Η Μαριλένα Παπαχριστοφόρου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Ελκει την καταγωγή της από Eλληνες της Αιγύπτου. Διδάσκει Κοινωνική Ανθρωπολογία και Λαογραφία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τελευταίο της βιβλίο «Ο εαυτός ως εργαλείο έρευνας – Εθνογραφία και επιτέλεση» (εκδ. Παπαζήση).
Ποια βιβλία έχετε αυτόν τον καιρό πλάι στο κρεβάτι σας;
Κυρίως βιβλία που δεν προλαβαίνω να διαβάσω μέσα στη μέρα…
Ποιος ήρωας/ηρωίδα λογοτεχνίας θα θέλατε να είστε και γιατί;
Κάποτε είχα ταυτιστεί με τη Λάλλα, την ηρωίδα του Λε Κλεζιό στην «Ερημο» – μια Τουαρέγκ έφηβη, χωρίς οικογένεια, μόνο με την ταυτότητα της νομαδικής καταγωγής της ουσιαστικά, που το σκάει από το πεπρωμένο της και ενηλικιώνεται.
Διοργανώνετε ένα δείπνο. Ποιους συγγραφείς καλείτε, ζώντες και τεθνεώτες;
Αυτή είναι μια απάντηση μεταβλητή στο χρόνο. Στα είκοσι τρία μου, αυτός θα ήταν ο Λε Κλεζιό χωρίς δεύτερη σκέψη – ταυτιζόμουν με τη γραφή του συνολικότερα. Στα τριάντα μου θα ήταν μάλλον ο Βιμ Βέντερς – και οι κινηματογραφιστές αφηγούνται. Σήμερα θα ξανακαλούσα τη Μιμίκα Κρανάκη και θα της έλεγα να φέρει και τους φίλους της από το «Ματαρόα», τον Καστοριάδη, και τον Ξενάκη ίσως (κι ας μοιάζει ασύνδετος) – θα μου άρεσε πολύ να τους ακούω να κουβεντιάζουν μεταξύ τους.
Ποιο ήταν το πιο ενδιαφέρον στοιχείο που μάθατε πρόσφατα χάρη στην ανάγνωση ενός βιβλίου;
Να γελώ με συγκλονιστικά ιστορικά γεγονότα, όπως αυτά που πλαισιώνουν την ελαφρά πλοκή του «Εκατοντάχρονου που πήδηξε από το παράθυρο και εξαφανίστηκε».
Ποιο κλασικό βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα πρώτη φορά;
Διαβάζω συγγραφείς, όχι βιβλία. Αλλωστε το «κλασικό» μπορεί να βρίσκεται εντελώς έξω από το οπτικό μας πεδίο τη μία στιγμή και την άλλη όχι, ή μπορεί να του αναγνωρίζουμε εμείς μια τέτοια δυναμική, ανάλογα με τη σχετική μας θέση. Είναι ζήτημα ορισμού λοιπόν: κάθε εποχή εντοπίζει τις δικές της διαχρονικές νοηματοδοτήσεις στο έργο των προηγούμενων…
Και ποιο είναι το βιβλίο που έχετε διαβάσει τις περισσότερες φορές;
Επιστρέφω σε πολλά κείμενα προκειμένου να ανατροφοδοτήσω τις παραδόσεις μου – με όρους ψυχαγωγικούς, μόνο ποίηση: αγαπώ πολύ τον Καβάφη, τον Ρίτσο στους μονολόγους του, τον Σεφέρη, τον Γιώργο Γώτη.
«Η εθνογραφική έρευνα πεδίου είναι μια βαθιά ανθρώπινη εμπειρία», γράφετε. Πώς το εννοείτε;
Είναι η στιγμή που έρχεσαι στη θέση του «άλλου» προκειμένου να τον κατανοήσεις – και μαζί με τον κόσμο του ανακαλύπτεις και όψεις του εαυτού σου. Η εθνογραφική έρευνα πεδίου μπορεί να είναι μια περιοχή σύγκλισης πολλών διαφορετικών, και φαινομενικά αταίριαστων συχνά, επιστημολογικών οπτικών και πρακτικών: ωφελείται από την παρατήρηση και τον αυτοσχεδιασμό στην πράξη, από την απόσταση και τον αναστοχασμό στην ανάλυση των γεγονότων.
Ποιο πεδίο ήταν το πιο ενδιαφέρον από όσα βρεθήκατε ως εθνογράφος ερευνήτρια; Και γιατί;
Δεν είναι κάποιο «πεδίο» ειδικά, αλλά το βλέμμα του κοινωνικού επιστήμονα: για έναν ανθρωπολόγο το πεδίο είναι παντού – και οι τρόποι των ανθρώπων αναπόδραστα ενδιαφέροντες!
Εχετε σκεφθεί να γράψετε λογοτεχνία;
Προς το παρόν όχι. Ενδιαφέρομαι σταθερά για πιθανές απαντήσεις στις πολλές απορίες μου και όχι τόσο να εκφράσω τα συναισθήματα ή το φαντασιακό μου μέσα από το γράψιμο. Αλλωστε, ως γραφή, η εθνογραφία είναι ήδη πεδίο έκφρασης για πολλούς από εμάς.