Οδοιπορικό μνήμης από τη Γερμανία ώς την Ελλάδα

Οδοιπορικό μνήμης από τη Γερμανία ώς την Ελλάδα

2' 40" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Παρά τις εξωραϊστικές ιδιότητες της τέχνης, μια περιήγηση στη σύγχρονη ιστορία των Βαλκανίων δεν θα μπορούσε να είναι ανώδυνη. Αποδεχόμενη το αίτημα του Ινστιτούτου Goethe, η επιμελήτρια Constanze Wicke αναζήτησε καλλιτέχνες σε ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, οι οποίοι με το έργο τους προσεγγίζουν το παρελθόν και την έννοια της μνήμης, συλλογικής αλλά και ατομικής, αφού συχνά η μία αποτελεί προέκταση της άλλης. Επιστέγασμα αυτής της έρευνας αποτελεί η έκθεση «Europe. Southeast – Recorded Memories», που δημιουργήθηκε σε συνεργασία με το Μουσείο Φωτογραφίας του Braunschweig, ξεκίνησε το ταξίδι της από τη Γερμανία και καταλήγει στο Μουσείο Μπενάκη, με ενδιάμεσες στάσεις στις συνεργαζόμενες χώρες. «Η επιλογή των έργων έγινε σε συνεργασία με τους επιμελητές σε κάθε χώρα», λέει στην «Κ» η Constanze Wicke. «Στην Αθήνα, για παράδειγμα, συνεργάστηκα με την Ξένια Καλπατσόγλου, η οποία πρότεινε δύο εικαστικούς και έναν περφόρμερ. Στη συνέχεια συνάντησα τους καλλιτέχνες και διάλεξα τα έργα», συνεχίζει.

Αναπόφευκτα, μια έκθεση για τη μνήμη στη Νοτιοανατολική Ευρώπη έχει ως πρωταγωνιστές θύματα: Ανθρώπους-θύματα πολέμων και εκκαθαρίσεων, κτίρια-θύματα της εγκατάλειψης ή πρόχειρων «ανακαινίσεων» με στόχο την εξαφάνιση του ένοχου παρελθόντος τους, πόλεις-θύματα ανακατατάξεων και βίαιων διαχωρισμών. Ο Stefan Sava διαβάζει ένα αντισημιτικό ποίημα ξανά και ξανά κοντά στο σφαγείο του Βουκουρεστίου όπου, το 1941, τα σώματα 13 Εβραίων βρέθηκαν κρεμασμένα από μεταλλικούς γάντζους για τα κρέατα, με τη φράση «κρέας κασσέρ» γραμμένη στον τοίχο πάνω από τα κεφάλια τους. Η Sandra Vitaljic αποτυπώνει με τον φακό της τοπία, όπου στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ανακρίθηκαν, βασανίστηκαν ή και δολοφονήθηκαν εκατοντάδες Σέρβοι άμαχοι από τον κροατικό στρατό. Η Fani Zgouro από τα Τίρανα επεξεργάζεται παλιές φωτογραφίες του πατέρα της «σβήνοντας» τα πρόσωπα των απεικονιζόμενων, που αργότερα φυλακίστηκαν. Η Μαριάννα Χριστοφίδου κινηματογραφεί ένα επτάχρονο αγόρι, καθώς περιστρέφεται κάνοντας «ρόδα» κατά μήκος της ζώνης ασφαλείας του ΟΗΕ στη Λευκωσία. Ο Νikola Mihov περιηγήθηκε στα κάποτε επιβλητικά και σήμερα ερειπωμένα κτίρια-μνημεία της κομμουνιστικής Βουλγαρίας.

«Είναι ενδιαφέρον το πόσο διαφέρουν οι αντιδράσεις που προκαλούν σε κάθε χώρα οι συζητήσεις για τη μνήμη. Στην Ελλάδα, παραδείγματος χάρη, όταν αναφέρω ότι η έκθεση είναι για τα Βαλκάνια, μου λένε “εμείς δεν ανήκουμε πραγματικά στα Βαλκάνια”», υπογραμμίζει η Γερμανίδα επιμελήτρια. «Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για μένα είναι ότι δίνεται στους ανθρώπους μια ευκαιρία να μιλήσουν ο ένας στον άλλο με αφορμή την έκθεση, με αφορμή τις δικές τους αναμνήσεις». Εξάλλου, στόχος των 23 καλλιτεχνών δεν είναι να γεμίσουν τον θεατή ενοχές ή απαισιοδοξία, αλλά να τον προκαλέσουν να θυμηθεί γεγονότα που βίωσε, ως αυτόπτης μάρτυρας ή μέσα από τις αφηγήσεις των γονιών και παππούδων του, και ταυτόχρονα να αντιληφθεί την εύθραυστη φύση των εθνικών μύθων, συνόρων και ταυτοτήτων. Πολλά έργα το καταφέρνουν αξιοποιώντας τη δύναμη του χιούμορ: Με εμφανώς ειρωνική διάθεση, ο Πάνος Κοκκινιάς παρακολουθεί ένα πλήθος που έχει ξεχυθεί στους αγρούς με σημαίες γιορτάζοντας κάποια εθνική νίκη, και φωτογραφίζει τον τσολιά «Γιώργη» να πλέει ακίνητος στην επιφάνεια της θάλασσας. Αντίστοιχα, ο Predrag Terzic επιχειρεί να δημιουργήσει στον επισκέπτη την (ψευδ)αίσθηση ότι είναι ο «εκλεκτός», με τη βοήθεια μιας φωτογραφίας από την τελευταία δημόσια εμφάνιση του βασιλιά της Σερβίας, Αλέξανδρου.

​​H έκθεση «Recorded Memories» συνεχίζεται στο Μουσείο Μπενάκη (οδού Πειραιώς) ώς τις 26 Ιουλίου στο πλαίσιο του Athens Photo Festival. Επιλεγμένα έργα παρουσιάζονται στο Goethe-Institut της Αθήνας (Ομήρου 14-16) έως 23 Οκτωβρίου.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή