Πριν από μερικούς μήνες, βγαίνοντας από την προβολή του «Αρκούδες δεν υπάρχουν» του Τζαφάρ Παναχί, που έγινε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, η εντύπωσή μας ήταν ότι είδαμε ένα φιλμ όχι απλώς ιδιαίτερο αλλά γενναίο. Ο Ιρανός κινηματογραφιστής, ο οποίος βρίσκεται από το περασμένο καλοκαίρι φυλακισμένος στην πατρίδα του, προχωράει πλέον σε απεργία πείνας, όπως γνωστοποίησαν χθες η σύζυγος και ο γιος του· ήδη από τον Οκτώβριο το ανώτατο δικαστήριο της χώρας ανέτρεψε την απόφαση σύμφωνα με την οποία ο Παναχί κρατείται με κατηγορίες για «αντικυβερνητική προπαγάνδα», ωστόσο εκείνος παραμένει πίσω από τα σίδερα.
«Αντιδρώντας ενάντια στην παράνομη και απάνθρωπη μεταχείριση του συστήματος δικαιοσύνης του ισλαμικού καθεστώτος και των δυνάμεων ασφαλείας που “κρατούν ομήρους”, θα σταματήσω να τρώω, να πίνω και να παίρνω τα φάρμακά μου, μέχρι ίσως το άψυχο κορμί μου να απελευθερωθεί από αυτή τη φυλακή», είναι η δήλωση του ίδιου του Παναχί, ο οποίος συνελήφθη τον περασμένο Ιούλιο, όταν προσπάθησε να ζητήσει τον λόγο για τη φυλάκιση ενός άλλου επιφανούς συναδέλφου του, του Μοχαμάντ Ρασούλοφ.
Ως γνωστόν, βέβαια, από τότε μεσολάβησαν πολλά. Τον Σεπτέμβριο, ολόκληρος ο πλανήτης συγκλονίστηκε από τη δολοφονία της νεαρής Μαχσά Αμινί από την αστυνομία ηθικής του Ιράν, την οποία ακολούθησαν αιματηρές διαδηλώσεις και οδομαχίες που άφησαν πίσω τους πάνω από 500 νεκρούς. Στην προβολή της Θεσσαλονίκης που αναφέραμε παραπάνω, μια ομάδα ακτιβιστριών ύψωσε πανό στη σκηνή του Ολύμπιον με το μήνυμα «Woman-Life-Freedom» (Γυναίκα-Ζωή-Ελευθερία), γραμμένο σε αγγλικά και αραβικά, σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τις αγωνιζόμενες γυναίκες του Ιράν.
Ο πολυβραβευμένος Ιρανός σκηνοθέτης Τζαφάρ Παναχί βρίσκεται στη φυλακή από το καλοκαίρι.
Η ταινία του Τζαφάρ Παναχί, γυρισμένη εν κρυπτώ και εξ αποστάσεως, μεταχειρίζεται ένα ιδιοφυές όσο και ενδεικτικό της κατάστασης εύρημα: πρωταγωνιστής εκεί είναι ο ίδιος, υποδυόμενος ένα σκηνοθέτη, ο οποίος προσπαθεί ακριβώς να γυρίσει μια ταινία από απόσταση λόγω των καθεστωτικών διώξεων. Τελικά μπλέκει και εκείνος σε μια τραγική υπόθεση ηθικής φύσης με φόντο την ιρανική επαρχία. Το «Αρκούδες δεν υπάρχουν» κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο τελευταίο Φεστιβάλ Βενετίας, ενώ ακόμη –και είναι κρίμα– δεν έχει πάρει διανομή στη χώρα μας.
Δεν είναι όμως μόνον ο Παναχί και ο Ρασούλοφ. Υπολογίζεται πως τουλάχιστον 100 καλλιτέχνες και επαγγελματίες της ιρανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας έχουν είτε συλληφθεί είτε τους έχει απαγορευθεί να κάνουν σινεμά. Μόλις πριν από ένα μήνα η Ταρανέχ Αλιντουστί, επιφανής πρωταγωνίστρια των ταινιών του οσκαρικού Ασγκάρ Φαραντί, αφέθηκε ελεύθερη έπειτα από τρεις εβδομάδες φυλάκισης, εξαιτίας της δημόσιας κριτικής της απέναντι στο καθεστώς. Ο ίδιος ο Φαραντί, όπως και η πρωταγωνίστρια των «Αρκούδων», Μίνα Καβάνι, και πολλοί ακόμηα, ζουν εδώ και χρόνια ως αυτοεξόριστοι στο εξωτερικό προκειμένου να γλιτώσουν τις διώξεις.
Αυτή δε την κατάσταση της συνεχιζόμενης πολιτικής μετανάστευσης την περιγράφει με ζωντάνια αλλά και θαυμαστή διακριτικότητα στο πρώτο του φιλμ, με τίτλο «Φύγαμε!», ο γιος του Τζαφάρ Παναχί, Πανάχ. Εκεί μια τετραμελής οικογένεια διασχίζει την ιρανική ύπαιθρο κατευθυνόμενη προς τα σύνορα. Στην πραγματικότητα δεν λέγεται ποτέ, αλλά σκοπός είναι να φυγαδευθεί ο νεαρός γιος στη γειτονική Τουρκία. Σε ολόκληρο το ταξίδι ο πατέρας της οικογένειας έχει το πόδι του στον γύψο. Ας ελπίσουμε ο πατέρας του Πανάχ Παναχί να μην πάθει τίποτα χειρότερο.