«O Ρικ Λόου είναι μέγας πεζοπόρος, διασχίζει την Αθήνα από τη μια άκρη στην άλλη», μου λέει ο αρχιτέκτονας Γιώργος Τζιρτζιλάκης, συνεπιμελητής της έκθεσης «Hic sunt dracones» (Εδώ υπάρχουν δράκοντες), που εγκαινιάζεται απόψε στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138.
Ισως αυτή η πληροφορία να μην ήταν σημαντική για έναν εικαστικό όπως είναι ο Λόου, εάν η δουλειά του αλλά και το συγκεκριμένο πρότζεκτ, που έχει ως υπότιτλο τη διευκρίνιση «Χαρτογραφώντας το άγνωστο», δεν ήταν στενά συνδεδεμένο με την κίνηση. Με το βάδισμα, τη μετακίνηση, τον εκτοπισμό. Με τη δημιουργία και τη διάλυση του κόσμου όπως τον ξέρουμε, κι όπως τον ήξεραν άλλοι πριν από εμάς. Είναι η μετανάστευση η αιτία να σχεδιαστούν εξαρχής οι ήπειροι στις μέρες μας;
Με τον δικό του τρόπο, ο Αμερικανός καλλιτέχνης συνθέτει εικαστικά σχεδιαγράμματα σε πίνακες πολύ μεγάλων διαστάσεων, που μεταγράφουν την εμπειρία του από τις ανθρώπινες κοινότητες των πόλεων σε σύνθεση και δυναμικό χρώμα. Ο ίδιος κάνει ξεχωριστή αναφορά στους τοπογραφικούς χάρτες που χάρη στο Αρχείο Kωνσταντίνου Δοξιάδη μπόρεσε να ανακαλύψει εδώ.
«Οι σπουδαίοι χάρτες του προφέρουν τη γνώση, οι δικοί μου την αοριστία», εξηγεί ο καλλιτέχνης καθώς μας ξεναγεί στην έκθεση. Κατάγεται από οικογένεια Αφροαμερικανών οι οποίοι πριν από κάμποσες γενιές έφτασαν στην Αλαμπάμα των ΗΠΑ. Με τα χρόνια και τις αλλαγές των καιρών, με τα πόδια ή με όποιο μέσο ήταν διαθέσιμο, οι δικοί του έφτασαν μέχρι το Σικάγο και την περιοχή των Μεγάλων Λιμνών. Την ίδια περιοχή έχει χαρτογραφήσει ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης και η παράλληλη παρουσίαση των έργων του Λόου με διάφορα αντικείμενα και καλοδιαλεγμένους θησαυρούς από τις πλουσιότατες ιστορικές, λαογραφικές, αρχαιολογικές συλλογές του Μουσείου Μπενάκη, εξηγεί την έννοια της συγκεκριμένης έκθεσης.
Η Πολύνα Κοσμαδάκη και ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης, τολμηρά, με ευαισθησία αλλά και γνώσεις, συσχετίζουν αυτόν τον σύγχρονο εικαστικό δημιουργό από το Χιούστον –τον αγαπημένο του Λάρι Γκαγκόσιαν– με κεντήματα από τη Νάξο, σχέδια του Νίκου-Γαβριήλ Πεντζίκη, χάρτες του Μεσαίωνα και σπάνιους πορτολάνους από τον 17ο και τον 18ο αιώνα.
Είκοσι πέντε έργα μεγάλων διαστάσεων και περισσότερα από 100 αντικείμενα συνυπάρχουν στον ισόγειο εκθεσιακό χώρο του μουσείου, συνδέοντας μεταξύ τους διαφορετικούς πολιτισμούς, εποχές και κοσμογονίες. Οι χάρτες, οι άτλαντες όπως και μια σειρά τεχνουργήματα της λαϊκής κουλτούρας είναι κυρίως εργαλεία «κατασκευής» και «ανακατασκευής» του κόσμου, τα οποία παίζουν ένα ρόλο στην απεικόνιση των χωρικών σχέσεων, στην καταγραφή των ιστορικών αλλαγών και των εθνικών ταυτοτήτων. Η έκθεση αναδεικνύει αυτές τις απεικονίσεις του αγνώστου, που είναι κομβικής σημασίας για το έργο του Λόου, ο οποίος στο παρελθόν εργάστηκε με τις τοπικές κοινότητες της πόλης του. Δεδομένης της σύγχρονης συνθήκης, όπου τα πάντα καταγράφονται και ελέγχονται, οι χαρτογραφήσεις αυτές μπορούν να υποδείξουν έναν τρόπο να σκεφθούμε ξανά το σημείο όπου βρισκόμαστε και τι μπορεί να προσφέρει η τέχνη στην καταγραφή των άγνωστων νέων πεδίων. Των σημείων, δηλαδή, όπου οι παλιοί χαρτογράφοι έβαζαν άγρια θηρία, δράκους ή λιοντάρια για να δηλώσουν την άγνοιά τους.
Στον σχεδιασμό της έκθεσης συνεργάστηκαν με τους επιμελητές η επιστημονική ομάδα του Μουσείου Μπενάκη και το αρχιτεκτονικό γραφείο ARΕΑ .