ΠΕΤΡΟΣ Ι. ΠΑΡΑΡΑΣ
Ανάλεκτα. Παρεμβάσεις στη νομική και πολιτική θεωρία
εκδ. Σάκκουλας, σελ. 486
Ο επιστημονικός αναστοχασμός, όταν κανείς απομακρύνεται από τις υψηλές θερμοκρασίες της επικαιρότητας και τους μανιχαϊσμούς της συγκυρίας, εισφέρει σημαντικά στην αντικειμενική αποτίμηση των γεγονότων και τελικώς, στην αναζήτηση της αλήθειας αυτής καθαυτήν. Υπό αυτή την έννοια, τα «Ανάλεκτα», του ομότιμου καθηγητή Δημοσίου Δικαίου και επίτιμου αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, Πέτρου Ι. Παραρά, συνιστούν πολύ περισσότερα από «Παρεμβάσεις στη νομική και πολιτική θεωρία». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για σπουδή στην αλληλεπίδραση νομικής θεωρίας και πολιτικής επικαιρότητας, κατά τη διάρκεια της τελευταίας πεντηκονταετίας, όπως μεθοδολογικά ταξινομεί τις συμβολές του ο ίδιος ο παρεμβαίνων.
Ο τρόπος με τον οποίο το δόγμα του δικαίου καθίσταται εφαρμοσμένη τέχνη και εργαλείο κοινωνικής συμβίωσης.
Ομολογουμένως, με όρους βιβλιογραφικής κατηγοριοποίησης, το είδος δεν απαντάται ευρέως στην εγχώρια καταγραφή τίτλων. Αυτοβιογραφούμενος ο δικαστής, επιστήμων, ακαδημαϊκός δάσκαλος και κυρίως υποψιασμένος και εν εγρηγόρσει πολίτης Πέτρος Παραράς, επιχειρεί να προσεγγίσει νομικά ζητήματα των οποίων τα γενεσιουργά αίτια συχνά ανάγονται σε εριζόμενα κοινωνικά επίδικα. Η ύλη του βιβλίου οργανώνεται σε τρεις θεματικές ενότητες. Στην πρώτη περιλαμβάνονται οι πιο επιδραστικές θέσεις του ως δικαστή στη διαμόρφωση της νομολογίας του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου· η συνεισφορά δηλαδή του νομομαθούς συγγραφέα στον διάλογο της θεωρίας με τη νομολογία του δικαστηρίου. Κυρίως, του τρόπου με τον οποίο το δόγμα του δικαίου καθίσταται εφαρμοσμένη τέχνη και εργαλείο κοινωνικής συμβίωσης στο πλαίσιο της διαφοράς που τέμνεται από κάθε δικαστική απόφαση. Δεν είναι μόνο η αρχή της αναλογικότητας, της οποίας η νομολογιακή και συνταγματική εμπέδωση οφείλει πολλά στη συνηγορία του Παραρά. Τον συγγραφέα απασχόλησαν ενδεικτικά μεταξύ άλλων ζητήματα αποτελεσματικής άσκησης των δικαιωμάτων, το κανονιστικό περιεχόμενο του κοινωνικού κράτους, καθώς επίσης και τα διαδικαστικά interna του Κοινοβουλίου.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου ανθολογούνται, κατά χρονολογική τάξη, οι παρεμβάσεις του δημοσιολογούντος και ευρυμαθούς νομικού στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Εν προκειμένω, είναι εμφανές ότι η μέριμνα του κοινωνικού επιστήμονα δεν εξαντλείται στον τεχνοκρατικό διάλογο μεταξύ των ομοτέχνων. Επιδιώκει εξίσου τον διαμοιρασμό των θέσεών του στα ευρύτερα fora της κοινωνίας των πολιτών διαμεσολαβώντας ο ίδιος προς την κατεύθυνσή τους, με λόγο εύληπτο και επαρκώς αναλυτικό. Συμβάλλει δηλαδή κατ’ αποτέλεσμα στον εκδημοκρατισμό της γνώσης με ζητούμενο τη διαμόρφωση επαρκώς υποψιασμένων πολιτών. Αναδεχόμενος το χρέος που ούτως ή άλλως βαρύνει κάθε επιστήμονα ως καθήκον ανταποδοτικότητας προς την κοινωνία, ο συγγραφέας δεν εφησυχάζει. Αυτό σημαίνει ότι δεν αρκείται στην παραγωγή έργου εντός του υγειονομικώς στεγανοποιημένου ακαδημαϊκού ή δικαστικού οικοσυστήματος. Τουναντίον, ανοίγεται στην κοινωνία, εξηγεί, αναλύει, λαμβάνει θέσεις επί του πεδίου – ενίοτε και όταν ο δημόσιος διάλογος εξελίσσεται εν θερμώ.
Στην τελευταία ενότητα, υπό τον τίτλο «Οδοδείκτες νομικής αυτοβιογραφίας», ο συγγραφέας μάλλον μας αιφνιδιάζει, καθώς επιχειρεί να αφηγηθεί ο ίδιος εμβόλιμα της δημόσιας διαδρομής του που δεν υπήρξαν, ας πούμε, άχροα. Εχει ενδιαφέρον εδώ, τόσο η παράθεση αιτιολογικών σκέψεων που φωτίζουν τα κίνητρα του γράφοντος, όσο κάποτε και η αναθεωρητική ανάγνωση της συγκυρίας ως προς τα facta που οδήγησαν σε επιλογές αμφισήμαντες. Πάντως, αξίζει να επισημανθεί ότι δεν είναι συνήθης η αναδρομή σε τετελεσμένες πραγματικότητες εκ μέρους των αυτουργών τους, όταν μάλιστα ο ιστορικός χρόνος έχει επικυρώσει το μη αναστρέψιμο των συνεπειών τους. Διαθέτει έως και ψυχαναλυτική αξία η δεδηλωμένη πρόθεση των δημοσίως δρώντων υποκειμένων να επανέλθουν στα ποιητικά αίτια πράξεων ή παραλείψεών τους, πολλώ δε μάλλον όταν οι τελευταίες έλαβαν χώρα σε φορτισμένους καιρούς.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Π. Παραράς υπήρξε και παραμένει πολυπράγμων διανοούμενος και ενεργός πολίτης. Μικρή σημασία έχει αν κάποιος συγκλίνει ή διαφοροποιείται προς τις απόψεις του. Αυτό που καθιστά οπωσδήποτε αξιοσημείωτη τη συμβολή του στη θεωρία και στη νομολογία του δημοσίου δικαίου είναι η ενεργός συμμετοχή και η διαρκής παρουσία του στα επίκαιρα διακυβεύματα. Σε κάθε περίπτωση, το έργο του λογίζεται ως αδιαμφισβήτητο τεκμήριο της αξιοβίωτης διαδρομής του – ό,τι δηλαδή συνιστά την «ξανακερδισμένη», κατά Προυστ, εκδοχή του βιωμένου χρόνου.
Η κ. Αικατερίνη Παπανικολάου είναι δικηγόρος, μέλος της Αρχής Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών.