Τα γκρίζα μαλλιά, η ξερακιανή όψη, οι ρυτίδες χαραγμένες στο πρόσωπo δεν έχουν καμία σχέση με το γλυκό, φωτεινό βλέμμα της Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη που κάθεται απέναντί μου. Μου δείχνει με ενθουσιασμό τις φωτογραφίες από τα γυρίσματα της «Φόνισσας» του Παπαδιαμάντη που σκηνοθετεί η σκηνογράφος και ενδυματολόγος Εύα Νάθενα. Αλλη μια μεταμόρφωση της πρωταγωνίστριας που η διαδρομή της από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 χαρακτηρίζεται από επαγγελματισμό, σκληρή δουλειά και διαρκή εξέλιξη. Και τσαλάκωμα της εικόνας της από τα πρώτα χρόνια της καριέρας της. Τώρα για τον ρόλο της Φραγκογιαννούς.
Την είδαμε ως Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση στην «Αγάπη παράνομη», βασισμένη στο ομώνυμο διήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, καθώς και στο «Φλόγα και άνεμος», στον ρόλο της Κυβέλης. Τον Μάιο θα τη δούμε στην περφόρμανς «Don’t look back» του Γιάννη Χουβαρδά που θα παιχτεί στην Ελευσίνα. Μεσολαβεί, στις 21 Μαρτίου, η παράσταση «Οι ποιητές μας τραγουδούν» στο Μέγαρο Μουσικής. Η Παγκόσμια Ημέρας Ποίησης στάθηκε αφορμή να ξανασυναντηθούν με τον Μανώλη Μητσιά επιχειρώντας ένα μουσικό ταξίδι με έργα σπουδαίων Ελλήνων ποιητών και στιχουργών μελοποιημένα από κορυφαίους συνθέτες.
Στο ήσυχο καφέ που συναντηθήκαμε, η Καραμπέτη θυμήθηκε την πρώτη συνεργασία της με τον δημοφιλή τραγουδιστή το 2016. Την είδε στην «Οπερα της πεντάρας» και λίγους μήνες μετά της πρότεινε να συμπράξουν στο αφιέρωμα για τον Νίκο Γκάτσο. Είδε κι έπαθε να την καταφέρει να μην περιοριστεί στην αφήγηση, αλλά και να τραγουδήσει. «Παρότι γαλουχήθηκα με τραγούδια των ποιητών, όπως όλη η γενιά, ήταν δύσκολο να τραγουδήσω σε συναυλία», λέει στην «Κ». «Στις πρόβες ο Μανώλης και οι μουσικοί με πίεσαν να πω έστω τη “Χοντρομπαλού” του Σταύρου Ξαρχάκου, που είχε πρωτοτραγουδήσει η Δέσπω Διαμαντίδου. Δειλά δειλά, το είπα». Ακολούθησαν συναυλίες στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, στο Ηρώδειο και τώρα στο Μέγαρο, όπου συναντιούνται σε ένα πρόγραμμα με ποιήματα και στίχους των Αναγνωστάκη, Γκάτσου, Ελύτη, Καβάφη, Καββαδία, Λειβαδίτη, Ρίτσου. «Πάντα έχω αγωνία μήπως δεν πατήσω καλά στη νότα ή δεν μπω στον κόσμο του τραγουδιού», ομολογεί η ηθοποιός.
Μετά το Μέγαρο Μουσικής θα αφοσιωθεί στο «Μην κοιτάς πίσω» που έγραψε ο Γιάννης Χουβαρδάς με θέμα την απώλεια. Αξονας είναι ο μύθος του Ορφέα και της Ευρυδίκης. Η περφόρμανς θα παίζεται δύο φορές κάθε βράδυ για δέκα μέρες, με 35 θεατές κάθε φορά, στο Παλαιό Ελαιοτριβείο της Ελευσίνας, που διαμορφώνεται σε παλιό ξενοδοχείο. «Διάφορα ζευγάρια υποδύονται τον Ορφέα και την Ευρυδίκη – μεταξύ αυτών οι Πηνελόπη Τσιλίκα, Στεφανία Γουλιώτη, Αποστόλης Τότσικας και σε μεγαλύτερες ηλικίες εγώ, ο Παντελής Παπαδόπουλος, η Ράνια Οικονομίδου, φτάνοντας μέχρι τον αγαπητό σε όλους μας, τον Γιάννη Βογιατζή». Ο Χουβαρδάς τού έγραψε ξεχωριστή σκηνή αφιερωμένη στη Βασιλική, την αγαπημένη σύζυγο που έχασε ο 96χρονος ηθοποιός. «Θα παίξει ένα κομμάτι της δικής του απώλειας», λέει η Καραμπέτη. Στην παράσταση υπάρχει έντονα το στοιχείο της αντιπαράθεσης, όπως στις σχέσεις. Στο τέλος όλοι βγαίνουν στο προαύλιο, όπου στήνεται ένα σύγχρονο γλέντι. «Είναι μια τοιχογραφία της ελληνικής κοινωνίας με όλη την παθογένειά της».
