Τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας πέντε μεγάλων μουσείων, μέσα από τη μετατροπή τους σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, προκειμένου να αποκτήσουν την αυτονομία και την ευελιξία που στερούνται ως περιφερειακές υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, επιδιώκει η κυβέρνηση με το σχετικό πολυαναμενόμενο νομοσχέδιο που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση το Σάββατο.
Με τις προτεινόμενες διατάξεις του νομοσχεδίου, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, καθώς και το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού αναμένεται να αποκοπούν από τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και να κληθούν να αναπτύξουν πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των εσόδων τους, τη συνεργασία με ιδρύματα του εξωτερικού, τη δημιουργία παραρτημάτων κ.ά., χωρίς να μεταβάλλεται ο αριθμός των οργανικών τους θέσεων και χωρίς να χάνουν τη χρηματοδότησή τους από το ΥΠΠΟΑ, το οποίο θα ασκεί εποπτικό ρόλο.
Βάσει του νομοσχεδίου, το οποίο είχε αναγγελθεί προγραμματικά από την κυβέρνηση και κατά καιρούς έχει αντιμετωπιστεί και με επιφυλάξεις από τη μουσειακή κοινότητα («Κ», 10.4.22), τα πέντε μουσεία θα διοικεί πλέον αφενός ένας γενικός διευθυντής, που θα διορίζεται με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού (έπειτα από διεθνή πρόσκληση ενδιαφέροντος και αξιολόγηση μιας επταμελούς ειδικής επιτροπής βάσει προσόντων) και αφετέρου από ένα διοικητικό συμβούλιο, το οποίο θα διορίζεται μόνο με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού, ενώ ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρός του θα επιλέγονται μεταξύ προσωπικοτήτων με συμβολή στον επαγγελματικό ή κοινωνικό τους χώρο.
Ο πρόεδρος του Δ.Σ. κάθε μουσείου θα προεδρεύει και της επταμελούς ειδικής επιτροπής που θα αξιολογεί τις υποψηφιότητες για τη θέση του γενικού διευθυντή του ιδρύματος, ενώ η θητεία και των δύο οργάνων θα είναι τριετής και θα μπορεί να ανανεώνεται δύο φορές.
Οσον αφορά τους σκοπούς των «νέων» μουσείων, στο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται και εκείνοι της σύναψης μνημονίων διεθνών συνεργασιών, της ίδρυσης παραρτημάτων στο εσωτερικό και το εξωτερικό, της συμμετοχής σε ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα πολιτιστικού χαρακτήρα, της ενθάρρυνσης της δημιουργίας «Φίλων του μουσείου» κ.ά. Στο κομμάτι των οικονομικών πόρων των μουσείων εντάσσονται και εκείνοι που θα προέρχονται από διεθνείς, ευρωπαϊκές και εθνικές επιχορηγήσεις, από δωρεές, χορηγίες, κληρονομιές, κληροδοσίες και εισφορές, από τη μίσθωση δικαιωμάτων χρήσης οπτικοακουστικών μέσων στους χώρους του μουσείου, από εκδηλώσεις και επισκέψεις που θα πραγματοποιούνται εκτός του ωραρίου λειτουργίας του κ.ά.
Η Μαρία Λαγογιάννη, επίτιμη διευθύντρια του ΕΑΜ, εκτιμά ότι το νομοσχέδιο απαντάει στην ανάγκη βελτίωσης της λειτουργίας των πέντε μεγάλων αρχαιολογικών μουσείων –κυρίως σε θέματα διοίκησης–, καθώς οι γραφειοκρατικές δυσλειτουργίες που περιορίζουν ή αναστέλλουν πολλά μουσειακά έργα και μειώνουν τη δυναμική των εργαζομένων χρειάζεται να εξαλειφθούν. «Για την επιτυχία ωστόσο οποιουδήποτε μοντέλου λειτουργίας», συμπληρώνει, «πρωταρχικό ρόλο παίζει το ανθρώπινο δυναμικό και η συλλογική του επιθυμία για την προώθηση των κοινών στόχων. Ανάλογα κρίσιμος είναι και ο ρόλος των διοικητικών οργάνων, η επιλογή των οποίων θα πρέπει να διασφαλίζει, όχι μόνο την ορθή λειτουργία των μουσείων, αλλά να εμπνέει το προσωπικό και να υποστηρίζει το κοινό όραμα».
Ο Πέτρος Θέμελης αξιολογεί θετικά το νομοσχέδιο. «Δεν είναι δυνατόν τα μουσεία να παραμένουν εκτεθειμένα, χωρίς αυτοδιοίκηση, χωρίς οικονομική ανεξαρτησία και χωρίς διαχειριστική αυτονομία», λέει ο επιφανής αρχαιολόγος και συνεχίζει: «Ετσι θα μπορέσουν να αυξήσουν τα έσοδά τους, να μην επαναπαύονται στις συνεχείς κρατικές επιχορηγήσεις, κάτι που είχα προτείνει ακόμη και για τους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους. Εχει σημασία επίσης οι διευθυντές των μουσείων να έχουν έργο επιστημονικό, αλλά να είναι και διαχειριστές σωστοί. Είναι καλό που διορίζονται επί θητεία, ώστε να κρίνονται και αυτοί, όπως είναι και τα πρότυπα των ξένων μουσείων».
Επιφυλάξεις
Σχολιάζοντας στην «Κ» το νομοσχέδιο, ο αρχαιολόγος Κώστας Πασχαλίδης, επιμελητής αρχαιοτήτων της Προϊστορικής Συλλογής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (ΕΑΜ) και μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, επισημαίνει ότι μέσα από τις διατάξεις του «σχεδιάζεται το ίδιο πράγμα για πέντε διαφορετικά μουσεία, που επιτελούν πέντε διαφορετικές πολιτιστικές κατευθύνσεις». Υποστηρίζει ότι η αποκοπή των μουσείων από την αρχαιολογική υπηρεσία του ΥΠΠΟΑ μειώνει το έργο της τελευταίας και μετατρέπει τα ιδρύματα σε «κυβερνητικά καταστήματα», αφού το Δ.Σ. θα επιλέγεται από τον εκάστοτε υπουργό. «Πρόκειται για μια επιχειρησιακή αλλαγή πλεύσης», λέει ο κ. Πασχαλίδης και συμπληρώνει: «Δεν έχουμε πειστεί, ως εργαζόμενοι, ότι πρόκειται για κάτι που θα λειτουργήσει προς όφελος του μουσείου και το οποίο δεν υπάρχει ήδη, τουλάχιστον ως προβλεπόμενο. Είναι και το θέμα του κόστους: προβλέπονται περισσότερες βαθμίδες ιεραρχίας και περισσότερες θέσεις υψηλά αμειβόμενων προσώπων, τα οποία, όσον αφορά τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου, δεν θα είναι απαραίτητα επιστήμονες».
Στο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται επίσης διατάξεις για τον Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων, το Μουσείο Ακρόπολης (που συστάθηκε εξαρχής σαν Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου), την ενίσχυση της ποινικής προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς κ.ά. Το νομοσχέδιο θα είναι διαθέσιμο για δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση στο opengov.gr μέχρι τις 28 Ιανουαρίου και έπειτα θα τεθεί προς ψήφιση στη Βουλή.