Την περασμένη Τρίτη επέστρεψα στη βελγική πρωτεύουσα μουδιασμένη, καθώς μέσα στο μυαλό στριφογύριζε μόνο μία σκέψη: θα υπάρχει αύριο η Ευρωπαϊκή Ενωση; Ο λόγος του ταξιδιού μου όμως ήταν αρκετός για να γεμίσω ξανά ελπίδα. Επρόκειτο για την 7η τελετή βράβευσης του ECF Princess Margriet Award, ενός βραβείου που απονέμει κάθε χρόνο σε αξιόλογους καλλιτέχνες ή πολιτιστικούς φορείς το European Cultural Foundation, ένα δραστήριο πολιτιστικό ίδρυμα με έδρα το Αμστερνταμ. Φετινοί νικητές ήταν η Μπιενάλε της Αθήνας –την οποία διευθύνουν ο Poka-Yio και η Ξένια Καλπατσόγλου– και το Visual Culture Research Center, μια θαρραλέα κολεκτίβα από το Κίεβο που επιδίδεται σε καλλιτεχνικό ακτιβισμό. O κάθε ένας έλαβε το έπαθλο των 25.000 ευρώ.
Δεν είχα ξανακούσει για το ECF. Διαβάζοντας γι’ αυτό πληροφορήθηκα ότι όχι μόνο δημιούργησε το πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών Erasmus (το 1987) αλλά και μέσα από μια σειρά δράσεων, όπως το βραβείο, αγωνίζεται συστηματικά για μια ανοιχτή, δημοκρατική Ευρώπη, χρησιμοποιώντας ως εργαλεία την κουλτούρα και την τέχνη. Οικοδέσποινα της βραδιάς ήταν η διευθύντρια του ECF, Κάθριν Γουότσον, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε η πρόεδρος του ιδρύματος, πριγκίπισσα Laurentien. Ανάμεσα στους 350 καλεσμένους ήταν μέλη της βασιλικής οικογένειας της Ολλανδίας και του Βελγίου. Σπέσιαλ γκεστ ήταν ο Frans Timmermans, πρώην αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος έβγαλε έναν θερμό λόγο για το πώς μπορεί ο πολιτισμός να ενισχύσει τη σταθερότητα στη Γηραιά Ηπειρο. «Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την Ευρώπη σήμερα είναι ότι όλοι είμαστε καλοί στο να μιλάμε, αλλά όχι στο να ακούμε», είπε.
Οι ομιλίες περιστράφηκαν γύρω από το πώς μπορούν οι καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες να συμβάλουν στην επούλωση της ευρωπαϊκής κρίσης και να επαναπροσδιορίσουν τη δημόσια σφαίρα. Κατάλαβα, λοιπόν, ότι δεν είναι μόνο οι πολίτες των χωρών σε δυσμένεια που προβληματίζονται για το μέλλον της Ευρώπης. Φαίνεται πως είναι κάτι που απασχολεί όλους τους Ευρωπαίους. «Η τέχνη δεν θα δώσει τη λύση στο πρόβλημα, αλλά προσφέρει τα εφόδια για μια προοδευτική κοινωνία», σχολίασε η Κάθριν Γουότσον.
Για το βραβείο ECF Princess Margriet δεν γίνεται προκήρυξη. Μία διαφορετική κάθε φορά ομάδα 35 ατόμων που ασχολούνται με διαφορετικούς τομείς της τέχνης ανά την Ευρώπη επιλέγει τους υποψήφιους. Μετά, μία επιτροπή –ανάμεσα στα μέλη φέτος ήταν ο διευθυντής της Τέιτ Μόντερν, Κρις Ντέρκον– αναδεικνύει τους τελικούς νικητές. «Δεν είχαμε ιδέα ότι είχαμε επιλεγεί. Δυστυχώς, στην Ελλάδα έχουμε δεχτεί μεγάλη αρνητική κριτική, ειδικά για την τελευταία μας διοργάνωση, το Agora. Αν δεν ερχόταν η συνεργασία με την Documenta και αυτό το βραβείο, μπορεί και να μη συνεχίζαμε», αποκαλύπτει ο Poka-Yio.