«Συντηρούμασταν από τις φτωχές μας οικογένειες, κάνοντας δουλειές του ποδαριού για να επιβιώσουμε. Μου έτυχαν στιγμές που δεν είχα 100 δραχμές να φάω».
Η τραγωδία στα Τέμπη
Η συζήτηση στρέφεται στην τραγωδία στα Τέμπη. «Οι στιγμές πένθους που ερμηνεύεις στο θέατρο με τίποτα δεν πλησιάζουν τις πραγματικές διαστάσεις αυτού του συλλογικού τραύματος, το φρικτό γεγονός της σιδηροδρομικής τραγωδίας», λέει η ηθοποιός με θυμό. Γνωρίζει άλλωστε καλά αυτό το τρένο, που συχνά χρησιμοποιούσε για τη μετακίνησή της σε περιοδείες. «Επειδή φοβάμαι τα αεροπλάνα, έπαιρνα η ανόητη τη γραμμή Intercity πιστεύοντας ότι είναι το ασφαλέστερο μέσο. Πόσο λάθος», λέει αγανακτισμένη, σχολιάζοντας με κατανόηση το αγρίεμα της κοινωνίας. «Εκτός από το αίσθημα της μεγάλης καταστροφής και της απώλειας, βγήκε στην επιφάνεια ό,τι χαρακτηρίζει όλες τις εξουσίες στο ελληνικό κράτος. Αποκαλύφθηκε ότι στον βωμό του κέρδους θυσιάζεται η ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής. Κάθε μέρα εξαντλείσαι από τις αθλιότητες που έρχονται στο φως. Ολες οι μεγάλες τραγωδίες της πρόσφατης ιστορίας μας προκάλεσαν συλλογικά τραύματα που παραμένουν νωπά μέσα μας. Από τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης που εξαθλίωσε τον κοινωνικό ιστό, καταπάτησε κεκτημένα δικαιώματα, διέψευσε προσδοκίες, δεν συνήλθαμε. Και όταν είδαμε χαραμάδα φωτός, απλώθηκε σαν κακό η πανδημία παίρνοντας ζωές, χτυπώντας την ψυχοσύνθεσή μας. Η διαχείριση και η αντιμετώπιση των κρίσεων από τις κυβερνήσεις είναι κατώτερες των περιστάσεων. Και τώρα η φρίκη. Ολη η κοινωνία νιώθει σαν να ήταν στη μοιραία αμαξοστοιχία».
«Η γενιά μου»
Παθιασμένα μιλάει η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και για υποβάθμιση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. «Ανήκω στη γενιά της Μεταπολίτευσης, που ξεκινήσαμε με ορμή να χτίσουμε έναν καλύτερο κόσμο. Η διάψευση με κάνει να πενθώ για τη γενιά μου, να θλίβομαι και να οργίζομαι για όσους μπήκαν στα πράγματα προδίδοντας τον εφηβικό τους εαυτό. Η νεότερη γενιά διεκδικεί και υπερασπίζεται με ορμή το μέλλον της, απέναντι σε μια πατρίδα που συνεχώς την απαξιώνει».
Δυσκολίες βίωσε και στο δικό της ξεκίνημα, όταν ήρθε από τη Θεσσαλονίκη. «Οσοι επανδρώσαμε το Ανοιχτό Θέατρο, συντηρούμασταν από τις φτωχές μας οικογένειες, κάνοντας δουλειές του ποδαριού για να επιβιώσουμε. Μου έτυχαν στιγμές που δεν είχα 100 δραχμές να φάω. Δεν ήμουν η μόνη. Δούλεψα σερβιτόρα σε μπαράκι, μπέιμπι σίτερ, έκανα ιδιαίτερα μαθηματικών. Είχα όμως την ευλογία να είμαι δίπλα στον δάσκαλο και μέντορά μου, τον Γιώργο Μιχαηλίδη, σε ένα υπόγειο, δίπλα στα μπιλιαρδάδικα, που το έκανε θέατρο. Εκεί έχτισε μια μυθολογία με έργα των Σαίξπηρ, Τσέχωφ, Στρίντμπεργκ, Μπρεχτ κ.ά. Ηθελε τα σκηνικά να υπηρετούν το έργο, τα κοστούμια να είναι μεταξωτά κι όχι τσίτια, γιατί λάτρευε τη ζωγραφική και ήθελε οι εικόνες να παραπέμπουν σε πίνακες. Ολοι μοιραζόμασταν ίσα τις εισπράξεις, ανεξαρτήτως του ρόλου που παίζαμε, ηλικίας και ιεραρχίας. Και σήμερα υπάρχουν παιδιά με όραμα, τόλμη, φαντασία, που θέλουν να φέρουν την επανάσταση στο θέατρο».
