Ο Ληρ, βασιλιάς της Βρετάνης, σε προχωρημένη ηλικία αποφασίζει να διαιρέσει και να παραχωρήσει το βασίλειό του στις τρεις κόρες του, ζητώντας ως αντάλλαγμα να δηλώσουν δημόσια το μέγεθος της αγάπης τους για αυτόν. Ενθουσιασμένος από τις υπερβολικές κολακείες των δύο μεγαλύτερων θυγατέρων τους, αλλά οργισμένος από την αδράνεια της αγαπημένης του τρίτης, διαιρεί το βασίλειο του στα δυο, αποκληρώνοντας και εξορίζοντας τη μικρότερη θυγατέρα του και εκδιώκοντας τον πιστό του φίλο που την υποστηρίζει. Χωρίς βασιλική εξουσία, εξακολουθώντας όμως να συμπεριφέρεται με αυταρχισμό, συναντά τις ευνοημένες κόρες του και βιώνει την αχαριστία και την αλαζονεία τους. Διωγμένος και απογυμνωμένος από όλες του τις αυταπάτες καταλήγει να περιπλανάται στην ερημιά, σε μια άγρια νύχτα μέσα σε μια φοβερή καταιγίδα, παλεύοντας με τους δαίμονες του…
Μετά από μια σειρά παραστάσεων – το «Δεσποινίς Τζούλια» του Στρίντμπεργκ, το «Κουαρτέτο» του Χάινερ Μύλλερ, τη «Σαλώμη» του Οσκαρ Ουάιλντ, το «Σπίτι της Μπερνάρντα Αλμπα» του Λόρκα -, σε φλαμένκο εκδοχή ο χορογράφος και σκηνοθέτης Σταύρος Λίτινας καταπιάνεται με το αριστούργημα του Σέξπιρ «Βασιλιάς Ληρ». Όπως αναφέρει στο σκηνοθετικό του σημείωμα: Ο «Βασιλιάς Ληρ» είναι ένα έργο κοινωνικοπολιτικό και παράλληλα βαθιά ανθρώπινο. Παρακολουθεί τη διαίρεση και μεταβίβαση της εξουσίας από μια γενιά σε μια νεότερη και την κάθοδο ενός κράτους σε πολιτικό χάος, ενώ ταυτόχρονα καταδύεται στο κενό αγάπης, που είναι η μήτρα κάθε εξουσίας. Φιλαυτία, αυταρχισμός και αχαριστία, κατακλύζουν τον άνθρωπο που, εξέρχεται βίαια από έναν μικρόκοσμο γεμάτο αυταπάτες, για να ανακαλύψει, με τρόπο οδυνηρό, την τραγική του ουσία.
Στην συνέντευξή του στην «Κ» μιλά για την παράσταση, το φλαμένκο, τον χορό στην Ελλάδα σήμερα, και εκμυστηρεύεται: «Χαίρομαι πολύ όταν μου δίνεται η ευκαιρία να χορέψω μαζί με τον αδερφό μου, σε ένα κρητικό γλέντι, έναν χανιώτικο συρτό».
– Βασιλιάς Ληρ και φλαμένκο πως συνδυάζονται;
– Πρόκειται για μια χοροθεατρική μεταγραφή. Το έργο του συγγραφέα ανασυστήνεται νοηματικά και η πρόσληψη γίνεται μέσω των αισθήσεων. Το φλαμένκο είναι απλά αφηγηματικό μέσο που, λόγω της κρουστής του ιδιαιτερότητας, προσφέρεται για ένα τέτοιο εγχείρημα. Αντιμετωπίζεται σα θεατρική γλώσσα και όχι ως φολκλόρ, άλλοτε με μια λακωνική αφαίρεση και άλλοτε με μια εμπλουτισμένη διάθεση.
