Το επόμενο Σάββατο, 6 Μαΐου, το τηλεοπτικό κοινό ολόκληρου του πλανήτη θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει την εξαιρετική ομορφιά της φωνής της σοπράνο Πρίτι Γέντε. Οπως ανακοινώθηκε από το Παλάτι του Μπάκιγχαμ, η συμπαθέστατη Νοτιοαφρικανή λυρική κολορατούρα θα συμμετάσχει στo μoυσικό πρόγραμμα της στέψης του βασιλιά Καρόλου Γ΄, μαζί με διάσημους σολίστες και διακεκριμένους Βρετανούς συνθέτες, όπως ο Αντριου Λόιντ Βέμπερ. O βασιλιάς Κάρολος, λάτρης και γνώστης της μουσικής, ξέρει ότι τα τελευταία χρόνια η Γέντε κατέκτησε κορυφαία θέση στο οπερατικό στερέωμα, με επιτυχέστατα ντεμπούτα στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του κόσμου: τη Μετροπόλιταν Οπερα, τη Σκάλα του Μιλάνου, το Κόβεντ Γκάρντεν, το Τεάτρο Ρεάλ της Μαδρίτης, το Λισέου της Βαρκελώνης και τις κρατικές όπερες της Βιέννης, του Παρισιού, του Βερολίνου και του Μονάχου.
Την πρωτοσυνάντησα στη Νάπολη το καλοκαίρι του 2021, μία μέρα πριν από το σόλο ρεσιτάλ της στο θρυλικό Τεάτρο Σαν Κάρλο. Η εξωστρεφής, φωτεινή και εγκάρδια προσωπικότητά της με έκανε να τη συμπαθήσω αμέσως και γι’ αυτό η χαρμόσυνη είδηση της συμμετοχής της στη στέψη με χαροποίησε ιδιαίτερα. Μην ξεχνάμε ότι η παρόμοια εμφάνιση της Κίρι Τε Κανάουα στους βασιλικούς γάμους το 1981 εκσφενδόνισε στα ύψη την ήδη αξιόλογη καριέρα της.
Πρόσφατα βρεθήκαμε ξανά με τη Γέντε στη Μαδρίτη για την ανακοίνωση νέου φεστιβάλ στο Καπ Ροκάτ της Μαγιόρκας (στο οποίο θα συμμετάσχει τον Αύγουστο) και με πληροφόρησε ότι βρισκόταν στη Βιέννη όταν έμαθε το νέο από τον μάνατζέρ της, και φυσικά έμεινε άφωνη. «Αλλά και πολύ χαρούμενη, γιατί θυμήθηκα μια εξαιρετική συνάντηση με τον μεγαλειότατο στον Πύργο του Ουίνδσορ στην 75η επέτειο της Βασιλικής Φιλαρμονικής Ορχήστρας. Ξέρω ότι είχα το προνόμιο να βιώσω καθοριστικές εμπειρίες και στιγμές που άλλαξαν την πορεία της ζωής μου. Ομως αυτή η στιγμή θα είναι, και θα παραμείνει, καταλυτική εμπειρία που θα σημαδέψει την υπόλοιπη ζωή μου – και όχι μόνο τη δική μου, αλλά και μιας ολόκληρης γενιάς συμπατριωτών συναδέλφων μου τώρα και στο μέλλον».
Η ομορφιά της φωνής της Γέντε, λαμπερή και «τρομώδης», συνδυάζεται με φωτεινή σκηνική παρουσία που εκπέμπει χαρά για το «Δώρο» (έτσι αναφέρεται στη φωνή της) που της έδωσε ο Θεός. Αυτή η χαρά κάνει τα πάντα να μοιάζουν αβίαστα, χωρίς καμία αίσθηση προσπάθειας ή τρακ.
Σχολείο, ένα χωράφι
Κι όμως, η πορεία της προς την κορυφή ήταν δύσκολη και ασυνήθιστη. Γεννήθηκε σε ένα μικρό, απομακρυσμένο χωριό, το Πιέτ Ρετίφ (Piet Retief), στην ανατολική επαρχία Μπουμαλάνκα της Νότιας Αφρικής, αποκομμένο από αστικά κέντρα και οποιαδήποτε μορφή τέχνης. Υπήρχε όμως πάντα μουσική, κυρίως εκκλησιαστικοί ύμνοι που τραγουδιόνταν καθημερινά στο οικογενειακό τραπέζι χάρη στη γιαγιά της. Η Πρίτι ήταν το μεγαλύτερο από τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας, με πατέρα οδηγό ταξί και μητέρα δασκάλα. Στο πρώτο της σχολείο, «ένα χωράφι όπου τα παιδιά κάθονταν χάμω, φυσικά δεν υπήρχε μουσική εκπαίδευση και δεν ήξερα καν την ύπαρξη ενός μουσικού οργάνου που ονομάζεται πιάνο. Ομως, στον δρόμο για το σχολείο, η γιαγιά μού μάθαινε να τραγουδώ μουσική γκόσπελ».
