Λέμε και γράφουμε συχνά για το πόσο δύσκολο είναι να ξεκινήσει κανείς το κινηματογραφικό του ταξίδι στην Ελλάδα· όχι μόνο ως σκηνοθέτης-δημιουργός, που πρέπει κατά κανόνα να περιμένει έως και μια δεκαετία για να δει το όραμά του –συχνά πετσοκομμένο– να υλοποιείται, αλλά και ως παραγωγός, δίχως μεγάλα κεφάλαια και σταθερή ροή χρήματος να υποστηρίζουν τη δράση του. Υπό αυτή την έννοια είναι μεγάλη η επιτυχία του Γιώργου Καρναβά και της Heretic, οι οποίοι την περασμένη εβδομάδα παρουσίασαν στο Φεστιβάλ Βερολίνου το «Inside», την πρώτη ταινία του Βασίλη Κατσούπη, σε αγγλόφωνη παραγωγή και με τον σπουδαίο Γουίλεμ Νταφόε στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ο Αμερικανός ηθοποιός υποδύεται έναν κλέφτη έργων τέχνης, ο οποίος μπαίνει σε ένα υπερπολυτελές, υψηλής τεχνολογίας νεοϋορκέζικο διαμέρισμα, προκειμένου να το ξαλαφρώσει από τους πανάκριβους πίνακές του. Ενας λάθος υπολογισμός ωστόσο θα τον αφήσει εγκλωβισμένο για μήνες μέσα στο πελώριο λοφτ, βάζοντας σε δοκιμασία τόσο τις σωματικές όσο και τις ψυχικές αντοχές του. Πώς φτάσαμε όμως να στηθεί ο Νταφόε μπροστά από την κάμερα του πρωτάρη Κατσούπη; «Με τον Βασίλη είμαστε πολλά χρόνια φίλοι. Με το πρότζεκτ ξεκινήσαμε να ασχολούμαστε πιο σοβαρά το 2015, περίοδο όπου κι εγώ είχα αρχίσει να ενδιαφέρομαι έντονα για το αγγλόφωνο κομμάτι, να καταλάβω πώς λειτουργεί τόσο σε δημιουργικό όσο και σε χρηματοδοτικό επίπεδο. Αρχικά είχαμε αυτή τη φανταστική ιδέα του Βασίλη, η οποία παίρνει επί της ουσίας τον “Ναυαγό” και τον τοποθετεί στην Τάιμς Σκουέρ. Την συστήσαμε στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου του Λος Ατζελες και η ανταπόκριση ήταν εξαιρετική», μας λέει ο Γιώργος Καρναβάς.
Εν συνεχεία στο παιχνίδι μπήκε ο διακεκριμένος σεναριογράφος Μπεν Χόπκινς, ο οποίος έγραψε και το σενάριο που έφτασε στα χέρια του Νταφόε το 2018. «Με το που το διάβασε αντέδρασε πολύ θετικά. Νομίζω πως είδε ξεκάθαρα μπροστά του την πρόκληση να παίξει αυτόν τον χαρακτήρα. Αν τον γνωρίσεις και επαγγελματικά καταλαβαίνεις πως οτιδήποτε έχει να κάνει με το σωματικό παίξιμο τον ενδιαφέρει πολύ. Είχαμε συστηθεί ήδη από την προηγούμενη χρονιά στο φεστιβάλ της Tribeca, όταν ήταν πρόεδρος της κριτικής επιτροπής που έδωσε το βραβείο στον “Γιο της Σοφίας” (σ.σ. της Ελίνας Ψύκου και επίσης της Heretic). Τελικά συναντηθήκαμε στο Λονδίνο, μαζί με τον Βασίλη και τον Μπεν, συζητήσαμε για δύο ώρες, γούσταρε, και έβαλε την υπογραφή του, η οποία ήταν καθοριστική για να ακολουθήσουν και οι υπόλοιποι. Κι εμείς από την πλευρά μας κάναμε ό,τι του υποσχεθήκαμε· το χρονοδιάγραμμα, η χρηματοδότηση, τα επί μέρους ζητήματα της παραγωγής έγιναν όλα όπως είχαμε συμφωνήσει. Αυτό είναι για εμάς μεγάλο κεφάλαιο και για το μέλλον».
