Τι συμβαίνει σε έναν άνθρωπο όταν επιστρέφει στο σπίτι του και μένει μόνος πίσω από την κλειστή του πόρτα; Τι μας συμβαίνει όταν απεκδυόμαστε τους κοινωνικούς μας ρόλους και επιτρέπουμε στα οράματα, τα προσωπικά μας φαντάσματα, τα τραύματα και τις κρυφές επιθυμίες να «ντύσουν» εκ νέου τη μορφή μας;
Η ατομική έκθεση με τίτλο «Anima Ι» του Γιάννη Βαρελά που πρόκειται να εγκαινιαστεί στις 11 Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς, δίνει μία απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα. Ο τίτλος της αποτελεί αναφορά στα αρχέτυπα της αναλυτικής ψυχολογίας του Καρλ Γιουνγκ, σηματοδοτώντας τον τρόπο με τον οποίο ο καλλιτέχνης αντιλαμβάνεται τις αναπαραστάσεις του εαυτού ως φαντασιακή κατασκευή. Ο κύκλος των έργων οργανώνεται σε σειρές γύρω από θέματα όπως η μοναχικότητα, η ψυχική αγωνία, το ανδρόγυνο, η σεξουαλικότητα, η απόρριψη, η απώλεια, και η μετάβαση από το ιδιωτικό στο δημόσιο.
Ο καλλιτέχνης επιλέγει για μοντέλα φίλους και γείτονες από τον περίγυρο, τους βγάζει τα ρούχα τους και τους ντύνει ξανά, ειδικά για να τους φωτογραφίσει στο ιδιαίτερα διαμορφωμένο περιβάλλον του εργαστηρίου του. Σε αυτές τις τόσο προσωπικές φωτογραφίσεις συμπεριλαμβάνονται αντικείμενα καθημερινής χρήσης από τις Ιστορικές Συλλογές του Μουσείου Μπενάκη, όσο και φαινομενικά ασήμαντα ή τετριμμένα αντικείμενα από τις φευγαλέες περιπλανήσεις του καλλιτέχνη. Στη συνέχεια, η φωτογραφική εικόνα μεταφέρεται στον καμβά, και αρχίζει η διαδικασία του μετασχηματισμού της. «Μέσα από μια σειρά επιστρώσεων συντελείται η μεταμόρφωση, στην προσπάθεια του ζωγράφου να συλλάβει τη φαντασιακή έννοια του σώματος», λέει στην «Κ» ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης, πανεπιστημιακός δάσκαλος αρχιτεκτονικής, καλλιτεχνικός σύμβουλος του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ και συν-επιμελητής της συγκεκριμένης έκθεσης μαζί με την Πολύνα Κοσμαδάκη. «Ο Βαρελάς με αυτά τα έργα επανέρχεται στις αναπαραστάσεις του σώματος, και χρησιμοποιώντας πολλά και διαφορετικά εκφραστικά μέσα –ζωγραφική, γλυπτική, κολάζ, βίντεο– αναζητεί τις πολλαπλές εικόνες του εαυτού μέσα από συλλογικούς μύθους και προσωπικές φαντασιώσεις.
Στην πραγματικότητα η έκθεση αποτελεί ένα σύμπαν, όπου παρατίθενται όλα τα στοιχεία που συμπεριέλαβε ο καλλιτέχνης στις μεταμορφώσεις του. Δίπλα στα μεγάλα ταμπλό εκτίθενται για πρώτη φορά γλυπτά από μπρούντζο και πολλά κεραμικά, αλλά επίσης αρχειακό υλικό, φωτογραφίες, αντικείμενα και ρούχα που χρησιμοποιήθηκαν στις φωτογραφίσεις. Η έκθεση εντέλει παρουσιάζει έναν κόσμο που θυμίζει το στούντιο του καλλιτέχνη, αλλά και τα μέσα με τα οποία εκείνος ξαναδιαβάζει τη σύγχρονη λαϊκή (pop) και αντεργκράουντ (pulp) κουλτούρα. Με επίκεντρο πάντα το σώμα. “Τι έχει να μας πει η σύγχρονη τέχνη για αυτό;” μοιάζει να ρωτάει. “Πώς απαντάει ο καλλιτέχνης στα νέα ερωτήματα που θέτουν οι επιστήμες, αλλά και η τεχνολογία σχετικά με το περιεχόμενο της ατομικής και έμφυλης ταυτότητας;”».
Ο Γιάννης Βαρελάς, με έντονη και επιτυχημένη διεθνή καλλιτεχνική δραστηριότητα, με τρεις πόλεις που ονομάζει δικούς του τόπους –έχει στούντιο στο Λος Αντζελες, στη Βιέννη και στην Αθήνα– ετοιμάζει για το Μουσειο Μπενάκη Πειραιώς «μια έκθεση ριζοσπαστική, που δεν βάζει φίλτρο στο βλέμμα αλλά εισβάλλει μέσα μας με εικόνες που προκαλούν αναστάτωση», σχολιάζει ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης. Η έκθεση είναι συμπαραγωγή με το Ιδρυμα Ωνάση και με την υποστήριξή του σχεδιάζεται, μετά την Αθήνα, να ταξιδέψει στον κόσμο.