Ακόμη και τώρα αναπολεί την απλότητα της ζωής στην αφρικανική ύπαιθρο και την αίσθηση ότι ανήκε σε μια σφιχτοδεμένη κοινότητα. «Στο χωριό μου, αν είχες δύο μήλα, το δεύτερο προοριζόταν για κάποιον άλλο. Μου λείπει αυτή η ζωή, και όποτε το επιτρέπει η καριέρα μου επιστρέφω στο χωριό μου». (Εκεί πέρασε όλη την περίοδο της πανδημίας – επιβεβλημένης απραξίας.) «Ακόμη και σήμερα, τις μέρες που τραγουδώ, ηρεμώ μαγειρεύοντας με καρυκεύματα, με μυρωδιές της πατρίδας μου».
Στο χωριό μου, αν είχες δύο μήλα, το δεύτερο προοριζόταν για κάποιον άλλο. Μου λείπει αυτή η ζωή.
Η πρώτη επαφή
Ηταν ήδη δεκαέξι ετών όταν πρωτοάκουσε οπερατική μουσική –το «Ντουέτο των λουλουδιών» από τη «Λαμέ» του Ντελίμπ–, σε μια ραδιοφωνική ρεκλάμα των Βρετανικών Αερογραμμών, «και θαμπώθηκα από χαρά αλλά και απορία. Πώς μπορεί η ανθρώπινη φωνή να παράγει τέτοιους υπέροχους ήχους; Αυτό το ντουέτο ήταν τόσο απερίγραπτα όμορφο που είπα στον εαυτό μου ότι θα ήθελα κι εγώ να νιώσω αυτή τη χαρά». Η δασκάλα τής εξήγησε ότι πρόκειται για μια τέχνη που λέγεται όπερα και η μαθήτρια αμέσως ζήτησε να μάθει να τραγουδάει έτσι – παρότι στο σχολείο δεν υπήρχε πιάνο και το κοντινότερο θέατρο όπερας ήταν χιλιόμετρα μακριά. Ομως, ευτυχώς, από το 2001 η κυβέρνηση συμπεριέλαβε την όπερα μέσα στην ύλη της μουσικής διδασκαλίας στα σχολεία και το πρώτο οπερατικό κομμάτι που έμαθε και τραγούδησε ήταν –τι άλλο;– το αγαπημένο της «Ντουέτο των λουλουδιών». «Επιτέλους, μπορούσα να βιώσω μέσα στο σώμα μου τη χαρά που με είχε πλημμυρίσει στο πρώτο άκουσμα αυτού του ντουέτου και να τη μοιραστώ με τους γύρω μου – απαραίτητη προϋπόθεση για μένα».
Σύντομα άρχισε να εκπροσωπεί την επαρχία της σε εθνικούς φωνητικούς διαγωνισμούς και τη δεύτερη χρονιά κέρδισε σ’ έναν από αυτούς το βραβείο για σοπράνο – διαβατήριο για το Εθνικό Μουσικό Κολέγιο στο Κέιπ Τάουν, όπου σπούδασε μουσική αρχίζοντας «από το μηδέν». Μετά την αποφοίτησή της, με έπαινο, συνειδητοποίησε ότι το μέλλον της ήταν στην Ευρώπη και ότι το μόνο πράγμα που εμπόδιζε τους ταλαντούχους Νοτιοαφρικανούς συναδέλφους της να λάμψουν στον διεθνή στίβο ήταν οι οικονομικές δυσκολίες. Ετσι σκέφθηκε ότι, αν δήλωνε συμμετοχή σε όλους τους μεγάλους διεθνείς διαγωνισμούς με μόνη απαίτηση ένα εισιτήριο με επιστροφή, αυτό θα ισοδυναμούσε με δεκάδες οντισιόν. Συμμετείχε στον «Μπελβεντέρε» στη Βιέννη το 2009, στον «Βιντσέντσο Μπελίνι» το 2010 και στα «Oπεράλια» του Πλάσιντο Ντομίνγκο το 2011. Κέρδισε σε όλους!
Μου φαινόταν απίστευτο πώς ένας κόσμος τόσο όμορφος όσο αυτός της μουσικής ήταν γεμάτος από τόσους τοξικούς ανθρώπους…
Ακολούθησαν δύο χρόνια σπουδών στην Ακαδημία Νέων Τραγουδιστών της Σκάλας του Μιλάνου όπου, χάρη στη διάσημη υψίφωνο Μιρέλα Φρένι, ανακάλυψε την πραγματική φύση της φωνής της και κατευθύνθηκε προς το ρεπερτόριο του μπελκάντο (η καθαρόαιμη ιταλική όπερα). Ομως πέρασε δύσκολες μέρες στην ακαδημία. «Μου φαινόταν απίστευτο πώς ένας κόσμος τόσο όμορφος όσο αυτός της μουσικής ήταν γεμάτος από τόσους τοξικούς ανθρώπους… Ηρθα από τη Νότιο Αφρική με ανοιχτή καρδιά, έτοιμη και πρόθυμη να μάθω, να σπουδάσω. Ομως έφθασα στο σημείο να θέλω να τα παρατήσω και να γυρίσω σπίτι μου. Και την ημέρα που πήρα αυτή την απόφαση, καθόμουν στα σκαλιά του θεάτρου κλαίγοντας.
