Selfies της τέχνης από τον 17ο αιώνα μέχρι σήμερα

Selfies της τέχνης από τον 17ο αιώνα μέχρι σήμερα

3' 37" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Θεέ μου! Τι είναι αυτό;», αναφώνησε η δούκισσα του Κέμπριτζ μπαίνοντας στην κεντρική αίθουσα της γκαλερί Turner Contemporary, στο Μάργκεϊτ της κομητείας του Κεντ. Και στάθηκε σε απόσταση ασφαλείας από αυτό που της προκαλούσε όχι απλώς έκπληξη αλλά βδελυγμία: το πτώμα ενός άνδρα. Επρόκειτο για έργο τέχνης αλλά έδειχνε απολύτως αληθινό. Φτιαγμένο από σιλικόνη, το γλυπτό του 45χρονου Jeremy Millar με τίτλο «Self Portrait as a Drowned Man» απεικονίζει τον ίδιο πνιγμένο και φρικτά παραμορφωμένο και εκτίθεται στο… πάτωμα, μπρούμυτα, στο πλαίσιο της πολυσυζητημένης έκθεσης «Self: Image and Identity».

Ματαιοδοξία ή ανάγκη;

Θέμα της έκθεσης, η οποία κλείνει σήμερα τις πύλες της, είναι στην ουσία τα selfies της τέχνης, αφού διερευνά τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους καλλιτέχνες έχουν επιλέξει να παρουσιάσουν τον εαυτό τους και να δηλώσουν την ταυτότητά τους μέσα από αυτοπροσωπογραφίες τους: στη ζωγραφική, το σχέδιο, τη γλυπτική, τη φωτογραφία και τον κινηματογράφο. Και καλύπτει σχεδόν τέσσερις αιώνες, πολύ πριν από την έκρηξη του Ιnstagram και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αφετηρία, άλλωστε, είναι η τελευταία γνωστή αυτοπροσωπογραφία του Anthony Van Dyck, έργο-σταρ της έκθεσης.

Φιλοτεχνημένη τα τελευταία χρόνια της ζωής του Φλαμανδού ζωγράφου (1640-1), τον δείχνει αγέρωχο κι επιβλητικό, με καλοφροντισμένο μουστάκι και επίσημο ένδυμα. Εχει, μάλιστα, μπει σε περίοπτη θέση πλαισιωμένη από την εξίσου εντυπωσιακή επίχρυση κορνίζα της: με περίτεχνα διακοσμητικά στοιχεία, ανάγλυφα δελφίνια κι ένα ηλιοτρόπιο στην κορυφή ― πιθανότατα το προσωπικό έμβλημα του Van Dyck. Ο πίνακας είναι νέο απόκτημα της National Portrait Gellery, που έδωσε 10 εκατομμύρια στερλίνες για να τον αποκτήσει από ιδιωτική συλλογή και αμέσως μετά θα τον βγάλει σε… περιοδεία, η οποία θα διαρκέσει τρία χρόνια. Υπό αυτό το πρίσμα εξηγείται και η παρουσία της -ετοιμόγεννης, εκείνες τις ημέρες- Κέιτ Μίντλετον στην έκθεση: έγινε στο πλαίσιο ενός καλοστημένου marketing plan, για να «βγάλει» ο Van Dyck τα λεφτά του!

Περίπου εκατό έργα συγκέντρωσαν οι επιμελητές της Turner Contemporary, που πήρε το όνομά της από τον Ουίλιαμ Τέρνερ (1775-1851), τελευταίο και σημαντικότερο εκπρόσωπο της αγγλικής ρομαντικής τοπιογραφίας, ο οποίος πέρασε πολλά χρόνια σ’ αυτή την παραθαλάσσια πόλη και είναι «παρών» στην έκθεση με ένα νεανικό πορτρέτο του. Πολλές ακόμα διάσημες υπογραφές θα δει κανείς ανάμεσα στα έργα που εκτίθενται. Ως γάτα με πέντε πόδια (!) απεικόνισε η Louise Bourgeois τον εαυτό της σε ένα μπρούντζινο γλυπτό του 2007 κι ένα σκίτσο της ίδιας χρονιάς. Ο David Hockney ζωγράφισε τον εαυτό του όρθιο και μάλλον κακόκεφο μπροστά σ’ έναν καμβά, εν ώρα δημιουργίας, στο «Self Portrait with Charlie» (2005). Σε ένα αυτοπορτρέτο του Lucian Freud, από την άλλη, έργο του 1963, τον βλέπουμε να έχει μια έκφραση αποστροφής και τα μάτια του σχεδόν ερμητικά κλειστά. Οι Gilbert & George απεικονίζονται ολόγυμνοι και αγκαλιασμένοι («In the piss», 1997) σε κίτρινο φωτεινό φόντο. H Tracey Emin εξηγεί σε ένα ολιγόλεπτο φιλμάκι γιατί δεν έγινε χορεύτρια και ο Damien Hirst έφτιαξε ένα γυάλινο «κλουβί» μέσα στο οποίο έκλεισε το ατελιέ ενός ζωγράφου.

Με μια φωτογραφία του ο Gavin Turk προσπαθεί να φανταστεί πώς θα δείχνει… νεκρός. Το πεπερασμένο της ανθρώπινης ύπαρξης φαίνεται να έχει, ως σκέψη, κεντρικό ρόλο στη δημιουργία αυτών των selfies της τέχνης, ανά τους αιώνες, μαζί με κάποια άλλα κίνητρα: την αυτοπροβολή και αυτοδιαφήμιση, την κατάθεση κάποιου κοινωνικού ή πολιτικού σχολίου ή, απλώς, την εξάσκηση στην προσωπογραφία.

Είναι άδικο να αποδώσει κανείς ματαιοδοξία στο selfie των εικαστικών τεχνών; Ζητήσαμε τη γνώμη ενός από τους πιο ταλαντούχους Ελληνες ζωγράφους της νέας γενιάς, του Στέφανου Ρόκου. «Εχω ζωγραφίσει ελάχιστες φορές τον εαυτό μου σε έργα μου», απάντησε. «Με έχω απεικονίσει αρκετά ρεαλιστικά, με τον δικό μου τρόπο, ως σκεπτικό παρατηρητή μιας κατάστασης που έχω στο μυαλό μου, ως αποκομμένο τμήμα της σύνθεσης ― τώρα τελευταία πιο διακριτικά αλλά σε όλες τις περιπτώσεις προβληματισμένο με κάτι. Ομως, στην πλειονότητα των έργων μου υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν την παρουσία μου χωρίς να φαίνεται το πρόσωπό μου: το χέρι μου, τα δάχτυλά μου, προσωπικά μου αντικείμενα, γεγονότα και χώροι που με συνδέουν άμεσα με το θέμα του εκάστοτε πίνακα και που γίνονται αντιληπτά στον θεατή ο οποίος θα αφιερώσει λίγα λεπτά παραπάνω για να τον “διαβάσει” καλύτερα. Είμαι σχεδόν πάντα εκεί. Κάθε καλλιτέχνης επιλέγει πώς και σε ποιον βαθμό θα συνδεθεί με το έργο του. Πολλοί από ματαιοδοξία, άλλοι από ανάγκη λόγω έλλειψης μοντέλου. Πάντως,όσες φορές επέλεξα να με απεικονίσω ήταν για να γίνει εντελώς σαφές στον θεατή ότι αυτή η κατάσταση πίσω από την εικόνα με αφορά και είναι μόνον δικιά μου»…

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή