Σε όλες τις γειτονιές της Αθήνας (και του Πειραιά, και άλλων πόλεων) συναντώ διαρκώς αυτό το γοητευτικό φαινόμενο. Την αστική αναγέννηση, μετά το 1952 έως περίπου το 1965, ένα κύμα ανανέωσης που συσπείρωσε μια ανάγκη. Παλαιότερα, οι πολυκατοικίες του ’50 ήταν ένα κομμάτι της πόλης που δεν προκαλούσε ιδιαίτερη συγκίνηση, τουλάχιστον σε όσους βιαστικά τις προσπερνούσαν. Τις παρατηρούσα και εγώ, τα χρόνια εκείνα που το βλέμμα μου αγκιστρωνόταν στα νεοκλασικά σπίτια, και ενώ πολλές από αυτές μου άρεσαν, τις άφηνα να φύγουν χωρίς αποτύπωμα.
Ετσι πίστευα τουλάχιστον. Στην οδό Πατησίων, στο Κολωνάκι, στην Κυψέλη, στο Πεδίον του Αρεως, στο Παγκράτι, στους Αμπελοκήπους, στα Ιλίσια, και λίγο πολύ παντού, κοιμάται αυτός ο γίγαντας. Η κληρονομιά της μεταπολεμικής αναγέννησης. Αν υπάρχει κάτι που οι μελλοντικές γενιές θα αγαπήσουν πολύ (και αυτό έχει ήδη αρχίσει) είναι η κομψότητα του μοντερνισμού που αγκάλιασε η αστική τάξη το 1955 και το 1960. Αυτή η αισθητική υποτιμήθηκε (και για λόγους ιδεολογικούς), αλλά αν την αποσπάσεις από το αθηναϊκό μικροκλίμα και την εντάξεις στο διεθνές ρεύμα των ιδεών, θα αντιληφθείς εύκολα πως μιλάμε για ένα θησαυρό.
Στην οδό Καρνεάδου, στην Αλωπεκής, στη Φωκίωνος Νέγρη, στην Επτανήσου, στη Μαυρομματαίων, στη Λουκιανού, στην Πατριάρχου Ιωακείμ και στην Αναγνωστοπούλου, η ανώτερη μεσαία τάξη της Αθήνας άφησε πίσω πολυκατοικίες με διαμερίσματα και εντυπωσιακές εισόδους που αντιστοιχούν στην αισθητική του διεθνούς μοντερνισμού από τα μέσα του 20ού αιώνα. Με καθάρισμα, γυάλισμα και νέο βλέμμα, όλη αυτή η Αθήνα θα λάμψει και θα μιλήσει στις καρδιές.
Συχνά παρατηρώ πόσο πολλά έχει η πρωτεύουσά μας που αγνοούνται από την επίσημη ταυτότητά της. Να, μια είσοδος στην οδό Ασκληπιού και Διδότου του στυλίστα αρχιτέκτονα Δημήτρη Παπαζήση, να μια άλλη, Βουκουρεστίου και Σόλωνος, με την ωραία διχρωμία στην πρόσοψη της πολυκατοικίας. Αυτά τα κτίρια είναι 65-70 ετών, έχουν ριζώσει στην εικόνα της Αθήνας, έχουν μεγαλώσει γενιές. Στη Βαλαωρίτου 1, ένας κόσμος ομορφιάς. Στη Βασιλίσσης Σοφίας 52, η πολυκατοικία του Ι. Σ. Βασιλείου έχει εκείνη την αύρα της νέας αισθητικής. Οι πρώτες πολυκατοικίες του Νίκου Βαλσαμάκη φέρουν ένα πολιτισμικό αποτύπωμα. Τα υλικά, τα χρώματα, οι φόρμες, συμπλέουν με τη μόδα, με το New Look του Ντιόρ, με τα έπιπλα και τα φωτιστικά, με τα υφάσματα και τα αυτοκίνητα του 1955-1965. Σταθείτε στην είσοδο της οδού Ανδρου 2. Και στη Μιχαήλ Βόδα 138. Και στην Κυψέλης 21.
Ενας κόσμος ολόκληρος, που είναι δίπλα μας. Μέσα στις οικογενειακές μας ιστορίες. Και που αν προσεχθεί και αφυπνιστεί μπορεί όχι μόνο να ομορφύνει την πόλη αλλά και να υπηρετήσει την τουριστική ταυτότητα της Αθήνας. Σκέφτομαι φωτισμένες τη νύχτα εισόδους αυτών των πολυκατοικιών με φωτιστικά και καναπέδες εποχής εκείνης της μοντέρνας γλώσσας, σαν από εξώφυλλα των δημοφιλών περιοδικών που κρέμονταν κάποτε στα περίπτερα.
Η σύνδεση εκείνης της διάχυτης αισθητικής του ’50-’60 μέσα από την κουλτούρα της καθημερινότητας με την αθηναϊκή πολυκατοικία (και τις επαύλεις των μεγαλοαστών στα προάστια) είναι ένα πολιτισμικό κοίτασμα λίγο μελετημένο και ακόμη λιγότερο φωτισμένο. Η Αθήνα είναι μια διεθνής πρωτεύουσα του μοντερνισμού, και αν το πιστέψει, θα κάνει και τους άλλους να το δουν, να το χαρούν, να το αγοράσουν. Πόσους κύκλους θα κάνει ακόμη ο χρόνος για να δούμε τις τόσο πολλές όψεις της αθηναϊκής μοναδικότητας…
Οσοι επιθυμούν να μοιραστούν ιστορίες και οικογενειακές φωτογραφίες της παλιάς Αθήνας (και άλλων πόλεων), θα τις υποδέχομαι με χαρά στο [email protected] ή ταχυδρομικά στη διεύθυνση της εφημερίδας.