H αλήθεια είναι ότι είχα μια χονδρική ιδέα για το πώς είναι τα «άυλα» έργα του Τίνο Σίγκαλ, του Γερμανοβρετανού καλλιτέχνη με την ινδική καταγωγή που βραβεύτηκε πρόσφατα με τον Χρυσό Λέοντα στην Μπιενάλε Βενετίας και έχει ως πρώτη ύλη τον άνθρωπο, τη φωνή, το κορμί, την κίνηση. Σε μια από τις εκθέσεις του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ πριν από μερικά χρόνια, μία φύλακας (απεδείχθη ότι ήταν υψίφωνος που φορούσε στολή security) ακολουθούσε τους θεατές σε όλες τις αίθουσες και τραγουδούσε: «This is propagandaaaa. You know. You know». Ομως εντέλει ήμουν απροετοίμαστη για τη νέα του δράση με τίτλο «This progress» που εγκαινιάστηκε χθες στη Ρωμαϊκή Αγορά της Αθήνας αλλά και σ’ έναν παρακείμενο κλειστό χώρο, σε μια πρωτοβουλία του Οργανισμού ΝΕΟΝ.
Mόλις διάβηκα την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, ένα κοριτσάκι ήρθε και με ρώτησε επιτακτικά «Τι είναι πρόοδος;». Αντί να του απαντήσω, άρχισα να του κάνω ερωτήσεις, διότι μου φάνηκε πιο φυσιολογικό. Εμαθα ότι είναι δέκα ετών, ονομάζεται Ηρώ, είναι μαθήτρια του Κολλεγίου Αθηνών και -ναι- αποτελεί μέρος του έργου. Μετά η προσοχή μου αποσπάστηκε και η μικρή έφυγε, αφήνοντάς με να αναρωτιέμαι. Ξαναγύρισα στην είσοδο όπου με παρέλαβε ένα συνομήλικο αγοράκι. Αυτή τη φορά τα έκανα όλα σωστά. Πιάσαμε κουβέντα περί σχολικής προόδου (τι άλλο;) με τον μικρό και με οδήγησε σε έναν 20χρονο φοιτητή, τον Σταμάτη, που με παρέλαβε ως σκυτάλη. Ξανασυζητήσαμε το θέμα της προόδου και με «παρέδωσε» σε μια πενηντάχρονη γυναίκα, με την οποία συνεχίσαμε να μιλάμε για να καταλήξω τελικά σ’ έναν εξηντάχρονο κύριο, τον Κώστα, όπου και ολοκληρώθηκε η διαδρομή μου μέσα στον αρχαίο χώρο με μια χειραψία.
Διάδραση
Με τον κάθε συνομιλητή (interpreters τους αποκαλεί ο Σίγκαλ, δηλαδή ερμηνευτές της περφόρμανς που αυτός συνέλαβε) γινόταν ένα είδος συνεχιζόμενου διαλόγου με ιστορίες και από τις δύο πλευρές (φανταστικές ή αληθινές δεν έχει τόση σημασία). Αυτό που μετρά είναι η διάδραση, η δημιουργία μιας συμμετοχικής κατάστασης, η ώσμωση των απόψεων. Το έργο του Σίγκαλ έχει ξαναπαρουσιαστεί στο Μουσείο Γκούγκενχαϊμ της Νέας Υόρκης, όπου το διάσημο τεράστιο κλιμακοστάσιο του Φρανκ Λόιντ Ράιτ είχε αδειάσει από έργα και υπήρχαν μόνο interpeters ανάμεσα στους επισκέπτες αλλά και σ’ ένα μουσείο στην Κίνα. Η φιλοξενία του κάτω από την Ακρόπολη ταιριάζει πολύ στο στοιχείο της διαλεκτικής, καθώς αυτό ήταν το νόημα της Αρχαίας Αγοράς. Παράλληλα πηγαίνει γάντι στην πρωτοβουλία του ΝΕΟΝ να φέρει πιο κοντά τη σύγχρονη τέχνη με ένα άνοιγμα στην πόλη.
Στην αθηναϊκή εκδοχή του έργου του Σίγκαλ, υπάρχει και συνέχεια, σε παρακείμενο κλειστό χώρο, που παρουσιάζεται το «This Variation». Πρόκειται για ένα ολότελα σκοτεινό δωμάτιο. Εκεί βρίσκονται 15 interpreters (όλοι τους ξένοι σε αντίθεση με αυτούς στη Ρωμαϊκή Αγορά). Τραγουδούν και χορεύουν χωρίς να μπορείς να τους δεις. Αν περάσεις το κατώφλι (εγώ δεν το έκανα, φοβήθηκα μην πέσω) κάποιος σε πιάνει απαλά από το χέρι και σε καθοδηγεί. Χωρίς τη δυνατότητα να βλέπεις, η ακοή αποκτά μεγαλύτερη εμβέλεια. Την ίδια ώρα διαισθάνεται κανείς την παρουσία των άλλων σωμάτων που βρίσκονται γύρω και κινούνται.
Ο καλλιτέχνης, που θεωρείται από τους πλέον σημαντικούς της νέας γενιάς, έχει επιβάλει τους δικούς του κανόνες στην παρουσίαση: απαγορεύονται οι πολλές πληροφορίες για τα έργα, η φωτογράφηση και η μαγνητοσκόπησή τους. (Επιτρέπεται όμως η πώληση και μάλιστα «πιάνουν» σούπερ τιμές). Δεν υπάρχει αρχείο των έργων – δράσεων, ούτε καταγραφή, παρά μόνον στο μυαλό του θεατή.
Η έκθεση στην Ρωμαϊκή Αγορά από τον Οργανισμό ΝΕΟΝ θα διαρκέσει μέχρι τις 28/10.