Δεν ήταν η πρώτη φορά που η Ελλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη, γνωστή με το ψευδώνυμο Nelly’s, φωτογράφιζε το τοπίο της Ελλάδας. Το ενδιαφέρον της είχε ξεκινήσει αμέσως μετά την εγκατάστασή της στην Αθήνα, στο τέλος του 1924, με τα ταξίδια της στη Σαντορίνη και τις πρώτες επισκέψεις στην ελληνική ύπαιθρο. Ωστόσο, κατά τη δεκαετία του 1930 η ενασχόλησή της με το συγκεκριμένο θέμα έγινε με πολύ συγκεκριμένους όρους.
«Μην ξεχνάτε ότι στη ζωή της η Nelly’s δούλεψε σκληρά για να βιοποριστεί από το επάγγελμά της και φρόντισε να διευρύνει το πεδίο του έργου της όσο το δυνατόν περισσότερο, από τα πορτρέτα που πάντα τη γοήτευαν έως τις εικόνες καρτ ποστάλ και τις φωτογραφίσεις κατά παραγγελία στο στούντιο ή εκτός», μας λέει η ιστορικός φωτογραφίας Αλίκη Τσίργιαλου, υπεύθυνη του Φωτογραφικού Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη.
Η συζήτησή μας γίνεται μετά την επίσκεψη της «Κ» στην αναδρομική έκθεση της φωτογράφου στο Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς, που εγκαινιάζεται σήμερα. Πρόκειται για μια έκθεση πληρέστατη, καλαίσθητη και με ιδιαίτερη σημασία για το μουσείο, το οποίο αφενός είναι θεματοφύλακας του πολύτιμου έργου της φωτογράφου, αφετέρου φέτος γιορτάζει τα 50 χρόνια από την ίδρυση του Φωτογραφικού Αρχείου του. Η συγκεκριμένη παρουσίαση αποτίνει φόρο τιμής στην Ελληνίδα φωτογράφο με καταγωγή από το Αϊδίνι που, όπως λέει η κ. Τσίργιαλου, «άλλαξε την αισθητική και την τεχνική της φωτογραφίας στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, δημιουργώντας εμπορική και παράλληλα ποιοτική δουλειά που συνδυάζει τη σύνθεση του κάδρου με το αισθητικό αποτέλεσμα της εικόνας». Χάρη στη διεξοδική τεκμηρίωση έπειτα από πολύχρονη έρευνα στο Φωτογραφικό Αρχείο, η έκθεση επανασυστήνει τη καλλιτέχνιδα στο σύγχρονο κοινό και αναπτύσσεται με άξονα τις τρεις πόλεις στις οποίες διαμόρφωσε το φωτογραφικό της βλέμμα: τη Δρέσδη όπου μαθήτευσε στις αρχές του 1920, την Αθήνα και τη δυναμική παρουσία της στα φωτογραφικά δρώμενα της πόλης και τη Νέα Υόρκη όπου εγκαταστάθηκε το 1939. Η άφιξή της στις ΗΠΑ συνδυάστηκε με τη συμμετοχή στη διακόσμηση του ελληνικού περιπτέρου στη Διεθνή Εκθεση της Νέας Υόρκης με 5 έργα της.
Ηδη όμως από τις αρχές του ’30, στρέφοντας και πάλι τον φακό της προς το τοπίο, σε συνεργασία με τον ΕΟΤ επιχείρησε «να προσδώσει οπτικό περιεχόμενο στην έννοια Ελλάδα», όπως είχε παρατηρήσει η επιμελήτρια του Φωτογραφικού Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη, Ειρήνη Μπουντούρη, και αναφέρει στο κείμενό του για τη συγκεκριμένη περίοδο στην καριέρα της Nelly’s ο Ηρακλής Παπαϊωάννου, επιμελητής MOMUS – Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης. Το θέμα τής ήταν ήδη γνωστό από παλαιότερες δουλειές και μπορούσε να συνθέσει άψογα την ανθρώπινη μορφή με το περιβάλλον, αναδεικνύοντας την ομορφιά του τόπου σε συνδυασμό με το αρχαιοελληνικό και βυζαντινό παρελθόν του.
Οι φωτογραφίες αυτής της περιόδου ήταν σκηνοθετημένες – εστίαζαν σε πρόσωπα της υπαίθρου που έκαναν αγροτικές ή ποιμενικές εργασίες και σε στιγμές ξεκούρασης.
Οι αναθέσεις
Μεταξύ 1935-1939 η Nelly’s εργάστηκε σε αναθέσεις του υφυπουργείου Τύπου και Τουρισμού (προπαγάνδας). Ταξίδεψε στην Ηπειρο και στην Κρήτη και, όπως έγραψε η ίδια στην «Αυτοπροσωπογραφία» της, στις περιοδείες ταξίδεψαν μαζί της οι υπεύθυνοι σύνταξης του ελληνικού ξενόγλωσσου τουριστικού περιοδικού En Grèce, ίσως για να καθοδηγήσουν έως ένα βαθμό τις λήψεις της, αναφέρει η κ. Τσίργιαλου στο κείμενό της για τον κατάλογο της έκθεσης. To περιοδικό, στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά, απευθυνόταν στους εν δυνάμει ξένους επισκέπτες της Ελλάδας και προέβαλλε μια εξιδανικευμένη εικόνα της χώρας, που ταίριαζε άλλωστε στο μεταξικό πολιτικό αφήγημα.
Ολες οι φωτογραφίες αυτής της περιόδου ήταν σκηνοθετημένες. Εστίαζαν σε πρόσωπα της υπαίθρου, που φορούσαν συχνά παραδοσιακές ενδυμασίες και απεικονίζονταν κάνοντας αγροτικές ή ποιμενικές εργασίες ή σε στιγμές ξεκούρασης. Οι άνθρωποι ήταν χαμογελαστοί και αισιοδοξούσαν για το μέλλον. Στην περιοδεία της Κρήτης, σύμφωνα με την ίδια, το κράτος ήθελε να προβάλει, παράλληλα με τους θησαυρούς του μινωικού πολιτισμού, την τραχιά ομορφιά των Σφακίων ως τουριστικού προορισμού, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τον αυθεντικό κρητικό τρόπο ζωής.
Στο πλαίσιο της συνεργασίας με το υφυπουργείο Τύπου και Τουρισμού (προπαγάνδας) η Nelly’s φωτογράφισε το 1938 τους εορτασμούς της επετείου του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου και τη μεγάλη γιορτή στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με την παρέλαση αντιπροσωπειών της περιφέρειας και τους χορούς που επιμελήθηκε η Κούλα Πράτσικα.
Η έκθεση «Nelly’s» και η ομώνυμη έκδοση είναι αφιερωμένες στην Αιμιλία Γερουλάνου και στον αείμνηστο Αγγελο Δεληβορριά. Διάρκεια έως 23/7.
