Ελαβα επιστολές που έλεγαν ότι όφειλα να δείξω τη θετική πλευρά της Ελλάδας. Διαφωνώ εντελώς. Αγαπώ τη χώρα μου και πιστεύω ότι έχω ευθύνη να αποτυπώνω την πραγματικότητα με ειλικρίνεια και σεβασμό.
Την ημέρα που η Ελλάδα αναλάμβανε την προεδρία της Ε.Ε., οι φωτογραφίες της Ειρήνης Βουρλούμη για την κρίση στη χώρα μας δημοσιεύονταν στο New Yorker και έκαναν τον γύρο του κόσμου μέσα από την ιστοσελίδα του έγκυρου αμερικανικού περιοδικού. Με τίτλο «Εν αναμονή», τα στιγμιότυπα δημιουργούν ένα ζωντανό σκηνικό μέσα στο οποίο διακρίνει κανείς όλες τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι από τις συγκεκριμένες φωτογραφίες απουσιάζουν οι άνθρωποι, αν και τα ίχνη τους είναι ευδιάκριτα. Η Ειρήνη Βουρλούμη, που γεννήθηκε, μεγάλωσε στην Αθήνα αλλά έζησε αρκετά χρόνια στη Νέα Υόρκη, μίλησε στην «Κ» για το έργο της, τη σχέση της με την Ελλάδα και τον τρόπο που η κρίση επηρεάζει το επάγγελμά της. – Πώς ακριβώς έγινε με το Νew Yorker;
– Δούλευα δύο χρόνια τη συγκεκριμένη ενότητα, με αργό ρυθμό. Είχα πάει στις ΗΠΑ πέρυσι και έδειξα κάποια δείγματα σε αμερικανικά έντυπα. Η ανταπόκριση ήταν πολύ θετική. Αποφάσισα όμως ότι η αισθητική του New Yorker ταίριαζε περισσότερο στην τελευταία αυτή δουλειά μου, την οποία θεωρώ την πλέον προσωπική. Αλλωστε ήταν ένα από τα όνειρά μου να δω τις φωτογραφίες μου στο συγκεκριμένο περιοδικό, που είναι από τα αγαπημένα μου. – Ηταν σύμπτωση που συνέπεσε η δημοσιοποίηση των φωτογραφιών με την έναρξη της προεδρίας της Ε.Ε.;
– Ναι. Και εμένα μου έκανε τρομερή εντύπωση. Τους έστειλα μάλιστα mail για να τους ρωτήσω αν ήξεραν ότι ξεκινούσε η ελληνική προεδρία. Σας διαβεβαιώ δεν είχαν ιδέα. – Κάποιοι συνωμοσιολόγοι έσπευσαν να αποδώσουν δόλο στη σύμπτωση αυτή.
– Υπήρξαν πράγματι αντιδράσεις. Ελαβα κι εγώ επιστολές που μου έλεγαν ότι ως Ελληνίδα όφειλα να δείξω τη θετική πλευρά της Ελλάδας. Παραξενεύτηκα, διαφωνώ εντελώς. Αγαπώ τη χώρα μου και πιστεύω ότι έχω ευθύνη να αποτυπώνω την πραγματικότητα με ειλικρίνεια και σεβασμό. – «Εν αναμονή». Θέλω να μου εξηγήσετε τον τίτλο. Είστε αισιόδοξη ότι στο τέλος της αναμονής μάς περιμένει κάτι ωραίο;
– Στην αρχή σκέφτηκα να βαφτίσω την ενότητα «Τα παπούτσια του εφοριακού», λόγω της ομώνυμης φωτογραφίας. Μου φάνηκε εξαιρετικά σουρεαλιστικός τίτλος. Στη συνέχεια όμως σκέφτηκα ότι έπρεπε να είναι κάτι πιο αντιπροσωπευτικό. Είμαστε ένας λαός, μια χώρα που περιμένουμε να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε. Υπάρχουμε «εν αναμονή» του μέλλοντός μας. Περιμένουμε να δούμε τις αποφάσεις που θα ληφθούν για μας στο εξωτερικό. Προσδοκούμε να ξεπεράσουμε το στίγμα που μας καθορίζει, να το προσπεράσουμε, να το αφήσουμε πίσω μας. – Φύγατε από την Αμερική κι ήρθατε στην Ελλάδα της κρίσης; Είναι η κρίση πηγή έμπνευσης για σας;
– Η Ελλάδα είναι η πηγή έμπνευσής μου, όχι η κρίση. Ηρθα όμως στην Ελλάδα για να καλύψω την κρίση. Ηθελα να εργαστώ ως ανταποκρίτρια ξένων ΜΜΕ εδώ. Τώρα που το ενδιαφέρον για τη χώρα φθίνει, σκέφτομαι να πάω στην Ινδονησία, τη δεύτερη πατρίδα μου. – Από τις φωτογραφίες σας απουσιάζουν συχνά οι άνθρωποι. Είναι συνειδητή επιλογή;
– Ναι, το ίχνος το οποίο αφήνουν οι άνθρωποι στον χώρο όπου ζουν ή εργάζονται λέει πολύ περισσότερα από ό,τι ένα στεγνό πορτρέτο. Οι χώροι που επιλέγω είναι μικρόκοσμοι, με τους οποίους είναι εξοικειωμένοι οι Ελληνες και δη οι Αθηναίοι. Ηθελα να εξερευνήσω ακριβώς αυτό. Τι λένε οι χώροι στους οποίους κινούμαστε για την αισθητική μας; Υπάρχουν συγκεκριμένες λεπτομέρειες που σκιαγραφούν ολόκληρη την κοινωνία μας. Η κιτς, συχνά σουρεαλιστική πτυχή των χώρων αυτών ήταν το στοιχείο που με ερέθισε. Συχνά αισθανόμουν ότι έχω κάνει ένα ταξίδι στον χρόνο. – Μια βουτιά στον ανορθολογισμό;
