Πούλησαν πίνακα του Πικάσο για να γλιτώσουν από τους Ναζί – Οι κληρονόμοι τους τον ζητούν πίσω

Το 1938, ο Καρλ και η Ρόζι Άντλερ αναγκάστηκαν να διαφύγουν από τη ναζιστική Γερμανία, φοβούμενοι για τη ζωή τους εν μέσω των εβραϊκών διώξεων και, για να πληρώσουν για τις βραχυπρόθεσμες βίζες τους, αναγκάστηκαν να πουλήσουν ένα από τα πολύτιμα υπάρχοντά τους – έναν πίνακα του Πάμπλο Πικάσο με τίτλο «Γυναίκα που σιδερώνει».

Ο πίνακας του 1904 κατέληξε στη συλλογή του Μουσείου Solomon R. Guggenheim στη Νέα Υόρκη. Τώρα, οι κληρονόμοι του ζευγαριού, ζητούν την επιστροφή του πίνακα στην οικογένειά τους. 

«Ο Άντλερ δεν θα πουλούσε τον πίνακα σε αυτή την τιμή και τη χρονική συγκυρία, αν εκείνος και η οικογένειά του δεν διωκόταν από τους ναζί», σημειώνουν οι δικηγόροι των κληρονόμων στην αγωγή που κατατέθηκε σε δικαστήριο της Νέας Υόρκης την περασμένη εβδομάδα. Αρκετές εβραϊκές οργανώσεις και μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί συνυπογράφουν την αγωγή.

Ο πίνακας είχε αγοραστεί αρχικά από τον Χάινεριχ Θανχάουζερ το 1916, έναν Εβραίο ιδιοκτήτη γκαλερί που ζούσε τότε στο Μόναχο. Οι Άντλερ τον απέκτησαν αργότερα και, όταν εγκατέλειψαν τη Γερμανία, τον πούλησαν στον γιο του Θανχάουζερ, τον Τζάστιν – που είχε ήδη εγκαταλείψει τη Γερμανία βρίσκοντας καταφύγιο στο Παρίσι – έναντι 1.552 δολαρίων (περίπου 32.669 δολάρια σε σημερινές αξίες). 

Σύμφωνα με την αγωγή, η τιμή αυτή την πολύ χαμηλότερη από την πραγματική αξία του στην αγορά, και αμέσως μετά την απόκτησή του ο Θανχάουζερ τον ασφάλισε για 20.000 δολάρια.  

Με τη διαθήκη του, ο Θανχάουζερ άφησε τη μεγάλη συλλογή έργων τέχνης του στο μουσείο Guggenheim, συμπεριλαμβανομένου του αυθεντικού πίνακα του Πικάσο.

Πριν από τον θάνατό του Θανχάουζερ, στο πλαίσιο της έρευνας του μουσείου για την επιβεβαίωση της προέλευσης του πίνακα, το Guggenheim είχε επικοινωνήσει με τον γιο του Καρλ και της Ρόζι Άντλερ, Έρικ, ανέφερε το μουσείο σε απάντησή του στο BBC.

Ο κ. Άντλερ «επιβεβαίωσε τις ημερομηνίες της ιδιοκτησίας του πατέρα του και δεν εξέφρασε καμία ένσταση σχετικά με τον πίνακα ή την πώλησή του στον Τζάστιν Θανχάουζερ», ανέφερε στην ανακοίνωσή του το μουσείο, προσθέτοντας πως έχει επανειλημμένα αναγνωρίσει ότι ο πίνακας ανήκε προηγουμένως στους Άντλερ.

Ο πίνακας παραμένει στη συλλογή έως και σήμερα. Για δεκαετίες οι απόγονοι των Άντλερ δεν αμφισβήτησαν την κατοχή του από το μουσείο, αλλά, το 2014, ο εγγονός ενός εκ των παιδιών των Άντλερ έμαθε για την ιστορία του πίνακα και δρομολογήθηκε η διεκδίκηση του έργου τέχνης. 

Τα τελευταία χρόνια, οι δικηγόροι των κληρονόμων των Adler και οι συνήγοροι του μουσείου Guggenheim έχουν εμπλακεί σε μία νομική διαμάχη για την ιδιοκτησία του πίνακα, με αποκορύφωμα την πρόσφατη αγωγή. 

«Πωλήθηκε σε Εβραίο, όχι σε Ναζί», λέει το μουσείο

Το Guggenheim σχολίασε στο BBC ότι λαμβάνει σοβαρά υπόψιν του τα ζητήματα προέλευσης των έργων τέχνης και τις αξιώσεις επιστροφής, αλλά θεωρεί πως για τον συγκεκριμένο πίνακα, ο ισχυρισμός των απογόνων των Άντλερ «είναι αβάσιμος».

Η τύχη των έργων τέχνης που πουλήθηκαν ή λεηλατήθηκαν κατά τη διάρκεια της ναζιστικής περιόδου στη Γερμανία αποτελεί αντικείμενο πολυετούς προβληματισμού. Πολλοί Εβραίοι και άλλοι που γλίτωσαν από τις διώξεις αναγκάστηκαν να πουλήσουν περιουσιακά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων πολύτιμων έργων τέχνης, προκειμένου να διαφύγουν. Από άλλους τα έργα τέχνης εκλάπησαν χωρίς περιστροφές. 

Το 1998, σαράντα τέσσερα κράτη υπέγραψαν τις «Αρχές της Ουάσιγκτον» για τα έργα τέχνης που είχαν κατασχεθεί από Ναζί, για τη δίκαιη διευθέτηση τέτοιων υποθέσεων.

Ο πίνακας του Πικάσο «Γυναίκα που σιδερώνει» ωστόσο, δεν θα πρέπει να θεωρείται έργο τέχνης που έχει κατασχεθεί από τους Ναζί, τόνισε το Guggenheim, σημειώνοντας πως ο πίνακας δεν πωλήθηκε στη Γερμανία, αλλά αφότου οι Άντλερς είχαν φύγει, και πωλήθηκε σε έναν Εβραίο συλλέκτη έργων τέχνης, όχι σε κάποιο μέλος του ναζιστικού κόμματος.