«Βεβαίως, αφορμή του αφιερώματός μας στη Μαρία Κάλλας είναι η επέτειος των 100 χρόνων από τη γέννησή της. Για μένα όμως η Κάλλας ήταν και παραμένει μια ζωντανή παρουσία τόσο για το λυρικό θέατρο όσο και για την Εθνική Λυρική Σκηνή. Η συμβολή της στην όπερα του 20ού και του 21ου αιώνα είναι αδιαμφισβήτητη, όπως και η επίδρασή της στην ανανέωση της οπερατικής γραφής, αναδεικνύοντας με την ερμηνεία της τη σημασία της δραματικής διάστασης των έργων της όπερας», λέει στην «Κ» ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ Γιώργος Κουμεντάκης.
Αφορμή της συνομιλίας μας είναι η ανακοίνωση των επετειακών εκδηλώσεων για την Divina, στο πλαίσιο του έτους UNESCO «Μαρία Κάλλας 2023» του ΥΠΠΟΑ. Από τον Απρίλιο έως και τον Δεκέμβριο του έτους η ΕΛΣ θα παρουσιάσει τη «Μήδεια» του Κερουμπίνι, μια εικαστική εγκατάσταση στο φουαγέ, ένα γκαλά όπερας στο Ηρώδειο, μια έκθεση στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, ένα ντοκιμαντέρ για τα άγνωστα πρώτα χρόνια της Ελληνίδας ντίβας, ένα βίντεο-ρεσιτάλ αφιερωμένο στο «πρώτο της ρεπερτόριο», ενώ επιπλέον θα πραγματοποιήσει εκπαιδευτικό εργαστήριο μαζί με το DmLab του Πολυτεχνείου Κρήτης. Την καλλιτεχνική επιμέλεια του αφιερώματος έχει ο κ. Κουμεντάκης.
«Το πρόγραμμά μας έχει σκοπό φυσικά να τιμήσει την Ελληνίδα υψίφωνο που ξεκινώντας από ετούτη τη χώρα έκανε διάσημη την Ελλάδα στον πλανήτη. Ομως η μεγάλη μας έγνοια εξαρχής ήταν να βρούμε τρόπο για να απευθυνθούμε στους μαθητές των σχολείων, στους εφήβους, στους νέους», διευκρινίζει. «Η νέα γενιά γνωρίζει το όνομα της Κάλλας, αλλά ξέρει το τεράστιο αποτύπωμα που άφησε στην τέχνη της; Για να τη συστήσουμε λοιπόν στο νεανικό κοινό, επιλέξαμε δράσεις που αναπτύσσονται με σύγχρονα μέσα, εικαστικές εγκαταστάσεις και διαδραστικές περφόρμανς, χωρίς βεβαίως να αμελούμε τη μουσική, με μια νέα, μεγάλη συμπαραγωγή όπως είναι η “Μήδεια” και το γκαλά όπερας στο Ηρώδειο».
Για τον καλλιτεχνικό διευθυντή της ΕΛΣ, ένα από σημαντικότερα έργα υποδομής που πραγματοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια στον οργανισμό είναι η ανάπτυξη και στελέχωση του Ιστορικού Αρχείου. Οι δωρεές έχουν αυξηθεί και το περιεχόμενό τους που καταλήγει στο Αρχείο και στη Μουσική Βιβλιοθήκη της ΕΛΣ ψηφιοποιείται και καταλογογραφείται άμεσα, έτσι ώστε να είναι προσβάσιμο στους ερευνητές και στους καλλιτέχνες.
«Μεγάλη μας έγνοια εξαρχής ήταν να βρούμε τρόπο για να απευθυνθούμε στους μαθητές των σχολείων, στους εφήβους, στους νέους», λέει ο Γ. Κουμεντάκης.
Πολύτιμο υλικό
Φέτος, και στο πλαίσιο του αφιερώματος, θα δούμε για πρώτη φορά μέρος αυτού του πολύτιμου υλικού, καθώς θα παρουσιαστούν σημαντικές αρχειακές προσκτήσεις. Πρόσφατα ο συλλέκτης Δημήτρης Πυρομάλλης δώρισε στο Αρχείο την πλούσια συλλογή του για τη Μαρία Κάλλας, η οποία αποτελείται από χιλιάδες αντικείμενα και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ηχογραφήσεις, σπάνιες εκδόσεις, έγγραφα, φωτογραφίες, προσωπικά αντικείμενα κ.ά. Επίσης, η ΕΛΣ απέκτησε πρόσφατα το φωτογραφικό αρχείο του Κλεισθένη, το οποίο περιλαμβάνει σπάνιο φωτογραφικό υλικό από τις εμφανίσεις της ντίβας στην Ελλάδα, καθώς και το αρχείο του αρχιμουσικού Λεωνίδα Ζώρα, ο οποίος είχε διευθύνει την Κάλλας στις πρώτες της παραστάσεις στη Λυρική, αλλά και του δημοσιογράφου και διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών τη δεκαετία του ’50 Αχιλλέα Μαμάκη, ο οποίος προσκάλεσε την ντίβα να δώσει το ρεσιτάλ το 1957 στο Ηρώδειο. Επιπλέον, το ΜΙΕΤ-ΕΛΙΑ έχει παραχωρήσει στην ΕΛΣ αρχειακό υλικό από το Αρχείο Παξινού – Μινωτή.
Σε αυτά τα ντοκουμέντα και τεκμήρια βασίζονται οι δράσεις του «Unboxing Callas», δηλαδή ένα μέρος της πολυμορφικής εγκατάστασης «Από την Κάλλας στη Μήδεια» που θα παρουσιάζει αρχειακό υλικό σχετικό με την παραγωγή της όπερας με τη Μαρία Κάλλας στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου το 1961, καθώς και υλικό από τις παρουσιάσεις της παράστασης στο Ντάλας, στο Λονδίνο και στο Μιλάνο. Μια αρχειακή εξερεύνηση στη συλλογή Πυρομάλλη και στο αρχείο της ΕΛΣ θα αποτελέσει τη βάση της έκθεσης στον 2ο όροφο της ΕΒΕ που ξεκινάει τον Νοέμβριο.
Οι εκδηλώσεις ολοκληρώνονται στις 2 Δεκεμβρίου, ημέρα που συμπληρώνονται τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Κάλλας. Τότε θα γίνει η πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ του Βασίλη Λούρα –συμπαραγωγή της ΕΛΣ με την εταιρεία παραγωγής ESCAPE–, που εστιάζει στα χρόνια κατά τα οποία έλαβε την καλλιτεχνική της μόρφωση και ερμήνευσε τους πρώτους της ρόλους στη Λυρική Σκηνή (1937-1945), καθώς επίσης και στις τρεις μεταγενέστερες εμφανίσεις της στο Ηρώδειο (1957) με το Φεστιβάλ Αθηνών και στην Επίδαυρο (1960-1961) με την ΕΛΣ.