Τα θεατρικά έργα έχουν ένα βασικό θεματικό άξονα γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται. Σε μια τέτοια διαδικασία μεταγραφής ακολουθούμε δομικά και νοηματικά το έργο διερευνώντας τη σωματική κατάσταση των προσώπων πριν εκφέρουν το λόγο. Η συμπυκνωμένη αυτή χρονική στιγμή σιωπής περικλείει όλη την ενέργεια αυτού που θα επακολουθήσει, του λόγου. Αυτή η προσέγγιση οδηγεί σε μια αλληλουχία σωματικών δράσεων που δεν βασίζονται στο παρελθόν των προσώπων αλλά σε αυτό που συμβαίνει ενεστωτικά. Οτιδήποτε περιττό απομακρύνεται και αυτό που απομένει είναι το υλικό που ανασυγκροτεί το κείμενο.
– Το έργο είναι πολυπρόσωπο και οι ρόλοι του σε διάφορες ηλικίες (π.χ. ο Ληρ, οι κόρες του, ο τρελός). Πώς μπορεί να αποτυπωθεί το ηλικιακό χάσμα στο χορό;
– Όταν μελετάμε ένα θεατρικό πρόσωπο σωματικά οι απαντήσεις δίνονται συνήθως από τη ράχη. Ο τρόπος που στήνεται και λειτουργεί η ράχη αντανακλά στοιχεία που έχουν να κάνουν τόσο με το χαρακτήρα όσο και με την ιδιοσυγκρασία του προσώπου. Η πληροφορία που παίρνουμε μέσα από αυτή τη διαδικασία υφαίνει την κινησιολογία και καθοδηγεί την ενέργεια του προσώπου. Σε ένα πιο επιφανειακό επίπεδο φυσικά βοηθούν και μέσα όπως το μακιγιάζ. Στο φλαμένκο δεν υπάρχει τόσο αυστηρό ηλικιακό πλαίσιο όπως για παράδειγμα στο κλασικό μπαλέτο. Ένας χορευτής μπορεί να μένει ενεργός μέχρι μεγάλη ηλικία. Έτσι στην συγκεκριμένη παράσταση το ηλικιακό χάσμα δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
– Τί χαίρεστε περισσότερο σήμερα στον ελληνικό χορό και τι σας λείπει;
Την πρόσβαση στην πληροφορία που έχει κάποιος που ασχολείται σήμερα με τις ρίζες μας. Κάποτε για να αποκτήσεις μια εμπειρία έπρεπε να κάνεις επιτόπια έρευνα ή να συμμετάσχεις σε κάποιο σεμινάριο. Ο χορός για μένα είναι μια εκφραστική διέξοδος, μη λεκτική, μια φυγή! Διαμόρφωσα την προσωπικότητα μου μέσα από αυτόν και είναι δύσκολο να φανταστώ τον εαυτό μου δίχως αυτόν. Μέσα από τον ελληνικό χορό, με τον οποίο ξεκίνησα, έμαθα να είμαι μέλος ενός συνόλου, να συνυπάρχω και να συντονίζομαι με μια ομάδα, διαμόρφωσα δηλαδή μια ομαδική ταυτότητα. Αυτή η αίσθηση της ομάδας που κρατιέται χέρι με χέρι και συντονίζει τους καρδιακούς παλμούς των μελών της μου λείπει. Χαίρομαι πολύ όταν μου δίνεται η ευκαιρία να χορέψω μαζί με τον αδερφό μου, σε ένα κρητικό γλέντι, έναν χανιώτικο συρτό.
– Πόσο εύκολο είναι να επιβιώσει ένας χορευτής σήμερα από την τέχνη του;
Εξαρτάται από τις θυσίες που είναι διατεθειμένος να κάνει. Στην Ελλάδα ο χορός είναι υποβαθμισμένος σε σχέση με τις υπόλοιπες τέχνες. Οι περισσότεροι χορευτές είναι αναγκασμένοι να καταφεύγουν στη διδασκαλία από μικρή ηλικία ή σε οποιαδήποτε άλλη εργασία, προκειμένου να βιοπορισθούν. Αυτό δεν βοηθά την εκπαίδευση και τη συντήρηση που χρειάζεται ένας επαγγελματίας. Οι λίγες ομάδες που υπάρχουν δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσουν μόνιμη απασχόληση στα μέλη τους. Παράλληλα με αυτό υπάρχει και η κρατική αγκύλωση που περιθωριοποιεί κάποια είδη χορού, όπως το φλαμένκο, και σε αποκλείει από κρατικές επιχορηγήσεις ανεξάρτητα από το έργο που παράγεις. Για να μην παρεξηγηθώ, διευκρινίζω ότι δεν έχω κάνει ποτέ αίτηση για επιχορήγηση.
