Παραμονές Χριστουγέννων του 1888, στις 23 Δεκεμβρίου το βράδυ, στην Αρλ του γαλλικού νότου, ο Βικέντιος Βαν Γκογκ κόβει με ξυράφι το αριστερό αυτί του, όλο ή μέρος του. Το βάζει σε φάκελο και πηγαίνει να το προσφέρει σε μια δεκαεξάχρονη που εργαζόταν σε πλησιόχωρο μπορντέλο, το οποίο επισκεπτόταν συχνά, μαζί με τον Γκογκέν, που ζούσε μαζί του στο περίφημο Κίτρινο Σπίτι, από τα τέλη Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς. Οι λεπτομέρειες του περιστατικού δεν είναι γνωστές και οι υποθέσεις για το τι ακριβώς συνέβη εκείνη τη νύχτα συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Οι μελετητές της ζωής και του έργου του Βαν Γκογκ, πολλοί ψυχίατροι και ψυχαναλυτές έχουν διατυπώσει και εξακολουθούν να διατυπώνουν υποθέσεις για το τι οδήγησε τον μεγάλο ζωγράφο στο απονενοημένο διάβημα της αυτωτότμησης (βλ. και στα ελληνικά το βιβλίο του Mαρτίν Γκέιφορντ, «Το Κίτρινο Σπίτι», Ινδικτος 2008, σ. 297, 307-309). Το τραγικό περιστατικό κατέχει κεντρική θέση και στην αγιογραφική αλλά ασήμαντη τελικά ταινία του Τζούλιαν Σνάμπελ «Στην πύλη της αιωνιότητας» (2018), που προβάλλεται αυτές τις μέρες στις αίθουσες. Εφτά μήνες αργότερα ο Βαν Γκογκ θα αυτοκτονήσει, αφού εν τω μεταξύ πρόλαβε να ζωγραφίσει, με πυρετικό ρυθμό, δεκάδες αριστουργήματα, μεταξύ των οποίων και τις δύο πασίγνωστες αυτοπροσωπογραφίες με κομμένο αυτί.
Ο Βαν Γκογκ είναι ασφαλώς ο πιο διάσημος ωτότμητος, δεν είναι ωστόσο ο μόνος. Οι ψυχίατροι που έχουν μελετήσει το θέμα θα γνωρίζουν ασφαλώς και άλλες περιπτώσεις αυτωτότμησης ή παρόμοιου αυτοτραυματισμού. Δεν ξέρω όμως πόσο τους είναι γνωστή η περίπτωση του μοναχού Αμμωνίου, την ιστορία του οποίου διαβάζουμε στο «Λαυσαϊκόν» (ΧΙ) του Παλλαδίου. Ο Αμμώνιος, μαθητής του αβά Παμβό, ασκήτευε στα Κελλία, περίπου 18 χιλιόμετρα νοτίως της Νιτρίας. Ο Αμμούν, ιδρυτής της μοναστικής κοινότητας της Νιτρίας, ίδρυσε και τα Κελλία ως παράρτημά της. Στα Κελλία μόναζαν όσοι είχαν μεγαλύτερη έφεση στον ερημιτικό βίο, αφού είχαν προηγουμένως δοκιμαστεί στη Νιτρία. Η τρίτη έρημος του μοναχισμού της Κάτω Αιγύπτου του 4ου και 5ου αιώνα ήταν η Σκήτη. Ο Αμμώνιος, αντίθετα από ό,τι ίσχυε για τους περισσότερους, ήταν πολύ μορφωμένος μοναχός («καθ’ υπερβολήν φιλόλογος ην ο ανήρ»), γι’ αυτό και επίσκοπος Αλεξανδρείας Τιμόθεος Α΄ (381-385) αποδέχεται αίτημα να τον χειροτονήσει επίσκοπο. Πηγαίνουν οι πιστοί στην έρημο και τον βρίσκουν, εκείνος αρνείται, αυτοί επιμένουν. Τότε ο Αμμώνιος για να κλείσει οριστικά το ζήτημα πήρε ψαλίδι και έκοψε το αριστερό αυτί του («λαβών ψαλίδα το ους αυτού το αριστερόν έως πυθμένος εψάλισε»). Εξ ου και Παρώτης απεκλήθη.
Ο διαβασμένος ερημίτης γνωρίζει την απαγόρευση του «Λευιτικού» (21:18) ότι δεν μπορεί να προσφέρει δώρα, δηλαδή να είναι ιερεύς, «άνθρωπος χωλός ή τυφλός ή κολοβόρριν (=ρινότμητος) ή ωτότμητος» και πολλά άλλα παρόμοια. Πιστεύει, λοιπόν, ο δεινός ασκητής ότι γλίτωσε για πάντα το επισκοπικό αξίωμα. Ο Τιμόθεος όμως διατείνεται ότι αυτή η απαγόρευση αφορά την Παλαιά Διαθήκη και δεν έχει καμία ισχύ πλέον, συμπληρώνει μάλιστα ότι, και ρινότμητο να του τον φέρουν, εκείνος θα τον χειροτονήσει. Πάνε και του το λένε και ο Αμμώνιος τους απαντάει: «Εάν με αναγκάσητε, την γλώσσαν μου αποτέμνω». Επειτα από αυτό τον άφησαν ήσυχο: τι να τον κάνεις έναν επίσκοπο που δεν μπορεί να μιλήσει; Το περιστατικό του Αμμωνίου, εκτός από τον Παλλάδιο, το διηγούνται και οι ιστορικοί Σωκράτης («Εκκλησιαστική ιστορία», 4, 23) και Σωζομενός («Εκκλησιαστική ιστορία», 6, 30). Κατά την εκδοχή μάλιστα του Σωκράτους ο απερίεργος Αμμώνιος έκοψε το δεξί αυτί του.
Ας προσθέσουμε με την ευκαιρία λίγα ακόμη για τη ζωή του Αμμωνίου. Ο μέγας ασκητής είχε διαβάσει Ωριγένη, Δίδυμο και άλλους εκκλησιαστικούς συγγραφείς. Ανήκε με άλλα λόγια, μαζί με τους τρεις αδελφούς του, στους ωριγενιστές μοναχούς της Νιτρίας και των Κελλίων, που υπάρχουν εκεί πριν από την άφιξη του Ευαγρίου. Αυτοί είναι οι περίφημοι
Μακροί αδελφοί, που λέγονταν έτσι γιατί ήταν ψηλοί. Μπορεί ο Τιμόθεος να ήθελε να χειροτονήσει τον Αμμώνιο επίσκοπο, ο διάδοχός του όμως Θεόφιλος έγινε, μετά την προσχώρησή του στον αντιωριγενισμό, απηνής διώκτης του. Το 399 θα στραφεί με βιαιότητα κατά των ωριγενιστών μοναχών και κυρίως κατά του Αμμωνίου και των αδελφών του, όπως μας πληρoφορεί και πάλι ο Παλλάδιος σε άλλο έργο του, τον «Διάλογο περί του βίου του Ιωάννου του Χρυσοστόμου» (VII). Επιτίθεται με αληθινά τάγματα εφόδου κατά των μοναχών των Κελλίων, σκυλεύει και λαφυραγωγεί, δίνοντας ως αμοιβή στους νεαρούς τραμπούκους τα μικροπράγματα των μοναχών. Ψάχνει απεγνωσμένα τον Αμμώνιο και τους αδελφούς του, αλλά αυτοί κρύβονται σε ένα πηγάδι και γλιτώνουν. Θα κάψει όμως τα κελιά τους μαζί με τα σπουδαία βιβλία που είχαν συγκεντρώσει εκεί, τα ιερά σκεύη τους και ένα παιδί. Οταν ολοκλήρωσε την επιδρομή του και γύρισε στην Αλεξάνδρεια, βγήκαν οι μοναχοί από τις κρυψώνες τους, φόρεσαν τις μηλωτές τους και έφυγαν για να σωθούν. Οι
Μακροί αδελφοί και άλλοι τριακόσιοι περίπου μοναχοί που τους ακολουθούν θα καταφύγουν στην Παλαιστίνη αρχικά και κατόπιν στην Κωνσταντινούπολη, όπου τους δέχθηκε ο Ιωάννης Χρυσόστομος. Ο Αμμώνιος δεν μπόρεσε να γυρίσει πίσω στην έρημο, πέθανε στην Κωνσταντινούπολη (403).
Μας πήγε μακριά το κομμένο αυτί του Βαν Γκογκ. Ο κόσμος των γραμμάτων και των τεχνών είναι ο κόσμος των συνειρμών.