Μια μικρή Γαλλία μέσα στην Αθήνα, στις ανηφοριές του Λυκαβηττού, στη συνοικία της Νεάπολης, είναι το τετράγωνο που σχηματίζουν οι οδοί Διδότου, Πρασσά, Οκταβίου Μερλιέ και Σίνα. Εκεί, σε ένα περιβάλλον αυθεντικά ελληνογαλλικό, βρίσκονται τα κτίρια της Γαλλικής Σχολής Αθηνών και του Γαλλικού Ινστιτούτου. Είναι μια διασπορά σημαντικών οικοδομημάτων από επιφανείς Γάλλους και Ελληνες αρχιτέκτονες, μια συλλογή αρχιτεκτονικού λεξιλογίου από τον 19ο και τον 20ό αιώνα.
Αλλά αυτό που είναι ακόμη πιο σημαντικό είναι η παλαιότατη, για την ιστορία της νεότερης Αθήνας, παρουσία της Γαλλικής Σχολής, ήδη από το 1846, επί Οθωνος, όταν το νεοσύστατο βασίλειο συσπείρωνε αρχαιολόγους, επιστήμονες και διανοουμένους που είχαν περιέργεια και ενδιαφέρον να γνωρίσουν τη νέα χώρα και να οργανώσουν δίκτυα επικοινωνίας και συνεργασίας.
Διπλωματική ιστορία
Η παρουσία των ξένων αρχαιολογικών σχολών στην Αθήνα είναι μια ιστορία διακρατικής διπλωματικής συνεργασίας με αμοιβαίο όφελος. Είναι μια συναρπαστική πτυχή της ευρωπαϊκής Ιστορίας. Η Γαλλική Σχολή, στη γνωστή έδρα της οδού Διδότου, έχει βαθιές ρίζες στην αθηναϊκή κοινωνία και αυτή ακριβώς τη συνάφεια με την πόλη των Αθηνών αφηγείται διεξοδικά το βιβλίο-λεύκωμα που εξέδωσε στη γαλλική γλώσσα (αρχικά) η Γαλλική Σχολή Αθηνών, με συγγραφείς τη Λουσίλ Αρνού (με ειδίκευση στη νεοελληνική και συγκριτική λογοτεχνία) και τον Αλεξάντρ Φαρνού, πρώην διευθυντή της Σχολής (2011-2019) και καθηγητή Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Ελληνικής Τέχνης στη Σορβόννη. Είναι μια έκδοση, πλουσιότατα εικονογραφημένη, θαυμάσια δομημένη με πλήθος πληροφοριών και ευρύτατη βιβλιογραφία. Επί της ουσίας είναι μια νέα προσθήκη για την Ιστορία της Αθήνας και των ελληνογαλλικών σχέσεων.
«Το βιβλίο δείχνει ότι η Γαλλική Σχολή Αθηνών είναι πρωτίστως ένας θεσμός αφιερωμένος στη μελέτη του Ελληνισμού σε όλες του τις μορφές».
Οι Γάλλοι Αθηναίοι
«Το βιβλίο αφορά τη σχέση μεταξύ της Γαλλικής Σχολής που ιδρύθηκε το 1846 και της πόλης της Αθήνας: τα μέλη της –που αποκαλούνται εύστοχα “Αθηναίοι” στα γαλλικά– συμμετείχαν στην ιστορία των κατοίκων της πόλης. Είναι επομένως ένα βιβλίο για μια κοινή ιστορία, που δεν είχε διερευνηθεί μέχρι σήμερα», λέει ο Αλεξάντρ Φαρνού. «Μπορούμε πραγματικά να πούμε ότι η Αθήνα είναι το πρώτο σχολείο για τα μέλη της Γαλλικής Σχολής!». Οι Γάλλοι «Αθηναίοι» «ανακαλύπτουν την Ελλάδα. Η πόλη τούς προσφέρει ένα πλαίσιο για την καθημερινή τους ζωή: θέατρα, κινηματογράφους, καφετέριες, λογοτεχνικά σαλόνια, συνέδρια, χορούς ή καρναβάλια κ.λπ. Στην Αθήνα επίσης ακούνε για πρώτη φορά τα νέα ελληνικά και εδώ τα μαθαίνουν». Αυτό το τόσο ιδιαίτερο θέμα γίνεται αντικείμενο μιας διπλής ιστόρησης. Η Σχολή και η πόλη. Η πόλη και η Σχολή, μέσα σε μία διαρκή ζύμωση ανθρώπων σε αλληλεπίδραση. Το βιβλίο πηγαίνει στα πρώτα χρόνια της νέας Αθήνας και μας δείχνει τη διαδρομή της Σχολής, παράλληλα με την ανάπτυξη της πρωτεύουσας. Η Σχολή στεγάζεται αρχικά στην οδό Ακαδημίας στο σπίτι του Γεωργίου Γενναδίου (ατυχώς αυτό το ιστορικό κτίριο κατεδαφίστηκε το 1980) και αργότερα στο Μέγαρο Δημητρίου, έργο Θεόφιλου Χάνσεν, μετέπειτα ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία». Από τη δεκαετία του 1870 η Γαλλική Σχολή Αθηνών εγκαθίσταται στις πλαγιές του Λυκαβηττού, όπου το πρώτο κτίριο σχεδιάζει ο Γάλλος αρχιτέκτων Ευγένιος Πια, δραστήριος στην κοινωνία των Αθηνών. Εκεί, σταδιακά γεννιέται η Γαλλία της Αθήνας.
Μελέτη του Ελληνισμού
«Το βιβλίο δείχνει ότι η Γαλλική Σχολή Αθηνών, που μερικές φορές λανθασμένα αποκαλείται Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, είναι πρωτίστως ένας θεσμός αφιερωμένος στη μελέτη του Ελληνισμού σε όλες του τις μορφές», λέει ο Αλεξάντρ Φαρνού. Και πράγματι! Ακόμη και η συνοικία της Νεάπολης, που στεγάζει τη Γαλλική Σχολή, γίνεται αντικείμενο μελέτης στο βιβλίο αυτό. Η Νεάπολη, ιστορική συνοικία της Αθήνας, ακτινογραφείται πλήρως. Είναι ένας τρόπος κατανόησης του πλαισίου αναφοράς αλλά και μια ανάγκη να εκφραστούν ευχαριστίες για τη διαρκή και ζείδωρη ώσμωση με την πόλη. Η ίδια η Αθήνα άλλωστε, με τα αρχαία μνημεία της πλάι στη σύγχρονη ζωή, γίνεται αντικείμενο σταθερής μελέτης για τα μέλη της Γαλλικής Σχολής. «Πραγματοποιούν ανασκαφές, δημοσιεύουν συλλογές αρχαιοτήτων που φυλάσσονται στην Αρχαιολογική Εταιρεία, στο Εθνικό Μουσείο και σε ιδιωτικές συλλογές», αφηγείται ο Αλεξάντρ Φαρνού. Ακόμη και όταν ταξιδεύουν εκτός Αθηνών, σε άλλα μέρη της Ελλάδας, μεταφέρουν αυτό το βλέμμα της περιέργειας. Ερευνούν διαρκώς, ιδρύουν φιλίες, συνεχίζουν μια παράδοση. Η Γαλλική Σχολή Αθηνών είναι κομμάτι της ελληνικής πρωτεύουσας.
