Η αρχή του αφιερώματος Ex Femina στο Μέγαρο Μουσικής έγινε την περασμένη Πέμπτη. Επονται, όμως, άλλες δύο βραδιές, την ερχόμενη Πέμπτη το βράδυ, καθώς και την Πέμπτη 9 Μαρτίου. Το Ex Femina είναι ένα ταξίδι βαθιά πίσω στον χρόνο. Ετσι κι αλλιώς, η λεγόμενη «παλαιά μουσική» (early music), ερμηνευμένη με όργανα εποχής, γνωρίζει εξαιρετική άνθηση τις τελευταίες δεκαετίες. Οι θησαυροί που έχουν έρθει στο φως είναι ανεκτίμητοι.
Μονάχα που στο Ex Femina υπάρχει μία επιπλέον ιδιαιτερότητα: το θέμα του τριμερούς αφιερώματος παλαιάς μουσικής είναι οι «γυναίκες που άφησαν το αποτύπωμά τους στη μουσική δημιουργία και πράξη».
Γυναίκες-συνθέτριες αλλοτινών εποχών; Τα τελευταία χρόνια έρχονται στο φως όλο και περισσότερες. Εσχάτως τονίστηκε το εξαιρετικό συνθετικό έργο της Φάνι Μέντελσον (1805-1847), η οποία όμως έζησε στη σκιά του αγαπημένου της αδελφού (και μεγάλου συνθέτη) Φέλιξ Μέντελσον (1809-1847). Τα δύο αδέλφια συνέδεε μεγάλη αγάπη· πέθαναν νεότατοι με μερικές ημέρες διαφορά ο ένας από την άλλη…
Η σχέση των γυναικών με τη μουσική, ωστόσο, πηγαίνει πολύ πιο πίσω. «Είχα μια απορία σχετικά με τον ρόλο των γυναικών στη μουσική», μου λέει ο Θεόδωρος Κίτσος, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Μουσικών Σπουδών ΑΠΘ, ο οποίος σχεδίασε και συντόνισε το Ex Femina. «Δουλεύοντας με τους φοιτητές μου σε πρότζεκτ παλαιάς μουσικής, έγινε μια μεγάλη έρευνα, ανακαλύψαμε πολλά ενδιαφέροντα πράγματα και σκεφτήκαμε να τα παρουσιάσουμε στην Αθήνα. Επιλέξαμε, λοιπόν, τρεις γυναίκες από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις».
Την Πέμπτη που μας πέρασε, στο Μέγαρο, παρουσιάστηκε η Ιsabella d’Este (Ιζαμπέλα ντ’ Εστε, 1474-1539). «Υπήρξε τραγουδίστρια κι έπαιζε λαούτο», σημειώνει ο κ. Κίτσος. «Ανήκε σε πανίσχυρη δυναστεία της Ιταλίας. Εχει αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα της ως προς τις μουσικές πράξεις της. Στην αυλή της γνώρισε τον Μικελάντζελο, τον Λεονάρντο, τον Αριόστο, τον Καστιλιόνε. Ζούσε σε μια εποχή κατά την οποία στην Ιταλία κυριαρχούσε το γαλλοφλαμανδικό μουσικό ιδίωμα. Αυτή, όμως, συνεισέφερε στη μουσική αναγέννηση της Ιταλίας».
«Η Βενετσιάνα Μπάρμπαρα Στρότσι είχε αποδείξει σε ένα διαγωνισμό ότι η μουσική μπορεί να εγείρει το ερωτικό πάθος».
Η ερχόμενη Πέμπτη θα είναι αφιερωμένη στην Ιsabella Leonarda (Ιζαμπέλλα Λεονάρντα, 1620-1704). «Υπήρξε γυναίκα της εκκλησίας. Στα 16 της μπήκε σε μονή Ουρσουλίνων στη Μονή της Νοβάρα. Εζησε ως μοναχή για ολόκληρη τη ζωή της. Εγραψε πολύ μεγάλο αριθμό έργων για τα δεδομένα της εποχής. Ηταν η πρώτη γυναίκα που έγραψε οργανικές σονάτες, αν και το έργο της είναι κατά βάση φωνητικό».
Τέλος, στις 9 Μαρτίου θα παρουσιαστεί η πιο γνωστή από τις τρεις αυτές μουσικούς, η Barbara Strozzi (Μπάρμπαρα Στρότσι, 1619-1677). «Η πιο σημαντική γυναίκα συνθέτρια· το έργο της είναι ανεκτίμητο. Σε αυτή οφείλεται η διαμόρφωση της καντάτας όπως την ξέρουμε», προσθέτει ο κ. Κίτσος. «Η Στρότσι, γυναίκα του κόσμου, από καλλιεργημένο περιβάλλον της Βενετίας, είχε κερδίσει σε ένα διαγωνισμό, μέσα από την απαγγελία και το τραγούδι, αποδεικνύοντας ότι η μουσική μπορεί καλύτερα απ’ τον καθένα να εγείρει το ερωτικό πάθος».
Είναι πολλές ακόμα οι γυναίκες που έγραψαν μουσική, αλλά που δεν τόλμησαν να δημοσιοποιήσουν το έργο τους ή, όποτε το έπραξαν, επισκιάστηκαν από την κυριαρχία των ανδρών και εντέλει λησμονήθηκαν. Η έρευνα του κ. Κίτσου και της ομάδας του θα έχει και συνέχεια.
Να πούμε εδώ ότι οι τρεις αυτές βραδιές στο Μέγαρο δεν είναι απλώς συναυλίες, αλλά και ένα είδος παράστασης, καθώς του μουσικού μέρους θα προηγηθούν εισαγωγικές συνομιλίες, προβολές (16/2) και συνδυασμός με τη θεατρική τέχνη (9/3).
Ex Femina I & II. Παλαιά Μουσική με όργανα εποχής. Κύκλος παραστάσεων παλαιάς μουσικής αφιερωμένων σε γυναίκες που άφησαν το αποτύπωμά τους στη μουσική δημιουργία και πράξη. Σχεδιασμός και συντονισμός κύκλου: Θεόδωρος Κίτσος. Πέμπτη, 23 Φεβρουαρίου, Ιsabella Leonarda. Πέμπτη, 9 Μαρτίου, Βarbara Strozzi. Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος.
