Πριν από δέκα καλοκαίρια εγκαινιάστηκε η γκαλερί Citronne, ένας καινούργιος εικαστικός χώρος, αποκεντρωμένος και λιτός. Στο όμορφο αλλά λιγότερο δημοφιλές νησί του Αργοσαρωνικού, τον Πόρο, η Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη έθεσε τα θεμέλια μετατρέποντας τον Πόρο σε ένα σημαντικό καλοκαιρινό πολιτιστικό ραντεβού: Τέτσης, Αδαμάκος, Ψυχοπαίδης, Σόρογκας, Μαντζαβίνος κ.ά. έχουν εκθέσει στη Citronne, και φέτος, με την αφορμή της συμπλήρωσης δέκα χρόνων του εγχειρήματός της, τη συναντήσαμε στον Πόρο για μια «αναδρομική» συνέντευξη. Οπως λέει η ίδια, «Η επέτειος αυτή έδωσε την ιδέα για μια έκθεση αναδρομική, μια δειγματοληπτική αναφορά στους καλλιτέχνες και τα έργα που έχουν παρουσιαστεί. Ο χαρακτήρας της, όμως, δεν είναι μουσειακός· αρκετά από τα εκτιθέμενα έργα είναι νέες δημιουργίες των καλλιτεχνών». Η Citronne έγινε πραγματικότητα, αφού η δημιουργός της αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα από την Αμερική. «Στην Αμερική πήγα κατ’ αρχήν για σπουδές, οι οποίες παρατάθηκαν και αναμείχθηκαν με την οικογενειακή μου ζωή. Στη Βοστώνη επικεντρώθηκα, εκτός από την έρευνα, στη διδασκαλία, η οποία με βοήθησε να διαμορφώσω απόψεις και να αποκρυσταλλώσω ιδέες. Η σχέση μου με την Ελλάδα, πάντως, δεν έγινε ποτέ “τουριστική”, καθώς αποτελούσε ένα ενεργό και λειτουργικό τμήμα της ζωής μας. Η σχέση αυτή έγινε πολύ πιο απτή όταν αποκτήσαμε το σπίτι στον Πόρο, από όπου και η καταγωγή του συζύγου μου. Εκεί, στο ισόγειο του σπιτιού, γεννήθηκε η ιδέα της γκαλερί. Το νησί, με τη μεταβατική του φύση αφενός και με τη συμβολική του θέση αφετέρου, προσέφερε ένα σταθερό πλαίσιο μέσα στο οποίο στήθηκε η επαφή με τους Ελληνες καλλιτέχνες. Ενα δεύτερο πλαίσιο τοποθετείται στον χρόνο, στο ελληνικό καλοκαίρι – όχι, όμως, στην πρόσκαιρη επικαιρότητα, αλλά στη θεματική την οποία καλύπτει.
Από τη θεωρία στην πράξη: «Η γκαλερί ξεκίνησε με αφετηρία μια προσωπική επιθυμία, ένα “μεράκι”. Ως ιστορικός της Τέχνης είχα κινηθεί πολύ μέσα στη θεωρία και δεν είχα πολλή σχέση με την ελληνική εικαστική πραγματικότητα. Η γκαλερί μού γνώρισε τους τόσο σημαντικούς σύγχρονους Ελληνες καλλιτέχνες. Είδα στην πράξη το καλλιτεχνικό γίγνεσθαι, μου έφτιαξε καινούργια βιώματα».
Επιλέγοντας καλλιτέχνες: «Το κριτήριο για τις επιλογές μου, ασφαλώς υποκειμενικό και προσωπικό, έχει να κάνει με το αν και κατά πόσον ένας καλλιτέχνης είναι σημαντικός· αν, δηλαδή, τα όσα δείχνει σηματοδοτούν την εποχή του και, δυνάμει, επεκτείνονται στο μέλλον».
Καλοκαιρινή μπόρα: «Συγκινήσεις υπάρχουν συνεχώς και πάντα στην γκαλερί, με κάθε έργο που τοποθετείται, με κάθε καλλιτέχνη που στεγάζεται, με τους φίλους που έρχονται από παντού, με το φιλόξενο κοινό του Πόρου. Τα δυσάρεστα συνήθως είναι εξωγενή – όπως, επί παραδείγματι, η “άβολη” καλοκαιρινή μπόρα στα εγκαίνια του Θεοφυλακτόπουλου…».
Πολιτισμός και τουρισμός: «Χρειαζόμαστε, ασφαλώς, μια διπλωματική πολιτισμική πολιτική, με εύρος και φαντασία. Εως σήμερα η επικρατούσα αντίληψη περιορίζει την προβαλλόμενη τέχνη, σε όλες της σχεδόν τις εκφάνσεις, στην Αρχαιότητα, με κάποια επέκταση και στο Βυζάντιο. Η σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία είναι σχεδόν παντελώς απούσα. Ακόμα και ο τρόπος με τον οποίο ορίζουμε τον τουρισμό είναι επιφανειακός, με έμφαση αποκλειστικά στο οικονομικό όφελος. Δεν υπάρχει μια συνολική εμπεριστατωμένη θεώρηση της σύγχρονης πολιτισμικής μας ταυτότητας. Ο τουρισμός μπορεί και πρέπει να στηριχθεί και να διαδώσει τα πολιτισμικά μας προϊόντα, να προβάλει δηλαδή την πολιτισμική φυσιογνωμία της χώρας μας. Μια τέτοια πολιτική, εκτός από χρήματα, αποφέρει κύρος και επιρροή».
Επιλογή, ο Πόρος
Δυσκολίες, τέχνη και κέρδος: «Δυσκολίες υπάρχουν πάντοτε όταν ξεκινάει μια προσπάθεια – και μάλιστα στον πολύ ευαίσθητο χώρο της τέχνης. Η γκαλερί Citronne αντιμετώπισε τα συνήθη γραφειοκρατικά, διοικητικά, λειτουργικά και οικονομικά προβλήματα. Ασφαλώς, προϋπόθεση και ένας βασικός στόχος είναι να μπορεί να αυτοσυντηρείται. Ωστόσο, η γκαλερί δεν είναι απλώς μια επιχείρηση. Μια αίθουσα Τέχνης εκθέτει μια πολιτισμική πρόταση. Οφείλει να ασκεί έναν σύνθετο ρόλο, κοινωνικό, ενημερωτικό, παρεμβατικό και, γιατί όχι, παιδαγωγικό».
Η Citronne θα μετακόμιζε στην Αθήνα; «Ο Πόρος είναι επιλογή. Σημαίνει άνοιγμα, πέρασμα· αυτή την ιδιότητα προσπαθεί να αναδείξει και να αξιοποιήσει η γκαλερί Citronne. Για τρίτη χρονιά εφέτος συνεργάζεται με το εγχώριο Αρχαιολογικό Μουσείο, στο πλαίσιο της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων. Επιλέγει και εκθέτει έργα συγχρόνων καλλιτεχνών, τα οποία “συνομιλούν” με τα αρχαιολογικά εκθέματα. Στο ίδιο πνεύμα, η γκαλερί, εδώ και ένα χρόνο, ανοίχτηκε στην προβληματική του ΟΟΣΑ στο Παρίσι, με μια καλλιτεχνική εκθεσιακή συμβολή. Εξάλλου, μια “αντανάκλαση” της επετειακής μας έκθεσης, αφίσες και φωτογραφίες, θα ταξιδέψει στο Παρίσι, στην έδρα της Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπείας».