Τι κοινό υπάρχει μεταξύ της εικαστικής σκηνής της Ιταλίας, της Κορέας, της Κούβας, του Ντιτρόιτ και της Ελλάδας; Αφενός, το γεγονός ότι κάποιοι καλλιτέχνες που τις εκπροσωπούν «συναντιούνται» κάτω από μια κοινή στέγη, το Cranbrook Art Museum του Ντιτρόιτ, στη μεγάλη ομαδική έκθεση «Landlord Colors: On Art, Economy and Materiality». Αφετέρου, και το σημαντικότερο, ότι αυτή η ενδιαφέρουσα συνάθροιση αναστοχάζεται με όρους καλλιτεχνικούς πάνω στις συνθήκες και στις επιπτώσεις που δημιουργούνται σε περιόδους οικονομικής και κοινωνικής κρίσης.
Και οι πέντε αυτές σκηνές της διεθνούς εικαστικής ζωής που η έκθεση θέτει υπό διερεύνηση, έχουν βιώσει στην ιστορία τους –πρόσφατη ή παλαιότερη– κρίσιμες πολιτικές και κοινωνικές καταστάσεις. Εκπροσωπούνται η ιταλική ριζοσπαστική αβάν γκαρντ στην τέχνη των δεκαετιών 1960 έως 1980 η αυταρχική Νότια Κορέα της δεκαετίας του 1970 η Κούβα μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης στη δεκαετία του 1990 το Ντιτρόιτ των κοινωνικών αναταραχών από το 1967 έως σήμερα η Ελλάδα του σήμερα με σημείο εκκίνησης την οικονομική κρίση του 2009.
Περισσότεροι από 60 καλλιτέχνες συμμετέχουν στο «Landlord Colors», μια έκθεση-ορόσημο για τους διοργανωτές της, που θέλει να φέρει στο φως τις ιδιολέκτους και τις μικροϊστορίες που αναπτύσσονται σε κάθε τόπο καταδεικνύοντας παράλληλα τις μεταξύ τους σχέσεις στη διαμόρφωση μιας παγκόσμιας καλλιτεχνικής γλώσσας.
Βασικό συστατικό και συνεκτικό στοιχείο αυτού του διαλόγου αποτελεί το υλικό, η υλικότητα των έργων.
Ο Κωστής Βελώνης, ένας από τους επτά Ελληνες καλλιτέχνες που εκθέτουν στο Cranbrook Art Museum, επέλεξε για το έργο του «Assembly of a Tenement (polykatoikia)» (2019) να δουλέψει με τσιμέντο και ξύλο. «Πιστεύω πολύ στην ειλικρίνεια του υλικού», λέει στην «Κ» ο καλλιτέχνης. «Το τσιμέντο φέρει το βίωμα της Αθήνας, και η εγκατάσταση –βαριά, σκληρή, άκαμπτη– διαθέτει μια δυναμική ευαισθησία. Το έργο αναφέρεται στη δυνατότητα συγκέντρωσης των ενοίκων σε μια πολυκατοικία προκειμένου να λύσουν κάποια προβλήματα, θέματα συμβίωσης και συνύπαρξης που οξύνθηκαν την περίοδο της πρόσφατης κρίσης οδηγώντας συχνά στη σύγκρουση.
Στην ιδανική εκδοχή, σε μια ουτοπική πόλη, αυτή η κλίμακα που χωρίζεται σε τσιμεντένια μπλοκ προτείνεται να τοποθετείται στους ακάλυπτους χώρους, στους φωταγωγούς, ακόμη και στην είσοδο μιας πολυκατοικίας.
Κωστής Βελώνης, Assembly of a Tenement (polykatoikia), 2019.
Στην έρευνα από την οποία γεννήθηκε η ιδέα, έπαιξε σημαντικό ρόλο η προσφυγική καταγωγή που έχει η πολυκατοικία, προϊόν της οικιστικής κρίσης που δημιουργήθηκε στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας –στους συνοικισμούς και στο κέντρο– κατά τη δεκαετία του 1920. Η συχνή χρήση του τσιμέντου στη μοντέρνα αρχιτεκτονική με οδήγησε στην επιλογή του συγκεκριμένου υλικού. Επέμεινα ιδιαίτερα στην υφή, που ήθελα να φέρει ίχνη ξύλου από το καλούπι – όπως συμβαίνει στις οικοδομές. Το έργο είναι απαλλαγμένο από κάθε απόπειρα διακόσμησης ή οποιαδήποτε συμβολική χρήση χρώματος».
Προκειμένου να επιλέξει τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο «Landlord Colors», η Λόρα Μοτ, senior curator στο Cranbrook Art Museum, ταξίδεψε και στην Ελλάδα, επισκέφθηκε γκαλερί και πολιτιστικούς οργανισμούς. Σκοπός ήταν, εντέλει, να συνθέσει μια έκθεση στην οποία τα αναπάντεχα υλικά, αλλά και απροσδόκητες σχέσεις ανάμεσα στους καλλιτέχνες, να αποκαλύψουν την ευελιξία, την επινοητικότητα και τη δύναμη της αντίστασης που διαθέτει η σύγχρονη τέχνη.
* Η ομάδα των Ελλήνων καλλιτεχνών αποτελείται από τους: Ανδρέα Αγγελιδάκη, Ντόρα Οικονόμου, Ανδρέα Λόλη, Πάνο Παπαδόπουλο, Zoë Paul, Σωκράτη Σωκράτους και Κωστή Βελώνη. Η έκθεση διαρκεί έως τις 6 Οκτωβρίου.