Δημήτρης Χριστόπουλος
Ταξίδι στο κράτος – Κυριαρχία, δίκαιο και δικαιώματα
εκδ. Πόλις
σελ. 464
Επιστήμη / ακτιβισμός, δίκαιο / συναφείς επιστήμες, κρατική κυριαρχία / κράτος δικαίου – όλα αυτά συμβιώνουν, τέλεια μονταρισμένα, στο πόνημα.
Ηδη από το προλογικό σημείωμα του συγγραφέα γίνεται αμέσως αντιληπτός ο αυτοβιογραφικός καμβάς πάνω στον οποίο ετοίμασε το πόνημά του: η ερευνητική του πορεία διασταυρώνεται με τον ακτιβισμό του, εντός των «τειχών» του πανεπιστημιακού αμφιθεάτρου (το βιβλίο το αφιερώνει στους φοιτητές του). Το αποτέλεσμα, ωστόσο, δεν είναι όμοιο με αυτό που έχουμε δει μετά τη Μεταπολίτευση στον κλάδο της Πολιτειολογίας, τον οποίο διακονεί εδώ και είκοσι συναπτά έτη ο συγγραφέας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Και τούτο διότι ο ακτιβιστής Χριστόπουλος δεν παρασύρει τον ερευνητή Χριστόπουλο ή το αντίστροφο. Συμβιώνουν και οι δύο μαζί, κατά τρόπο διακριτό, ακόμη και στους εύγλωττους τίτλους των τριών κεφαλαίων, των έντεκα ενοτήτων και των τριάντα εννέα υποενοτήτων του βιβλίου (π.χ. «Κράτος κανόνων, πιθανώς άδικων, αλλά κανόνων»). Η πιο τρανή δε απόδειξη είναι, βεβαίως, το εκτενές υποκεφάλαιο («Η Πεμπτουσία του πολιτικού: αποκλεισμός και συμπερίληψη»), όπου ο συγγραφέας εξετάζει αναλυτικά την πρόκληση του μεταναστευτικού.
Εκτός από την αποκάλυψη των αυτοβιογραφικών στοιχείων του συγγραφέα, το πόνημα ξεδιπλώνει την ευρεία γνώση του, ακόμη και σε πεδία που δεν συνδέονται άμεσα με τον επιστημονικό του βίο. Στο πρώτο κεφάλαιο κάνουν εντύπωση οι αναφορές στην Ιστορία και στη Γλωσσολογία, στο δεύτερο στην Κοινωνιολογία και στο τρίτο στη Θεολογία. Σχεδόν ταυτόχρονα, οι πρωταγωνιστές των επιστημών, που για δεκαετίες θεραπεύει τώρα ο συγγραφέας, παρελαύνουν κυριολεκτικά από τις συνολικά τετρακόσια πενήντα σελίδες. Για παράδειγμα, ο Χανς Κέλσεν, «ο σημαντικότερος Ευρωπαίος θεωρητικός του δικαίου του 20ού αιώνα», μνημονεύεται σε έξι διαφορετικά σημεία του κειμένου, όπως άλλωστε και ο πατριάρχης του ελληνικού Συνταγματικού Δικαίου, Αριστόβουλος Μάνεσης.
Ως προς την ουσία, πολύ λίγα έχουν να ειπωθούν, διότι ο συγγραφέας μένει σταθερός στη βασική του θέση, όπως την έχει πρωτοπαρουσιάσει στη διδακτορική διατριβή του και συνοψίζεται εύγλωττα στην ακόλουθη φράση του πονήματος: «η εξημέρωση του θηρίου της [κρατικής] κυριαρχίας είναι μεγάλη αρετή για το δίκαιο και το κράτος». Δεν απαρνείται την κρατική κυριαρχία, κάθε άλλο: την αναγνωρίζει και πάνω σε αυτήν την αναγνώριση, ως γνήσιος libertarian, οικοδομεί τη θεωρία του περί εξημέρωσής της.
Ας συνοψίσουμε τα δίπολα του συγγραφέα: επιστήμη / ακτιβισμός, δίκαιο / συναφείς επιστήμες, κρατική κυριαρχία / κράτος δικαίου. Ολα αυτά συμβιώνουν, τέλεια μονταρισμένα, στο πόνημα. Αλλωστε, τι γλαφυρότερο της συμβίωσης αυτής από τον Κένταυρο Χείρωνα που κοσμεί το εξώφυλλο του καλότεχνου βιβλίου και ο συγγραφέας έχει δανειστεί από τον «Ηγεμόνα» του Νικολό Μακιαβέλι;
* Ο κ. Γιάννης Κτιστάκις είναι δικαστής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.