– Ναι. Για παράδειγμα, ο εφοριακός έχει εγγραφεί στο συλλογικό υποσυνείδητο ως ένας κακός άνθρωπος. Αν ήταν ήρωας σε παραμύθι, θα φορούσε στενά μυτερά παπούτσια. Οταν τον συνάντησα σε μια εφορία στο κέντρο της Αθήνας, τον ρώτησα αν μπορώ να τα φωτογραφίσω. Δέχθηκε με χαρά. Σήκωσε το παντελόνι του και πράγματι φορούσε αυτά τα σχεδόν σατανικά παπούτσια. – Το γραφείο υπαλλήλου στο υπουργείο Ανάπτυξης με τον Τσε Γκεβάρα στον τοίχο;
– «Κι από εδώ ο Τσε που τον αγαπώ πολύ», μου είπε ο συγκεκριμένος υπάλληλος, δείχνοντάς μου περήφανα την αφίσα. Μπορεί να φαίνεται περίεργο για κάποιον εξωτερικό παρατηρητή ότι υπάρχουν αυτά τα παράταιρα στοιχεία σε δημόσιους χρόνους. Ομως η ελευθερία που έχει ο εργαζόμενος στο Δημόσιο να βάλει ό,τι θέλει στον τοίχο του για μένα είναι θετικό στοιχείο. Το αντιμετωπίζω με τρυφερότητα και συμπάθεια. – Τα πορτρέτα δεν σας αρέσουν;
– Νομίζω ότι έχω επηρεαστεί από τον παππού μου, τον γνωστό ζωγράφο Ανδρέα Βουρλούμη, σε αυτό το σημείο. Είχε μεγάλη επιρροή στην προσωπικότητα και το έργο μου. Του άρεσε λοιπόν να φιλοτεχνεί τοπία και πορτρέτα, αλλά δυσφορούσε με τις αναθέσεις, προτιμούσε να ζωγραφίζει χαρακτήρες στον δρόμο. Σε αυτό τού έμοιασα. Αναλαμβάνω λοιπόν να κάνω πορτρέτα, αλλά δυσκολεύομαι πολύ. Είναι τεράστια πρόκληση να καταγράψεις την προσωπικότητα του άλλου. – Ποιος είναι ο πολιτικός που έχετε απαθανατίσει περισσότερες φορές με τον φακό σας;
– Ο Αλέξης Τσίπρας. Πριν από τις τελευταίες εκλογές, τα αμερικανικά ΜΜΕ είχαν ξετρελαθεί μαζί του. Ηταν το talk of the town. Είναι άνετος, φωτογενής, επειδή είναι νέος και γρήγορος. Και βιάζεται. Οπως όλοι οι πολιτικοί εξάλλου, έχει πάντα ελάχιστο χρόνο στη διάθεσή του. – Στη σειρά για τους άστεγους υπάρχει μια φωτογραφία που δείχνει ένα γυμνό τραπέζι με κομμάτια ψωμί και μπουκάλια γάλα. Είναι σχεδόν χριστιανικό το σκηνικό, κάπως σαν θεία κοινωνία. Στο έργο σας ο ρόλος της Εκκλησίας στην ελληνική καθημερινότητα απεικονίζεται σχεδόν με αμηχανία. Σας παραξενεύει όλο αυτό;
– Οχι, δεν μου προκαλεί αμηχανία. Η Εκκλησία και οι εικόνες απεικονίζονται στο έργο μου επειδή είναι μέρος της ελληνικής ταυτότητας. Στα δημόσια κτίρια, παντού. Στη συγκεκριμένη φωτογραφία για τους άστεγους ήθελα απλώς να δείξω τον θεμελιώδη ρόλο που παίζει το ψωμί και το γάλα για την επιβίωση των ανθρώπων. – Οι φωτογραφίες σας είναι μελαγχολικές για το μέλλον της χώρας. Εχετε σκεφτεί ένα πιο αισιόδοξο θέμα;
– Δεν θεωρώ ότι είναι μόνο μελαγχολικές. Πιστεύω ότι έχουν πολλαπλές αναγνώσεις. Αποτυπώνουν στιγμές ή βιώματα που προκαλούν μια γκάμα συναισθημάτων. Παράλληλα αποτελούν και μια ιστορική καταγραφή. Πολλές από αυτές, τέλος, έχουν χιούμορ και υποδηλώνουν μια υπόσχεση ενός μέλλοντος το οποίο εκκολάπτεται.
Γεννημένη στην Αθήνα
Η Ειρήνη Βουρλούμη είναι 34 ετών. Γεννήθηκε στην Αθήνα από Ελληνα πατέρα και Ινδονήσια μητέρα. Αποφοίτησε από το Parsons School of Design και στη συνέχεια σπούδασε δημοσιογραφία στο Columbia της Νέας Υόρκης. Συνεργάζεται τακτικά με διεθνή έντυπα, όπως οι New York Times, το Τime, το Business Week, ο Guardian και το περιοδικό του Le Monde. Φωτογραφίες της έχει φιλοξενήσει το περιοδικό «Κ» της «Καθημερινής». Μια γεύση από το συνολικό έργο της μπορεί κανείς να πάρει στο site της www.eiriniphoto.com.