Ξαφνικά πέρασε μπροστά μου ο Ηλίας (σ.σ. Τζεμπετονίδης, τότε διευθυντής διανομών της Σκάλας του Μιλάνου, πριν από τη θητεία του ως καλλιτεχνικού διευθυντή της Οπερας του Παρισιού και τώρα του Τεάτρο Σαν Κάρλο της Νάπολης) και με ρώτησε “Τι κάνεις εδώ, Πρίτι, σ’ αυτή την κατάσταση;”. “Θέλω να παρατήσω τα πάντα, να πάω σπίτι μου”, απάντησα. “Ελα στο γραφείο μου”, είπε, παρότι ήταν το τέλος της ημέρας και πήγαινε σπίτι του. Στον τοίχο του γραφείου του μου έδειξε μια σειρά από αφίσες της Μαρίας Κάλλας, για την οποία έχει πάθος, ως Λουτσία, Νόρμα, Αννα Μπολένα, Τόσκα, Ιμογένη, και μου είπε: “Ξέρεις, μια μέρα κι εσύ θα τραγουδήσεις αυτούς τους ρόλους”. Πρέπει να είδε κάτι σε μένα που δεν ήταν ακόμη προφανές σε όλους. Είναι ένας από τους δύο ανθρώπους που με καθοδήγησαν και με διαμόρφωσαν καλλιτεχνικά, και χάρη στον οποίο είμαι τώρα αυτό που είμαι». (Σύμφωνα με τον Ηλία Τζεμπετονίδη, είδε «ένα διαμάντι που δεν είχε ακόμη κοπεί και γυαλιστεί, αλλά ήδη έλαμπε κάτω από την επιφάνεια».)
Ο Τζεμπετονίδης τη σύστησε στη Μαρκέλα Ντέβια, κορυφαία πρώην ερμηνεύτρια του μπελκάντο, και η Γέντε έμαθε να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό της, αγάπησε ξανά το τραγούδι και ανακάλυψε την πραγματική της φωνή. Οπως της είχε εξηγήσει και ο Αντζελο Γκομπάτο, δάσκαλός της στη Μουσική Ακαδημία στη Νότιο Αφρική, «κανένας δεν είναι τέλειος. Η ουσία είναι να βρεις την αλήθεια σε κάθε ρόλο και σε κάθε όπερα και να μας την πεις. Αν αυτό το καταλάβεις και μπορείς να το κάνεις, βρίσκεσαι στον σωστό δρόμο και θα πετύχεις. Γιατί αυτό ψάχνει το κοινό, και σ’ αυτό το μυστηριώδες μείγμα της αλήθειας του ρόλου με τη δική σου αλήθεια ανταποκρίνεται. Στην καθημερινή ζωή μπορείς να προσποιηθείς οτιδήποτε. Αλλά τη στιγμή που βγαίνεις στη σκηνή δεν μπορείς να κρυφτείς ή να κρύψεις τίποτα. Είσαι γυμνή. Γιατί μέσα από τη φωνή σου εκφράζεται όλο σου το είναι, όλη σου η αλήθεια. Εκείνη τη στιγμή όλοι ξέρουν ακριβώς πια είσαι».
Θαυμασμός για την Κάλλας
Οταν η Γέντε τραγούδησε την Τραβιάτα στο Παλέρμο, ένας παλαίμαχος δημοσιογράφος, που είχε δει αυτή την όπερα με την Κάλλας, την πλησίασε και της είπε: «Μετά τη Μαρία δεν έχω ξαναδεί κάτι τόσο ειλικρινές, τόσο βαθύ και αληθινό όσο αυτό που φέρατε εσείς στον ρόλο». «Οπως φαντάζεστε, αυτό σήμαινε τα πάντα για μένα, γιατί μόνο από εκείνην αντλώ την έμπνευσή μου. Ποτέ μου δεν είχα είδωλα, γιατί όλοι οι καλλιτέχνες έχουν κάτι ιδιαίτερο να προσφέρουν στην τέχνη μας. Ομως η Μαρία είχε έναν απίστευτο τρόπο να διηγείται μια ιστορία με τη φωνή της – και αυτή είναι η μοναδική μου έμπνευση. Ελπίζω να είμαι μια από τις καλλιτέχνιδες που μεταλαμπαδεύουν τη φλόγα της, την πυρετώδη και ασταμάτητη αναζήτησή της για την αλήθεια. Οχι την τελειότητα –άλλωστε ποιος είναι τέλειος;–, αλλά την αλήθεια».