Τον περασμένο Απρίλιο, το τραγούδι με τον τίτλο «Heart On My Sleeve» και τη φωνή των Drake και The Weeknd δεν χρειάστηκε παρά μερικές ώρες για να γίνει τεράστια επιτυχία στο Διαδίκτυο. Ωστόσο, ο θόρυβος που προκάλεσε ήταν βραχύβιος, καθώς σύντομα αποκαλύφθηκε ότι το κομμάτι είχε δημιουργηθεί από ένα εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης. Ως αποτέλεσμα, κατέβηκε αμέσως απ’ τις online πλατφόρμες. Στην κοινότητα της μουσικής ξεκίνησε μια έντονη συζήτηση, που περιλάμβανε τα πάντα: το μέλλον της καλλιτεχνικής δημιουργίας στην εποχή των μηχανών, τα πνευματικά δικαιώματα των μουσικών, τη ρύθμιση της νέας τεχνολογίας.
Μια πιο δομημένη μορφή αυτής της κουβέντας πραγματοποιήθηκε χθες στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, στο πλαίσιο του Athens Music Week το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη έως και την 1η Ιουνίου, με πλούσιο πρόγραμμα. Ο τίτλος του πολυεθνικού πάνελ ήταν η «Ιδιοκτησία των δεδομένων και των πνευματικών δικαιωμάτων στην αυγή της τεχνητής νοημοσύνης».
Η πλειονότητα των συμμετεχόντων συμφώνησε ότι η τεχνητή νοημοσύνη (Τ.Ν.) δεν είναι μόνο μια μόδα, αλλά όπως δείχνει και το παράδειγμα του πλαστού Drake και του The Weeknd, είναι επίσης και μια πολύ εξελιγμένη τεχνολογία, η οποία φέρει κινδύνους και ευκαιρίες. Η δικηγόρος Ευαγγελία Βαγενά, εκπρόσωπος της εταιρείας Orfium, έθεσε το ερώτημα κατά πόσον βρισκόμαστε σε μια πραγματικά νέα φάση της Τ.Ν., επικαλούμενη το κεντρικό θέμα του Economist, απ’ το μακρινό 2015, το οποίο μιλούσε επίσης για την «αυγή της Τ.Ν.», ενώ στον ίδιο τόνο ο Διονύσης Τσονόπουλος, επαγγελματίας της μουσικής βιομηχανίας, θυμήθηκε ότι έχουμε βρεθεί ξανά στο ίδιο σημείο πριν από 40 χρόνια, όταν πολλοί ανησυχούσαν ότι τα συνθεσάιζερ θα οδηγήσουν στην ανεργία τους μουσικούς.
Φόβοι και υποσχέσεις
Ενα έργο που έχει παραχθεί από άνθρωπο σε συνεργασία με κάποιο λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης προστατεύεται απ’ τον νόμο ως πνευματική ιδιοκτησία.
