεται στον τοίχο πίσω από το κεφάλι της κοπέλας. Πρόκειται μάλλον για ένα αντικείμενο που χρησιμοποιήθηκε στις κουζίνες του 17ου αιώνα για να κρεμούν τις κεραμικές κανάτες από τη λαβή, αλλά εντέλει ο Βερμέερ δεν ανέπτυξε το σχέδιο.
Τέλος, η έρευνα επέτρεψε στους επιστήμονες να αναγνωρίσουν ένα καλάθι στο κάτω δεξιά μέρος του πίνακα, το λεγόμενο «καλάθι της φωτιάς». Αυτός ο τύπος καλαθιού, υφασμένος από μίσχους ιτιάς, ήταν ένα τυπικό οικιακό αντικείμενο για νεαρές οικογένειες. Ενα σκεύος που περιείχε αναμμένα κάρβουνα τοποθετείτο μέσα σε αυτό το καλάθι για να κρατήσει τα νεογέννητα ζεστά και να στεγνώσει τις πάνες.
Αρχειακό υλικό του 17ου αιώνα, που συμπεριλαμβάνει και την απογραφή της περιουσίας του ίδιου του Βερμέερ, αποκαλύπτει ότι ακριβώς ένα τέτοιο αντικείμενο βρισκόταν στο σπίτι του, όπου κατοικούσε η πολυάριθμη οικογένειά του. Στον πίνακα, ο ζωγράφος αποφάσισε στην πορεία της δουλειάς του να καλύψει το «καλάθι της φωτιάς» και να επιζωγραφίσει μια σόμπα, τα χαρακτηριστικά γαλάζια πλακάκια του Ντελφτ και το πάτωμα.
Διάρκεια της έκθεσης έως τις 4 Ιουνίου.