Βέβαια, ακόμα και με τη συνδρομή του πολύπειρου Νταφόε, η πορεία προς την υλοποίηση της παραγωγής μόνο εύκολη δεν ήταν. «Μιλάμε για πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη, πρωτάρη (σε κατεξοχήν στούντιο πρότζεκτ) παραγωγό και πρωτάρη σχεδιαστή παραγωγής στο κομμάτι της εικονικής πραγματικότητας που χρησιμοποιείται εδώ. Παρ’ όλα αυτά πετύχαμε καλό κόσμο στη διαδρομή που μας βοήθησε πολύ. Επιπλέον, ένα από τα πράγματα που έκανε άψογα ο Βασίλης ήταν να προετοιμάσει τον εαυτό του αλλά και όσα έπρεπε να γνωρίζουν οι εμπλεκόμενοι μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Επί τρία χρόνια έκανε έρευνα, “έσκαβε”, ρώταγε για να μαζέψει πληροφορίες. Φυσικά, στο τέλος, πολλές αποφάσεις τις πήραμε ενστικτωδώς. Η πιο σημαντική ίσως από αυτές ήταν να χτίσουμε όλο εκείνο το πελώριο σκηνικό-διαμέρισμα των 800 τετραγωνικών. Αυτό κινηματογραφικά μας βοήθησε πάρα πολύ, είχαμε τη δυνατότητα να αλλάζουμε σετ μέσα σε λίγα λεπτά και να προχωράμε το γύρισμα. Στην πραγματικότητα θα μπορούσαμε να είχαμε τελειώσει ακόμα και 2-3 μέρες νωρίτερα από τον αρχικό προγραμματισμό».
Μια άλλη μεγάλη πρόκληση της παραγωγής ήταν αυτή που είχε να κάνει με τα έργα τέχνης, τα οποία εμφανίζονται στην ταινία και αποτελούν επί της ουσίας τον «συμπρωταγωνιστή» του Γούιλεμ Νταφόε. Σύμφωνα μάλιστα με όσα είπε πρόσφατα στην «Κ» ο Βασίλης Κατσούπης, για εκείνον τα έργα τέχνης συμβολίζουν την παρουσία του ίδιου του ιδιοκτήτη του σπιτιού. «Ουσιαστικά έγινε κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στο σινεμά, από όσο γνωρίζω: να χτιστεί μια συλλογή για την ταινία, η οποία είναι ταυτόχρονα και “χαρακτήρας”. Εννοιολογικά αυτό σου προσφέρει πολλά διαφορετικά επίπεδα. Κάθε φορά που ένα έργο μπαίνει στο πλάνο “συνομιλεί” με την ψυχική κατάσταση του πρωταγωνιστή», σημειώνει από την πλευρά του ο Καρναβάς και συνεχίζει: «Στην αρχή επιχειρήσαμε να προσεγγίσουμε γνωστούς συλλέκτες προκειμένου να μας δώσουν ρέπλικες της συλλογής τους, όμως πέφταμε συνεχώς πάνω σε τοίχους. Κι εδώ έπαιξαν μεγάλο ρόλο οι γνωριμίες και η διεθνής δικτύωση που έχουμε επιδιώξει μέσα στα χρόνια. Χάρη σε αυτές ήρθαμε σε επαφή με τον Λεονάρντο Ντι Γκάζι, διακεκριμένο επιμελητή τέχνης, με διαπραγματευτικές δυνατότητες στον διεθνή καλλιτεχνικό χώρο. Διαβάζοντας το σενάριο, εκείνος βρήκε σταδιακά τα έργα που θα μπορούσαν να ταιριάξουν και ταυτόχρονα όλο αυτό να μοιάζει με αληθινή συλλογή».
Είναι θέμα στρατηγικής, όχι μόνο χρηματοδότησης. Εχετε δει στη χώρα μας να δημιουργείται μια συγκεκριμένη «κουλτούρα» ή κάποιο σοβαρό εξαγώγιμο προϊόν;
Η καταστροφή των έργων
Αυτό ωστόσο ήταν μόνο το πρώτο βήμα, αφού η εξασφάλιση, κινηματογραφική προβολή αλλά και η αλλοίωση (όπως απαιτεί το σενάριο) σύγχρονων έργων τέχνης, είναι αρκετά περίπλοκη διαδικασία. «Το πιο μεγάλο και στρυφνό είναι το ζήτημα των δικαιωμάτων, πνευματικών, ηθικών και άλλων, ιδιαίτερα από τη στιγμή που όλοι γνωρίζουν εξαρχής ότι τα έργα σε κάποιο σημείο θα καταστραφούν ή θα μετατραπούν σε χρηστικά αντικείμενα από τον πρωταγωνιστή. Αυτό το τελευταίο το φοβόμουν πολύ ωστόσο μάλλον ήταν το μεγάλο μας ατού τελικά. Ο τάδε καλλιτέχνης δηλαδή άκουγε: “θέλουμε πολύ ο πίνακάς σου να τοποθετηθεί σε εκείνο το σημείο και να συμβολίζει τα εξής, όμως το πρόβλημα είναι ότι θα πρέπει να τον διαλύσει ο Γουίλεμ Νταφόε”. Και η απάντηση συνήθως ήταν: “εννοείται, το θέλω πάρα πολύ!”. Μάλιστα τρία από τα συνολικά 27 έργα του λοφτ δημιουργήθηκαν επί τούτω για την ταινία. Εκεί υπάρχουν ακόμα πίνακες του Βέλγου Λικ Τιμάν, από τους σπουδαιότερους εν ζωή ζωγράφους στον κόσμο, αλλά και του Μαουρίτσιο Κατελάν. Ολα αποτελούν ακριβή αντίγραφα, δημιουργημένα από τα στούντιο των καλλιτεχνών».