«Θυμώνω με τη δικτατορία της εικόνας»
Παραφράζοντας τα λόγια του Ρίτσου για τους ποιητές, λέει ότι «οι καλλιτέχνες είμαστε απαρηγόρητοι παρηγορητές από σκηνής». Αναφέρει ότι πολλοί υπηρετούν την τέχνη με αυταπάρνηση, «δεν πληρώνονται, δεν μπορούν να κοιτάξουν τα παιδιά τους, να φροντίσουν τους γονείς τους. Θεωρούμε κανονικότητα την ανασφάλεια. Οταν ήρθε στην Ελλάδα ο Ντίμιτερ Γκότσεφ, είπε “ντρέπομαι” σαν άκουσε τους μισθούς των ηθοποιών. Ο φίλος μου ο Μηνάς Χατζησάββας αγωνιζόταν για τους νέους ηθοποιούς και θύμωνε όταν άκουγε να τους λένε: “Σιωπή εσύ, είσαι νέος. Και ζητάς να πληρωθείς;”. Και ναι, θαυμάζω αυτά τα παιδιά για τις πορείες που κάνουν, τις καταλήψεις, τις δημόσιες διαμαρτυρίες».
Θεωρεί ότι έχουν κάτι πολύ ψυχρό οι αριθμοί, αλλά «είναι κοινωνική αναγκαιότητα η ποσόστωση στο θέατρο παγκοσμίως. Καιρός ήταν να γίνουν συζητήσεις. Είμαστε πολύ ικανές ως φύλο, το θέμα είναι να μας δοθεί η ευκαιρία από το ανδρικό κατεστημένο». Τώρα ήρθε η εποχή να μιλήσουμε για πολλά. Για το #MeToo και όσους αναρωτιούνται «γιατί τώρα», απαντάει: «Τώρα ήταν η στιγμή της ωριμότητας. Τα δύο φύλα είμαστε συνοδοιπόροι, σύντροφοι, εραστές, οικογενειάρχες, δεν μπορεί ο άνδρας χωρίς τη γυναίκα, η γυναίκα χωρίς τον άνδρα. Γιατί αυτός ο πόλεμος;».
Η νεότητα είναι υπέροχη αλλά υπάρχει και η υπέροχη ωριμότητα – γιατί θέλουμε να το αγνοήσουμε;».
Βίωσε ανταγωνισμό σε σχέσεις. «Δεν είχαν την ωριμότητα που πίστευα. Στην αρχή ήταν εξαιρετικά, αλλά στην πορεία τα πράγματα άλλαξαν. Ομως υπήρχαν και άνθρωποι που στάθηκαν δίπλα μου κι εγώ δίπλα τους με τρόπο ισότιμο και με απόλυτο σεβασμό». Η Καρυοφυλλιά θυμώνει με την ομοφοβία, την ξενοφοβία, κάθε αποκλεισμό, με τη δικτατορία της εικόνας, την επιρροή των influencers, των followers, ότι «στεκόμαστε στο αν είναι αρεστός ή αρεστή στο κοινό και πόσο πουλάει ένα πρόσωπο, αντί να επικεντρωθούμε στην καλλιτεχνική του ικανότητα». Τη ρωτάω για τον ηλιακό αποκλεισμό των γυναικών μετά τα 50 στο Χόλιγουντ. Η ίδια είναι 64 χρόνων. «Οταν είσαι 60 χρόνων, δεν μπορείς να θέλεις να παίζεις την 25άρα. Το Χόλιγουντ στηρίζεται στην ομορφιά και στη νεότητα. Τα παλιά άλογα παροπλίζονται. Η νεότητα είναι υπέροχη αλλά υπάρχει και η υπέροχη ωριμότητα – γιατί θέλουμε να το αγνοήσουμε;».
Στη διαδρομή της καριέρας της έχασε την υγεία και την ηρεμία της. «Δούλευα πολλές ώρες με αυτοθυσία σε παγωμένα θέατρα όπου χτυπιόμουν, ιδροκοπούσα στη σκηνή και έπειτα κρύωνα στους παγωμένους διαδρόμους. Τραυμάτιζα γόνατα και αρθρώσεις, τις φωνητικές χορδές σε τρίμηνες περιοδείες παίζοντας έξι παραστάσεις τραγωδίας την εβδομάδα. Εκανα ενέσεις κορτιζόνης, έπαιζα, όπως και άλλοι ηθοποιοί, με 39 πυρετό, κολλούσε ο ένας συνάδελφος τον άλλον με τα φιλιά στο στόμα. Υπάρχει συνάδελφος που έχασε το νεφρό του όταν χτύπησε για την ανάγκη μιας σκηνής που δεν ήταν χορογραφημένη. Δεν είμαστε από ατσάλι, αλλά μαλακοί ιστοί με οστά».
Στην εποχή της πολιτικής ορθότητας θεωρεί «ανεπίτρεπτη πια την ερώτηση στη γυναίκα “γιατί δεν έκανε παιδιά”. Από δω και πέρα δεν δέχομαι τέτοιες ερωτήσεις. Πρόσφατα η Τζένιφερ Ανιστον μίλησε για τις εξωσωματικές που έκανε, απαντώντας σε όσους την επέκριναν ότι έχασε τον Μπραντ Πιτ επειδή δεν ήθελε να χαλάσει το σώμα της κάνοντας παιδιά. Δεν έχει δικαίωμα μια γυναίκα να μη θέλει παιδιά ή να μην μπορεί; Γιατί δεν ρωτούν έναν άνδρα;».