Το πάνελ είπε σχεδόν με μια φωνή ότι η υπόσχεση είναι μεγάλη, αλλά διαπίστωσε ότι εξίσου σημαντικοί είναι και οι φόβοι. Πριν από έξι μήνες θα συζητούσαμε με άλλους όρους. Τώρα έχουμε όλοι στα χέρια μας ένα εργαλείο, την παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη, που είναι σε θέση να δημιουργεί πρωτότυπα καλλιτεχνικά έργα. Η έλευση του ChatGPT και των άλλων εφαρμογών παραγωγής συνθετικού περιεχομένου έφερε τα πάνω κάτω. Τα ερωτήματα που προκύπτουν απαιτούν σκέψη: ποιος είναι ο δημιουργός ενός έργου που έχει παραχθεί με τη συνδρομή τεχνητής νοημοσύνης; Πώς θα ελεγχθεί αυτή η τεχνολογία; Πώς και υπό ποιες προϋποθέσεις διασφαλίζονται τα δικαιώματα των δημιουργών;
Τώρα που η μουσική, όπως όλα, είναι οριστικά ψηφιακή, θα εξαρτά αυξανόμενα την ύπαρξή της απ’ τα δεδομένα. Η κ. Βαγενά επισημαίνει στο περιθώριο της συζήτησης ότι όλα είναι ζήτημα του input (των εισροών) των δεδομένων και του output (του αποτελέσματος) που παίρνουμε. Η μουσική έχει μπει για τα καλά στην εποχή των αλγορίθμων, αλλά η ύπαρξη του ανθρώπου στην εξίσωση παραμένει θεμελιώδης. Ενα αρκετά κρίσιμο ερώτημα που αφορά μικρές χώρες, όπως η δική μας, είναι αν θα ενισχυθεί η πολυμορφία ή όχι. Με άλλα λόγια, πώς θα επιβιώσουν το ελληνικό τραγούδι και οι δημιουργοί του στην εποχή της Τ.Ν.;
Μοιραία, όπως κάθε συζήτηση για την Τ.Ν., έτσι κι αυτή στράφηκε γύρω απ’ το νομικό πλαίσιο. Αυτή τη στιγμή, αναφορικά με τα πνευματικά δικαιώματα, ένα έργο που έχει παραχθεί από άνθρωπο σε συνεργασία με κάποιο λογισμικό Τ.Ν. προστατεύεται απ’ τον νόμο ως πνευματική ιδιοκτησία. Ενα έργο όμως εξ ολοκλήρου φτιαγμένο από μια Τ.Ν., χωρίς ανθρώπινη εμπλοκή, δεν αποτελεί έργο πνευματικής ιδιοκτησίας. Στο τραπέζι υποστηρίχθηκε η άποψη ότι επιπλέον ειδικές ρυθμίσεις για την Τ.Ν. είναι αναγκαίες, αρκεί να μην πνιγεί η καινοτομία. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση πρόκειται να ψηφιστεί στα μέσα Ιουνίου ένας πρωτοποριακός νόμος, η Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη, ο οποίος όμως δεν προέβλεψε την έλευση του ChatGPT, και γι’ αυτό χρειάζεται επικαιροποίηση.
Νέα είδη
Πέραν των κινδύνων, βέβαια, η Τ.Ν. κομίζει και πολλά θετικά στη μουσική. «Θα μειωθεί το διαχειριστικό κόστος, τα εμπόδια για την καλλιτεχνική δημιουργία θα εξαφανιστούν και οι ενδιάμεσοι θα πληγούν», υποστήριξε ο Βρετανός Τζέικ Μπόμοντ-Νέσμπτιτ του IMMF. Την ίδια ώρα, ο Ισπανός Χοσέ Θαγκαθέτα απ’ το Barcelona Music Tech Hub, σημείωσε ως θετικό το γεγονός ότι σταδιακά γίνεται όλο και ευκολότερο να κάνει κάποιος μουσική. «Θα δούμε νέα μουσικά είδη να αναδύονται απ’ τη συνεργασία ανθρώπων και μηχανών, ενώ οι καλλιτέχνες θα επωφεληθούν πολλαπλώς», επισήμαναν οι υπόλοιποι ομιλητές, «απ’ τη δημιουργική διαδικασία μέχρι και το μάρκετινγκ». Το θέμα είναι τι θα κάνει όλος αυτός ο υπερπληθωρισμός έργων στην ίδια τη μουσική και τι θα συμβεί –όπως είπε και μια κυρία απ’ το κοινό– όταν θα αρχίσει το Spotify να εμπορεύεται στην πλατφόρμα του μουσική που έχει δημιουργηθεί αποκλειστικά από την Τ.Ν. Για τη μουσική, η έστω και καινοφανής αυτή αυγή της Τ.Ν. έχει ζωηρά χρώματα. Η, πιθανώς συνθετική, συνέχεια στα ακουστικά σας.