Τα τελευταία χρόνια η Heretic των Γιώργου Καρναβά και Κωνσταντίνου Κοντοβράκη μετράει επιτυχίες, από τον «Γιο της Σοφίας» που αναφέραμε παραπάνω μέχρι το βραβευμένο με Χρυσό Φοίνικα και υποψήφιο για Οσκαρ «Τρίγωνο της θλίψης» του Ρούμπεν Εστλουντ, στο οποίο ήταν συμπαραγωγός. Ποιο είναι το μυστικό της; «Το βασικό για εμάς είναι η εξωστρέφεια. Ταξιδέψαμε πάρα πολύ, δουλέψαμε και δουλεύουμε πάρα πολύ, προσπαθώντας να κάνουμε μόνο τις ταινίες που μας αρέσουν ανεξαρτήτως είδους. Εγώ π.χ. ήμουν την ίδια στιγμή εμπλεκόμενος στα «Μαγνητικά Πεδία» και στο «Inside», δύο ελληνικά ντεμπούτα εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους, το ένα με ελάχιστα χρήματα και το άλλο με εκατομμύρια και τον Γουίλεμ Νταφόε. Για εμένα αυτή είναι η ευτυχία του παραγωγού. Επίσης θέλαμε να φτιάξουμε ένα brand, να μην είμαστε μόνο ο Καρναβάς ή ο Κοντοβράκης, αλλά η Heretic με τη δική της ταυτότητα αναγνωρίσιμη στα πρότζεκτ που αναλαμβάνουμε».
Ως μέλος του εγχώριου κινηματογραφικού οικοσυστήματος, ρωτάμε τέλος τον Ελληνα παραγωγό κατά πόσο αυτό έχει βοηθηθεί τα τελευταία χρόνια με τη λειτουργία του Εθνικού Κέντρου Οπτικoακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας (ΕΚΟΜΕ) και των χρηματοδοτικών του κινήτρων. «Ξεκάθαρα όχι όσο θα μπορούσε. Είναι θέμα στρατηγικής, όχι μόνο χρηματοδότησης. Εχει υπολογιστεί πως η ελληνική ιδιωτική τηλεόραση, από ιδρύσεώς της, έχει ξοδέψει κοντά στο ένα δισ. ευρώ για την παραγωγή ταινιών και σειρών. Εχετε δει να δημιουργείται μια συγκεκριμένη “κουλτούρα” ή κάποιο σοβαρό εξαγώγιμο προϊόν; Να κάνουμε π.χ. δέκα σειρές που να πουληθούν στο εξωτερικό. Αυτό που φαίνεται και από το “Inside” είναι ότι με μια καλή ιδέα και ένα σωστό πρότζεκτ φέρνεις αποτελέσματα. Ελπίζουμε ότι θα κινητοποιήσει κόσμο κι εμείς έχουμε κάθε διάθεση να μοιραστούμε ανοιχτά την εμπειρία μας. Χρειαζόμαστε επειγόντως να στηθούν ελληνικά πρότζεκτ, είτε στην ελληνική είτε σε άλλη γλώσσα, που να κοιτούν προς το κοινό, να είναι φιλόδοξα και ταυτόχρονα να μας κινητοποιούν. Να κάνουμε θρίλερ, να κάνουμε καλό sci-fi, πράγματα που δεν τα ξέρουμε – όλο δράματα φτιάχνουμε. Κι εμείς σαν παραγωγοί να μεγαλώσουμε. Για εμένα το σπουδαιότερο επίτευγμά μου με το “Inside” είναι ότι έκανα μια ταινία που μόλις το 7% της ήρθε από την Ελλάδα και όλο το υπόλοιπο απέξω».
Το «Inside» κυκλοφορεί στις ελληνικές αίθουσες την προσεχή Πέμπτη 9 Μαρτίου.