Είναι λες και τίποτα δεν ξέφευγε από το βλέμμα ή τη φαντασία του: οι πτυχές των πολυτελών υφασμάτων, τα παιχνιδίσματα του νερού, η ατμόσφαιρα των τοπίων, όλα έμοιαζαν να τελούν υπό τις διαταγές του πινέλου του. Ομοίως και οι στιγμές υψηλής δραματικότητας, οι φωτοσκιάσεις της γυμνής σάρκας, το διάχυτο ερωτικό στοιχείο, αλλά και τα αισθήματα ενοχής, έκπληξης, απόγνωσης και μεταμέλειας που εκείνος τα απέδιδε και σε θεούς και σε ανθρώπους.
Αρκεί μια ματιά σε έργα του με τίτλους όπως «Δανάη», «Αφροδίτη και Αδωνις», «Περσέας και Ανδρομέδα», «Η αρπαγή της Ευρώπης», «Αρτεμις και Ακταίων», «Αρτεμις και Καλλιστώ» ή «Ο θάνατος του Ακταίονα» και γίνεται πλέον ξεκάθαρο: ο ίδιος ο δημιουργός τους, ο Τιτσιάνο, ο περίφημος Ιταλός ζωγράφος της Αναγέννησης, είχε κάθε δίκιο να τα χαρακτηρίζει με τον όρο «poesie».
Η έκθεση «Titian: Love, Desire, Death», που πραγματοποιείται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου από τις 8 Ιουλίου ώς τις 17 Ιανουαρίου 2021, συγκεντρώνει τους επτά παραπάνω πίνακες στον ίδιο χώρο, για πρώτη φορά έπειτα από περίπου τριακόσια χρόνια. Για την ακρίβεια, τους έχει συγκεντρώσει ήδη από τις 16 Μαρτίου, όμως η πανδημία την ανάγκασε να κλείσει έπειτα από τρεις μέρες.
Φυσικά, το ενδιαφέρον του κοινού δεν μειώθηκε: τα έργα διακρίνονται μεταξύ άλλων και για το σχετικά μεγάλο μέγεθός τους (περίπου 2 x 1,80 μέτρα), καθώς και για τον συναισθηματικό πλούτο των απεικονιζόμενων μορφών, ενώ συναπαρτίζουν μια σειρά με μυθολογικά θέματα, που ο Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας ανέθεσε στη δεκαετία του 1550 στον Τιτσιάνο, όταν εκείνος πλησίαζε στο τέλος της ζωής του. Κύρια έμπνευση του καλλιτέχνη αποτέλεσαν οι «Μεταμορφώσεις» του Οβιδίου.
Δηλαδή πρόκειται για μια έκθεση με επτά πίνακες; Ναι, οι οποίοι κιόλας χρειάστηκαν τη συνεργασία τεσσάρων ιδρυμάτων για να συνυπάρξουν: της Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου, του ομόλογου ιδρύματος της Σκωτίας, του Μουσείου του Πράδο της Μαδρίτης και του Μουσείου «Ιζαμπέλα Στιούαρτ Γκάρντνερ» της Βοστώνης. Η έκθεση συμπληρώνεται και από ένα ντοκιμαντέρ για τις περίτεχνες κορνίζες των συγκεκριμένων έργων, αλλά και από κείμενα της Εθνικής Πινακοθήκης τα οποία σχολιάζουν τη σεξουαλική βία που ενίοτε απεικονίζεται – ένα εγχείρημα που δέχτηκε μια κάποια κριτική, κυρίως λόγω του αναχρονιστικού του χαρακτήρα.
Ισως το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στα συμπληρωματικά στοιχεία της έκθεσης, παρουσιάζουν οι μεταφράσεις των επιστολών που αντάλλαζαν τότε ο Τιτσιάνο και ο Φίλιππος ο Β΄. Ηταν η περίοδος που ο ένας πλησίαζε στη δύση της ζωής του και ο άλλος στην ακμή της βασιλείας του. Κι όμως, τουλάχιστον σε μία από τις επιστολές, γραμμένη το 1574, ο Τιτσιάνο, 86 χρόνων πια, θύμιζε στον ηγεμόνα κάτι θεωρητικά προφανές: την κατά πολύ καθυστερημένη πληρωμή του.
Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου, διάρκεια έως 17/1/2021.