– Από το 1992 λειτουργείτε σχολή χορού. Πώς αξιολογείται το αίτημα για ανωτατοποίηση των σχολών θεάτρου και χορού;
– Το ARROYO ως σχολή κλείνει φέτος 30 χρόνια λειτουργίας. Το ίδρυσα όταν ήμουν ακόμη φοιτητής στην Αρχιτεκτονική του ΕΜΠ και είναι ένας τόπος συνάντησης σπουδαίων καλλιτεχνών, με σημαντικό και πολυετές έργο. Λόγω της ιδιαιτερότητας του συγκεκριμένου χορού η σχολή εμπίπτει σε νομοθετικό κενό, με αποτέλεσμα να αντιμετωπιζόμαστε, όλα αυτά τα χρόνια, σαν εμπορικό κατάστημα, με το υψηλότερο ποσοστό ΦΠΑ, καθώς δεν αναγνωρίζεται καν ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας της. Κανένα υπουργείο δεν ορίζει προδιαγραφές στους χώρους που συναθροίζεται κοινό, για να εκπαιδευτεί σε κάτι διαφορετικό, πέρα από το κλασικό μπαλέτο ή τον παραδοσιακό χορό. Με μεγάλη μου έκπληξη, την περίοδο της καραντίνας, είδα το ΥΠΠΟΑ σε ρόλο αφεντικού, να μας δίνει εντολές κλεισίματος και επαναλειτουργίας. Τα αναφέρω αυτά για να καταλάβουμε ότι πριν μιλήσουμε για την «ανωτατοποίηση» των σχολών θα πρέπει να ορίσουμε τι είναι σχολή και τι κατάστημα … Προφανώς το αίτημα για την «ανωτατοποίηση» θα πρέπει να λυθεί άμεσα. Κάθε κοινός νους μπορεί να αντιληφθεί ότι δεν μπορείς να εξομοιώνεις το ν με το ν+4.
Πληροφορίες για την παράσταση
Σκηνοθεσία-δραματουργία: Σταύρος Λίτινας
Χορογραφίες: Φανή Δεμέστιχα, Τζέσικα Καϊμπαλή, Μαρία Μανδραγού, Τάσος Μπεκιάρης, Ηλέκτρα Χρυσάνθου, Σταύρος Λίτινας
Σκηνικά, κοστούμια, μουσική επιμέλεια: Σταύρος Λίτινας
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου
Σχεδιασμός ήχου: Γιώργος Ανδριώτης
Κατασκευή κοστουμιών: Δέσποινα Μουτάφη
Χειρισμός ήχου & φώτων: Λυδία Τσάτσου-Παρασκευοπούλου
Σχεδιασμός μακιγιάζ: Όλγα Φαλέι
Σχεδιασμός κομμώσεων: Θωμάς Γαλαζούλας
Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή
Video: Πάτροκλος Σκαφίδας
Social media: Δημήτρης Μιχαηλίδης
Παίζουν:
Βασιλιάς Ληρ: Σταύρος Λίτινας
Γκονεριλ: Ηλέκτρα Χρυσάνθου
Ρέγκαν: Φανή Δεμέστιχα
Κορντέλια: Βάσια Κατσιγιάννη
Εντγκαρ: Άνια Βασιλείου
Εντμοντ: Τζέσικα Καϊμπαλή
Γελωτοποιός: Μαρία Μανδραγού
Τραγούδι: Δανάη Κατσαμένη
Πιάνο: Αλίνα Αναστασιάδη
Διάρκεια παράστασης: 1.15’ χωρίς διάλειμμα